Стывен Хокінг

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Стывен Хокінг
англ.: Stephen William Hawking
Дата нараджэння 8 студзеня 1942(1942-01-08)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 14 сакавіка 2018(2018-03-14)[3][4][…] (76 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Frank Hawking[d][9]
Маці Isobel Eileen Hawking[d][9]
Жонка Jane Wilde Hawking[d][10] і Elaine Mason[d]
Дзеці Lucy Hawking[d][5], Robert Hawking[d] і Timothy Hawking[d]
Род дзейнасці фізік-тэарэтык, касмолаг, пісьменнік
Навуковая сфера АТА, квантавая гравітацыя, тэарэтычная фізіка[11], касмалогія, прыкладная матэматыка[11], сусвет[11] і чорная дзірка[11]
Месца працы
Навуковая ступень бакалаўр мастацтваў[d] (1962) і доктарская ступень[d] (1 сакавіка 1966)
Навуковае званне
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Дэніс Сіяма[d]
Член у
Прэміі
Узнагароды
ордэн Брытанскай імперыі камандор ордэна Брытанскай імперыі ордэн Кавалераў Пашаны Прэзідэнцкі медаль Свабоды

медаль Альберта Эйнштэйна[d] (1979)

прэмія Вольфа па фізіцы (1988)

медаль Коплі

Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics[d] (2013)

Companion of Honour

медаль Эдынгтана[d] (1975)

залаты медаль Каралеўскага астранамічнага таварыства

прэмія і лекцыя імя Нейлара[d] (1999)

медаль Оскара Клейна[d] (2003)

медаль Х’юза (1976)

Royal Society Science Books Prize[d] (2002)

медаль Альберта[d] (1999)

Michelson–Morley Award[d] (2003)

прэмія Фансекі[d] (2008)

Pius XI Medal[d] (17 красавіка 1975)

медаль і прэмія Максвела[d] (1976)

медаль і прэмія Дзірака[d] (1987)

прэмія Адамса[d] (1966)

прэмія Эндру Геманта[d] (1998)

The James Smithson Bicentennial Medal[d] (2005)

NSS Robert A. Heinlein Memorial Award[d] (2012)

прэмія прынцэсы Астурыйскай «Згода»[d] (1989)

ганаровы доктар Гарвардскага ўніверсітэта[d] (1990)

ганаровы доктар Оксфардскага ўніверсітэта[d] (1978)

прэмія Марселя Гросмана[d] (чэрвень 1991)

медаль Франкліна[d] (1981)

BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award[d] (2015)

Gold medal of the Spanish National Research Council[d] (1989)

прэмія Эйнштэйна[d] (1978)

Fellow of the Royal Society of Arts[d]

ганаровы доктар Прынстанскага ўніверсітэта[d]

ганаровы доктар Кембрыджскага ўніверсітэта[d] (1989)

прэмія Дэні Хайнемана ў галіне матэматычнай фізікі[d] (1976, 1976)

прэмія Ліліенфельда[d] (1999, 1999)

Princess of Asturias Awards

Прэмія па фундаментальнай фізіцы[d]

член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (1974)

Member of the National Academy of Sciences of the United States[d] (1992)

Сайт hawking.org.uk (англ.)
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Стывен Уільям Хокінг (англ.: Stephen William Hawking; 8 студзеня 1942, г. Оксфард, Вялікабрытанія — 14 сакавіка 2018, Кембрыдж, Вялікабрытанія) — англійскі фізік-тэарэтык. Член Лонданскага каралеўскага таварыства (1974), Нацыянальнай АН ЗША (1992).

Біяграфічныя звесткі[правіць | правіць зыходнік]

Скончыў Оксфардскі ўніверсітэт (1962), затым Кембрыджскі ўніверсітэт (1966), у якім і працаваў, з 1977 прафесар.

3 1962 паралізаваны, з 1985 страціў магчымасць маўлення.

У 22 гады ў Хокінга быў дыягнаставаны бакавы аміятрафічны склероз. Паводле прагнозаў урачоў, вучонаму заставалася жыць 2-3 гады. Аднак лёс Хокінга склаўся інакш. Ён быў двойчы жанаты, стаў бацькам траіх дзяцей. І ўжо цалкам паралізаваны прадаўжаў займацца навукай, выкладаў, выступаў з дакладамі з дапамогай камп’ютарнага галасавога сінтэзатара[23].

Прах Стывена Хокінга пахаваны ў лонданскім Вэстмінстэрскім абацтве.

