Сухапутныя сілы Аўстра-Венгрыі

Аўстра-Венгерская армія Österreichisch-Ungarische Landstreitkräfte
Гады існавання	1867—1918
Краіна	Аўстра-Венгрыя
Падпарадкаванне	Імператар
Колькасць	440.000 (на ліпень 1914 года)
Колеры
Удзел у	Першая сусветная вайна

Галоўнакамандуючы Аўстра-Венгерскай Арміі,
Імператар Франц Іосіф I

А́ўстра-венге́рская а́рмія — сухапутныя ўзброеныя сілы Аўстра-венгерскай двуадзінай манархіі з 1867 да 1918 год. Яна складалася з трох частак: Агульная армія (ням.: Gemeinsame Armee, набор у якую ажыццяўляўся з усіх частак краіны, Імперска-каралеўскі Ландвер (ням.: kaiserlich-königliche Landwehr ці k.k. Landwehr), набор у які ішоў выключна з Цыслейтаніі — паўночнай і заходняй часткі імперыі), і Каралеўскія венгерскія ганведы (ням.: königlich ungarische Landwehr, венг.: Magyar Királyi Honvédség, ці проста honvéd), якія набіраліся ў Транслейтаніі — у асноўным венгерская частка імперыі). З пачатку барацьбы паміж Аўстрыйскай імперыей і венгерскімі паўстанцамі і яшчэ два дзесяцігоддзя апасля венгерскія салдаты неслі службу ці ў змешаных частках ці па-за межамі Венгрыі. Пасля Аўстра-Венгерскага пагаднення 1867 года на свет з'явілася вышейзгаданая троістая армія. У гэтым выглядзе яна праіснавала да распаду Аўстра-Венгерскай імперыі ў 1918 годзе, пасля паразы ў Першай Сусветнай вайне. Фарміраванні агульнай "Імперскай і Каралеўскай Арміі" (kaiserlich und königliche Armee ці k.u.k.) у асноўным былі кепска трэніраваныя і мелі састарэлае ўзбраенне з-за таго, што Аўстрыйская і Венгерская часткі імперыі часта аддавалі перавагу шчодраму фінансаванню сваіх фарміраванняў, замест таго каб аднолькава абмундзіроўваць усе тры часткі арміі. Усе палкі Honvédség і Ландверу складаліся з трох батальёнаў, у той жа час як палкі агульнай k.u.k. арміі былі чатырохбатальённыя.

Гісторыя стварэння

Аўстра-Венгрыя пазбегла вялікіх войнаў ад свайго ўтварэння да 1914 года, але паспела паўдзельнічаць у некаторых невялікіх ваенных акцыях. Тым ня меньш, Генштаб распрацаваў планы баявых дзеянняў на выпадак сур’ёзных канфліктаў з суседнімі краінамі, асабліва з Італіяй, Сербіяй і Расійскай імперыяй. Напрыканцы 19га стагоддзя армія выкарыстоўвалася ў падаўленнях гарадскіх хваляванняў: у Вене ў 1882 і 1887, у Грацы супраць нямецкіх нацыяналістаў, супраць чэскіх нацыяналістаў у лістападзе 1897 у Празе ды супраць італьянскіх паўстанцаў у Трыесце у 1902. Самай буйной ваенная аперацыяй двуадзінай манархіі была акупацыя Босніі і Герцагавіны ўлетку 1878 году. Войскі пад началам Ёсіпа Філіпавіча і Сцяпана Йаванавіча, якія ўвайшлі ў правінцыю, не чакалі аніякага супраціву, але ж былі сустрэны сур’ёзнымі супрацьдзеяннямі з боку мусульманскага і праваслаўнага насельніцтва. Нягледзячы на паразы пры Магладжы і Тузле, у кастрычніку была ўзята Сараева. Але ж гэтая перамога каштавала Аўстра-Венгрыі каля 5000 забітых і параненых.

Арганізацыйная структура

Склад сухапутных сіл Аўстра-Венгрыі

Агульная армія (ням.: Gemeinsame Armee) камплектавалася з усіх частак краіны і падпарадкоўвалася імперскаму ваеннаму міністэрству.

Ландвер (ням.: Landwehr) складаўся з дзвюх частак: аўстрыйскай і венгерскай (Ганвед), кожная з якіх фінансаваліся на сродкі Аўстрыі і Венгрыі, знаходзіліся у падпарадкаванні ўласнага міністэрства народнай абароны і мела свайго адмысловага начальніка. Абодва Ландверы прызначаліся ў ваенны час для падмацавання агульнаімпэрскай арміі, прычым ўяўлялі з сябе такую ж армію, але з больш слабымі кадрамі. У мірныя часы Ландвер мог выкарыстоўвацца толькі ў выключных выпадках для падтрымання грамадскага парадку і бяспекі.

