Аляксандр (візантыйскі імператар)

Аляксандр
грэч. Αλέξανδρος
Мазаічны партрэт Аляксандра, адкрыты ў саборы Св. Сафіі ў 1958 годзе
Візантыйскі імператар 912 — 913
Папярэднік	Леў VI
Пераемнік	Канстанцін VII
Нараджэнне	23 лістапада 872(0872-11-23) Канстанцінопаль, Еўропа, Рымская імперыя
Смерць	6 чэрвеня 913(0913-06-06) (40 гадоў) ці 913 Канстанцінопаль, Еўропа, Рымская імперыя
Род	Македонская дынастыя
Бацька	Васіль I Македанянін
Маці	Еўдакія Інгерына
Дзейнасць	суверэн
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр (грэч. Αλέξανδρος; каля 870—6 чэрвеня 913) — візантыйскі імператар (з 11 мая 912), раней — суправіцель свайго бацькі Васіля Македаняніна і брата Льва VI Мудрага. У некаторых пазнейшых гістарычных сачыненнях і генеалогіях называецца Аляксандр III.

Біяграфія

Аляксандр быў каранаваны бацькам у 879 годзе як суправіцель. Згадваецца ў загалоўку «Эпанагогі» і іншых юрыдычных актаў бацькі разам з ім і братам. У 883 годзе Леў трапіў у няміласць у бацькі, і Аляксандр стаў спадчыннікам, аднак незадоўга да смерці ў 886 годзе Васіль прабачыў Льва. Падчас валадарання апошняга (886—912) Аляксандр лічыўся імператарам (з царскім тытулам, у прыватнасці, ён згадваецца ў руска-візантыйскіх дагаворах 907 і 911 гадоў), аднак рэальнай улады не меў. Леў падазраваў брата ў інтрыгах і змовах супраць сябе.

Узыйшоўшы на прастол, Аляксандр адхіліў ад улады асоб, якія падтрымлівалі незаконны чацвёрты шлюб Льва, перш за ўсё саму ўдаву брата Зою Карбанапсіну (яе выгналі з палаца) і патрыярха Яўфімія I, замест якога патрыярхам ізноў стаў Мікалай Містык. Пры гэтым сын Льва і Зоі, малалетні Канстанцін VII Парфірародны, працягваў лічыцца імператарам-суправіцелем.

Захаваныя візантыйскія крыніцы напісаны прыхільнікамі Канстанціна VII і Яўфімія і таму рэзка тэндэнцыйныя ў адносінах да Аляксандра. У іх малодшы сын Васіля I прадстаўлены як гультаяваты, распусны і вераломны цар, які нібы марыў пазбавіцца ад маленькага Канстанціна (вылегчаць яго). Такім чынам, аб'ектыўных звестак пра асобу Аляксандра практычна няма.

Аляксандр, які ўступіў на прастол ужо хворым чалавекам, валадарыў толькі год. За гэты час у Імперыю ўварваліся арабы халіфа аль-Муктадзіра і балгары; цар балгараў Сімяон I дасылаў да імператара паслоў, але, не атрымаўшы традыцыйных падарункаў, абвясціў яму вайну.

У 1958 годзе ў канстанцінопальскім саборы Святой Сафіі пры рэстаўрацыі пад слоем тынкоўкі знойдзены прыжыццёвы мазаічны партрэт Аляксандра. Гэта адкрыццё стала буйной падзеяй у даследаванні візантыйскага мастацтва. Вядомыя таксама выявы Аляксандра на мініяцюрах хронікі Іаана Скіліцы.

Літаратура

• Д. Е. Афиногенов, О. Е. Этингоф. Александр // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2000. — Т. I. — С. 490-491. — 752 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-89572-006-4.
• Шарль Диль. Четыре брака императора Льва Мудрого // Диль Ш. Византийские портреты.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Аляксандр (візантыйскі імператар)