Навуковая дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Навуковыя працы па агульнай тэорыі адноснасці, тэарэтычнай астрафізіцы і касмалогіі. Даказаў тэарэму аб сінгулярнасці прасторы-часу (тэарэма Хокінга—Пенроўза, 1960-я г.). Паказаў, што на пачатковых этапах эвалюцыі Сусвету маглі ўтварацца чорныя міні-дзіры (памерам з элементарную часціцу). У сярэдзіне 1970-х г. распрацаваў тэорыю «выпарэння» чорных дзір за кошт квантавых эфектаў і нараджэння пар часціц і антычасціц (выпрамяненне Хокінга).

Аўтар шэрагу навукова-папулярных кніг, у т.л. кнігі «Кароткая гісторыя часу», якая разышлася 10-мільённым тыражом.

Прэміі і ўзнагароды[правіць | правіць зыходнік]

Публікацыі[правіць | правіць зыходнік]

  • Hawking, Stephen (1988). A Brief History of Time. New York: Bantam Books. ISBN 0-553-38016-8.
  • Hawking, S.W.; Penrose, R. (1970). "The Singularities of Gravitational Collapse and Cosmology". Proceedings of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences. 314 (1519): 529–548. Bibcode:1970RSPSA.314..529H. doi:10.1098/rspa.1970.0021.
  • Hawking, S. (1971). "Gravitational Radiation from Colliding Black Holes". Physical Review Letters. 26 (21): 1344–1346. Bibcode:1971PhRvL..26.1344H. doi:10.1103/PhysRevLett.26.1344.
  • Hawking, S.W. (1972). "Black holes in general relativity". Communications in Mathematical Physics. 25 (2): 152–166. Bibcode:1972CMaPh..25..152H. doi:10.1007/BF01877517. Архівавана з арыгінала 13 студзеня 2012.
  • Hawking, S.W. (1974). "Black hole explosions?". Nature. 248 (5443): 30–31. Bibcode:1974Natur.248...30H. doi:10.1038/248030a0.
  • Hawking, S.W. (1982). "The development of irregularities in a single bubble inflationary universe". Physics Letters B. 115 (4): 295–297. Bibcode:1982PhLB..115..295H. doi:10.1016/0370-2693(82)90373-2.
  • Hartle, J.; Hawking, S. (1983). "Wave function of the Universe". Physical Review D. 28 (12): 2960–2975. Bibcode:1983PhRvD..28.2960H. doi:10.1103/PhysRevD.28.2960.
  • Hawking, S. (2005). "Information loss in black holes". Physical Review D. 72 (8): 084013. arXiv:hep-th/0507171. Bibcode:2005PhRvD..72h4013H. doi:10.1103/PhysRevD.72.084013.

Зноскі

  1. MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
  2. Stephen Hawking // Internet Speculative Fiction Database — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. Stephen Hawking // Stephen Hawking dies aged 76BBC, 2018. Праверана 14 сакавіка 2018.
  4. Stephen Hawking, modern cosmology's brightest star, dies aged 76The Guardian, 2018. — ISSN 0261-3077 Праверана 14 сакавіка 2018.
  5. а б в г Catalog of the German National Library Праверана 12 жніўня 2023.
  6. Ian Sample Science editor Stephen Hawking, modern cosmology's brightest star, dies aged 76The Guardian, 2018. — ISSN 0261-3077 Праверана 14 сакавіка 2018.
  7. Stephen Hawking sera enterré au côté de Newton et Darwin à l'abbaye de Westminster — 2018. Праверана 12 жніўня 2023.
  8. Stephen Hawking op jeugdliteratuur.org — 2017. Праверана 12 жніўня 2023.
  9. а б geni.com — 2006.
  10. How Stephen Hawking Worked — 2012. Праверана 12 жніўня 2023.
  11. а б в г Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
  12. а б Professor Stephen HawkingКембрыджскі ўніверсітэт.
  13. Physicist Stephen Hawking accepts post at Waterloo instituteТаронта Стар, 2008.
  14. Hawking gives up academic title — 2009. Праверана 17 сакавіка 2018.
  15. People | Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics Праверана 17 сакавіка 2018.
  16. а б Hawking S. Properties of expanding universes — 1966. — 117 p. — doi:10.17863/CAM.11283
  17. а б Матэматычная генеалогія — 1997.
  18. http://www.casinapioiv.va/content/accademia/en/academicians/ordinary/hawking.html
  19. http://www.amphilsoc.org/memhist/search?creator=hawking&title=&subject=&subdiv=&mem=&year=&year-max=&dead=&keyword=&smode=advanced
  20. NNDB — 2002.
  21. www.nasonline.org
  22. http://www.damtp.cam.ac.uk/people/s.w.hawking/ Праверана 17 сакавіка 2018.
  23. blr.belta.by Архівавана 17 сакавіка 2018.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]