Перайсці да зместу

Напалеонаўскія войны

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Напалеонаўскія войны
Уверсе: Бітва пад Аўстэрліцам
Уверсе: Бітва пад Аўстэрліцам
Дата 18031815
Месца Еўропа, Атлантычны акіян, Рыа-дэ-Ла-Плата, Індыйскі акіян
Вынік перамога антынапалеонаўскай кааліцыі, Венскі кангрэс
Праціўнікі
Антыфранцузская кааліцыя:

Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія
Сцяг Аўстрыйскай імперыі Аўстрыя[1] (1804-1805, 1809, 1813-1815)
Сцяг Расіі Расія[2] (1804-1807, 1812-1815)
Сцяг Швецыі Швецыя (1804-1809, 1812-1814)
Шведска-нарвежская унія (1814-1815)
Сцяг Партугаліі Партугалія (1804-1807, 1809-1815)
Сардзінія Сардзінія
Каралеўства Сіцылія Сіцылія
Неапаль (1804-1806, 1814)
Сцяг Прусіі Прусія[1] (1806-1807, 1812-1815)
Сцяг Іспаніі (1785-1873 і 1875-1931) Іспанія[3] (1808-1815)
Чарнагорыя
Папская вобласць
Французскія раялісты
Сцяг Нідэрландаў Нідэрланды (1815)

Французская імперыя і яе саюзнікі:
Сцяг Францыі Францыя

Сцяг Даніі Дацка-нарвежская унія[4]
Чцяг Асманскай імперыі Асманская імперыя

Сцяг Расіі Расія (1807-1812)
Сцяг Прусіі Прусія (1807-1812)
Сцяг Аўстрыйскай імперыі Аўстрыя (1809-1813)
Сцяг Швецыі Швецыя (1809-1812)

Камандуючыя
Сцяг Вялікабрытаніі Георг III

Сцяг Вялікабрытаніі Герцаг Уэлінгтан
Сцяг Вялікабрытаніі Гарацыа Нельсан
Сцяг Вялікабрытаніі Джон Мур
Сцяг Аўстрыйскай імперыі Франц II
Сцяг Аўстрыйскай імперыі Эрцгерцаг Карл
Сцяг Аўстрыйскай імперыі Князь Шварцэнберг
Сцяг Аўстрыйскай імперыі Карл Мак
Сцяг Расіі Аляксандр I
Сцяг Расіі М. І. Кутузаў
Сцяг Расіі М. Б. Барклай дэ Толі
Сцяг Расіі П. І. Баграціён
Сцяг Расіі П. Х. Вітгенштэйн
Сцяг Расіі Л. Л. Бенігсен
Сцяг Швецыі Густаў IV Адольф
Сцяг Швецыі Карл XIII
Сцяг Швецыі Прынц Карл Юхан
Сцяг Партугаліі Жуан VI
Сцяг Партугаліі Уільям Кар Берэсфорд
Сардзінія Віктар Эмануіл I
Каралеўства Сіцылія Фердынанд I
Сцяг Прусіі Фрыдрых Вільгельм III
Сцяг Прусіі Гебхард фон Блюхер
Сцяг Прусіі Герцаг Браўншвайгскі
Сцяг Прусіі Князь Гогенлоэ
Сцяг Іспаніі (1785-1873 і 1875-1931) Фердынанд VII
Сцяг Іспаніі (1785-1873 і 1875-1931) Францыска Кастаньяс
Сцяг Іспаніі (1785-1873 і 1875-1931) Мігель дэ Алава
Пётр I Пятровіч
Людовік XVIII
Сцяг Нідэрландаў Вілем I
Сцяг Нідэрландаў Прынц Вілем

Сцяг Францыі Напалеон I

Сцяг Францыі Нікаля Сульт
Сцяг Францыі Даву
Сцяг Францыі Масена
Сцяг Францыі Ней
Сцяг Нідэрландаў Людовік I Банапарт
Яўгеній Багарнэ
Сцяг Іспаніі (1785-1873 і 1875-1931) Карл IV
Сцяг Іспаніі (1785-1873 і 1875-1931) Жазеф Банапарт
Іахім Мюрат
Сцяг Польшчы Фрыдрых Аўгуст I
Сцяг Польшчы Юзаф Панятоўскі
Максіміліян I
Жэром Банапарт
Фрыдрых I
Сцяг Даніі Фрэдэрык VI
Чцяг Асманскай імперыі Селім III
Чцяг Асманскай імперыі Мухамед Алі

і іншыя

Страты
гл. ніжэй гл. ніжэй
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Напалеонаўскія войны — пад гэтым імем вядомы, галоўным чынам, войны, якія вяліся Напалеонам I з рознымі дзяржавамі Еўропы, калі ён быў Першым консулам і імператарам (1800—1815). У шырэйшым сэнсе сюды адносіцца і італьянская кампанія Напалеона (1796—1797), і яго егіпецкая экспедыцыя (1798—1799), хоць іх (асабліва італьянскую кампанію) звычайна прылічаюць да так званых рэвалюцыйных войн.

