дж (дыграф)
Выгляд
Кірылічны алфавіт | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
[[Выява:{{{Выява}}}|120px]] | |||||||
Кірыліца | |||||||
А | Б | В | Г | Ґ | Д | Ђ | |
Ѓ | Е | (Ѐ) | Ё | Є | Ж | З | |
Ѕ | И | (Ѝ) | І | Ї | Й | Ј | |
К | Л | Љ | М | Н | Њ | О | |
П | Р | С | Т | Ћ | Ќ | У | |
Ў | Ф | Х | Ц | Ч | Џ | Ш | |
Щ | Ъ | Ы | Ь | Э | Ю | Я | |
Гістарычныя літары | |||||||
(Ҁ) | (Ѹ) | Ѡ | (Ѿ) | (Ѻ) | Ѣ | Ꙗ | |
Ѥ | Ꙉ | ІѢ | Ѧ | Ѫ | Ѩ | Ѭ | |
Ѯ | Ѱ | Ѳ | Ѵ | (Ѷ) | Ын | Ꚉ | |
Літары неславянскіх моў | |||||||
Ӑ | Ӓ | Ә | Ӛ | Ӕ | Ғ | Ӷ | |
Ҕ | Ӗ | Ҽ | Ҿ | Ӂ | Җ | Ӝ | |
Ҙ | Ӟ | Ӡ | Ӥ | Ӣ | Ӏ | Ҋ | |
Қ | Ҟ | Ҡ | Ӄ | Ҝ | Ԟ | Ӆ | |
Ӎ | Ҥ | Ң | Ӊ | Ӈ | Ӧ | Ө | |
Ӫ | Ҩ | Ҧ | Ҏ | Ҫ | Ҭ | Ӳ | |
Ӱ | Ӯ | Ү | Ұ | Ҳ | Һ | Ҵ | |
Ӵ | Ҷ | Ӌ | Ҹ | Ӹ | Ҍ | Ӭ | |
Заўвага. Знакі у дужках не маюць статусу (самастойных) літар. |
дж — дыграф, які выкарыстоўваецца ў кірыліцы. Складаецца з двух асобных кірылічных літар д і ж. Пазначае мяккі звонкі альвеольна-паднябённы афрыкат [d͡ʑ], цвёрды звонкі постальвеольны афрыкат [d͡ʒ] або цвёрды звонкі рэтрафлексавы афрыкат [ɖ͡ʐ]; [d͡ʒ] перад /i, j/ пазначае палаталізаваны (памякчаны) [d͡ʒʲ]. Выкарыстоўваецца ў славянскіх (беларускай і ўкраінскай) і неславянскіх (абазінскай, адыгейскай, асецінскай, кабардзіна-чаркескай) мовах.
Гукі
[правіць | правіць зыходнік]- [d͡ʒ] (дж) — глухі паднябённа-альвеольны (постальвеольны) афрыкат
- [d͡ʑ] (мяккі дж) — звонкі альвеольна-паднябённы афрыкат
- [d͡ʐ] (цвёрды дж) — звонкі рэтрафлексавы афрыкат
Мовы
[правіць | правіць зыходнік]Мова | МФА | Заўвагі |
---|---|---|
беларуская | /d͡ʒ/ | дзве асобныя літары, адна фанема |
украінская | ||
абазінская | /d͡ʒ/ | самастойная літара ДЖ, дж |
адыгейская | ||
асецінская | ||
кабардзіна-чаркеская |
У беларускай і ўкраінскай мовах на сутыку прэфіксу і кораню слова дж чытаецца як два асобныя гукі (напрыклад: бел.: аджыць; укр.: віджити).
Іншыя пазначэнні
[правіць | правіць зыходнік]У кірылічных абецэдах гук [d͡ʒ] таксама пазначаецца як:
- Џ — сербская, македонская мова;
- Ж — кыргызская мова;
- Ӂ — малдоўская мова;
- Җ — калмыцкая мова;
- Ӝ — удмурцкая мова;
- Ҷ — таджыкская мова;
- Ӌ — хакаская мова;
- Ҹ — азербайджанская мова.
У некірылічных мовах:
- Ջ — армянская мова
- ჯ — грузінская мова
- dž, j — мовы, якія выкарыстоўваюць лацінку.
Звук [d͡ʒʲ] у кірылічных алфавітах таксама пазначаецца:
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Українська радянська енциклопедія : у 12 томах / за ред. М. Бажана. — 2-ге вид. — К.: Головна редакція УРЕ, 1974–1985.
- Півторак Г. П. Ч // Українська мова. Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія ім. М. П. Бажана, 2000.
- Жовтобрюх М. А., Кулик Б. М. Курс сучасної української мови. Частина І. — Киïв: Радянська школа, 1965. — 424 с.
- Жовтобрюх М. А., Русанівський В. М., Скляренко В. Г. Історія української мови. Фонетика. — Киïв: Наукова думка, 1979. — 367 с.