Пераварот 18 брумера (9 лістапада 1799 года) аддаў уладу над Францыяй у рукі чалавека, які адрозніваўся, пры бязмежным славалюбстве, геніяльнымі здольнасцямі палкаводца. Гэта адбылося як раз у той час, калі старая Еўропа знаходзілася ў поўнай дэзарганізацыі: урады былі зусім няздольныя да сумесных дзеянняў і гатовыя былі дзеля прыватных выгод змяняць агульнай справе; паўсюль панавалі старыя парадкі, і ў адміністрацыі, і ў фінансах, і ў войску — парадкі, неэфектыўнасць якіх выявілася пры першым жа сур'ёзным сутыкненні з Францыяй.

Усё гэта зрабіла Напалеона ўладаром мацерыковай Еўропы. Яшчэ да 18 брумера, быўшы галоўнакамандуючым Італьянскай арміяй, Напалеон пачаў перадзел палітычнай карты Еўропы, а ў эпоху сваёй экспедыцыі ў Егіпет і Сірыю будаваў грандыёзныя планы адносна Усходу. Стаўшы Першым консулам, ён марыў пра тое, каб у саюзе з рускім імператарам выбіць англічан з пазіцыі, якую яны займалі ў Індыі.

Перадумовы вайны

[правіць | правіць зыходнік]

Напалеон Банапарт скарыстаўся дасягненнямі Вялікай Французскай рэвалюцыі. Пасля перавароту 18-19 брумера 1799, ён, як першы консул стаў на чале Рэспублікі. Гэты пераварот азначаў сабой канчатковае заканчэнне рэвалюцыі. Напалеон праводзіў палітыку, накіраваную на цэнтралізацыю ўлады і канцэнтрацыю яе ва ўласных руках. Для гэтага па новай Канстытуцыі быў створаны складаны бюракратычны апарат галоўнай задачай якога было правядзенне волі першага консула.

Разгром Трэцяй Кааліцыі

[правіць | правіць зыходнік]

Занепакоены бурнай падрыхтоўкай плана Напалеона па высадцы на Брытанскіх астравах, урад Вялікабрытаніі разгарнуў актыўную дзейнасць па падрыхтоўцы моцнай антыфранцузскай кааліцыі на кантыненце. Да 1805 атрымалася стварыць трэцюю антыфранцузскую кааліцыю ў складзе Англіі, Аўстрыі і Расіі. Англія фінансавала дзеянні саюзнікаў, а Аўстрыя і Расія - выстаўлялі свае войскі на палях бітваў. Для гэтага саюзнікамі быў распрацаваны грандыёзны план па разгрому напалеонаўскай Францыі. На поўначы Еўропы, супраць Даніі павінна дзейнічаць 100 тыс. руска-англійская армія. У Цэнтральнай Еўропе, супраць Баварыі і прырэйнскіх саюзнікаў Напалеона - 80 тыс. аўстрыйская армія Мака, на дапамогу якой з Расіі рухалася 45 тыс. армія Кутузава. У Паўночнай Італіі дзейнічала 100 тыс. аўстрыйская армія эрцгерцага Карла-Людвіга-Іагана, якая павінна была ачысціць ад французаў Ламбардыю і развіць наступленне на паўднёвую Францыю. Адначасова з гэтымі войскамі ў Кампаніі высаджвалася 36 тыс. армія прыхільнікаў неапалітанскіх Бурбонаў, якая рухаючыся на поўнач выйшла на злучэнне з аўстрыйцамі эрцгерцага Карла-Людвіга-Іагана. І нарэшце ў цэнтры Еўропы паміж сіламі К. Мака і эрцгерцага Карла _ дзейнічала 25 тыс. армія эрцгерцага Баптыста Іосіфа Іагана, які павінен быў дапамагчы аднаму з іх у выпадку неабходнасці.

Аднак паколькі англічане не выступілі на адным кірунку, а Бурбоны не змаглі сабраць дастатковых сіл, то асноўнымі сіламі кааліцыі заставаліся аўстрыйская і руская арміі.

Наступствы паходу ў Маскву

[правіць | правіць зыходнік]

Бітва пры Ватэрлоа

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля вяртання Напалеона з в. Эльбы падчас так званых Ста дзён здзейсніў, як аказалася, апошнюю спробу стаць на чале Францыі. Першым яго крокам пасля вяртання стала аднаўленне Імперыі, а значыць і яе арміі. У 1815 годзе на плато Мон-Сен-Жан, недалёка ад Бруселя, у бітве пры Ватэрлоа Напалеон Банапарт пацярпеў канчатковае паражэнне ад аб'яднаных англа-галандскіх і прускіх войскаў, якімі кіравалі адпаведна Уэлінгтан і Блюхер. Вярнуўшыся ў Парыж імператар падпісаў акт адрачэння і здаўся на літасць англічан. Нягледзячы на яго просьбы перавезці яго ў ЗША, брытанскі ўрад вырашыў саслаць яго, як ганаровага нявольніка на в. Святой Алены. Такім чынам бітва пры Ватэрлоа паставіла канчатковую кропку ў ходзе Напалеонаўскіх войнаў.

Зноскі

  1. а б Прусія і Аўстрыя кароткі час былі саюзнікамі Францыі падчас паходу Напалеона ў Расію.
  2. Расійская імперыя пасля Тыльзіцкага міру і да 1810 года была ў саюзе з Францыяй.
  3. Саюзнік Францыі да 1808 года. Гл. Пірэнейская вайна.
  4. Нейтральныя да бітвы пры Капенгагене