Рэзерв (ням.: Reserve) прызначаўся для папаўнення Ландвера пры мабілізацыі, а рэкруцкі запас (ням.: Ersatzreserve), які ўтвараўся з тых рэкрутаў, якія заставаліся апасля папаўнення Агульнай арміі і Ландвераў, прызначаўся для замяшчэння стратаў Ландверу падчас вайны, а таксама для ўкамплектавання арміі пры недахопе рэзервістаў пры мабілізаціі.

Ландштурм (ням.: Landsturm) склікаўся толькі ў ваенны час або ў прадбачанні вайны і прызначаўся для ўзмацнення імперскай арміі і Ландвераў; Ландштурм складаўся з двух самастойных частак: аўстрыйскага Ландштурма і венгерскага Ландштурма.

Абагульняючым для ўсіх частак Аўстра-венгерскай арміі былі Статуты. Каманднай мовай у імперскай арміі і аўстрыйскім Ландверы была нямецкая, у венгерскім Ганведзе — венгерская, акрамя адной ганведнай дывізіі — Аграмскай, дзе камандавалі на харвацкай мове.

Камплектаванне

У Аўстра-Венгрыі быў усеагульны вайсковы абавязак, прызыву падлягалі ўсе мужчыны, узрост якіх дасягнуў 21 год. Не падлягалі прызыву толькі тыя, хто быў абмежаваны ў грамадзянскіх правах па прысуду суда, або непрыдатныя да страявой і нестраявой службы.

Агульны тэрмін воінскай службы — 12 год, 3 гады з якіх у Агульнай арміі (ці 2 гады ў Ландверы), а пасля ў Рэзерве. Некаторыя катэгорыі мелі права адразу быць залічанымі ў Рэзерв. Сярод іх былі: святары і кандыдаты на духоўнае званне, настаўнікі народных школ, дробныя ўласнікі спадчынных пэўных зямельных надзелаў, апякуны непрацаздольных сваякоў альбо непаўналетніх братоў і сясцёр. Ніжнія чыны, па паступленні на службу, залічваліся радавымі; пры добрай стараннасці і паводзінах праз год яны маглі быць выраблены ў яфрэйтары.

Размеркаванне карпусоў

У мэтах камплектавання арміі тэрыторыя імперыі была падзелена на 112 акругоў папаўнення (ням.: Ergänzungsbezirk); з іх 102 служыла для камплектавання 102 пяхотных полкоў, 3 — чатырох цірольскіх стралковых палкоў, 4 (у Босніі і Герцагавіны) — чатырох Босне-герцагавінскіх палкоў, 3 (Прыбрэжжа, Фіўме і Далмацыі) — для камплектавання флоту; з марскіх — 2 аўстрыйскіх і адзін венгерскі. Кожны округ падзяляўся на пэўную лічбу прызыўных участкаў (ням.: Stellungsbezirk).

У агульным ліку пяхотных палкоў мелася 62 чыста нацыянальных, а менавіта: 35 славянскіх (з іх 5 украінскіх), 12 нямецкіх, 12 венгерскіх, 3 румынскіх; у ліку 26 стралковых батальёнаў — 5 нямецкіх, 8 славянскіх.

У агульным ліку (42) кавалерыйскіх палкоў — 13 славянскіх (з іх 2 украінскіх), 14 венгерскіх, 2 нямецкіх.

Па нацыянальнасцях Аўстра-Венгерская армія складалася з: 47% славян (37% паўночных, 10% паўднёвых), 29% немцаў, 18% венграў, 6% румын і італьянцаў.

Абодва Ландверы таксама камплектаваліся па тэрытарыяльнай сістэме.

Структура злучэнняў

Штатная

Вышэйшай тактычнай адзінкай структуры імператарскіх сухапутных войскаў з’яўляўся дыслакаваны на асноўных аператыўных накірунках агульнавайсковы корпус двухдывізіённага складу з кавалерыйскай і артылерыйскай брыгадамі і часцямі спецыяльных войскаў пастаяннага складу. Агульная колькасць карпусоў — 16 (1914). Карпусы пазначаліся арабскімі лічбамі ад 1 да 16. Карпусамі камандавалі фельдмаршал-лейтэнанты або генералы.

Спіс карпусоў

Злучэнні Сухапутных войскаў Аўстра-Венгерскай Імперыі (1914 год)
Корпус сухапутных войскаў	Штаб корпуса	Дывізіі	Дыслакацыя	Брыгады	Палкі
Аўстрыя Erzherzogtum Österreich ob/unter der Enns Herzogtums Salzburg/Steiermark/Kärnten/Krain Grafschaft Tirol mit Vorarlberg
2-гі	Вена	4-я	Брун	7-я (Цнайм)	12-ы, 81-ы і 99-ы палкі
				8-я (Брун)	8-ы, 49-ы палкі, 4 бн. 3-га палка, 5-ы сан. бн.
		25-я	Вена	49-я (Вена)	84-ы і 1-ы басн. палкі, 25-ы стралк. бн., 8 і 9 інж. бн.
				50-я (Вена)	4-ы і 24-ы палкі, басн. стралк. бн., 2-гі сапёрны бн., 1, 2 і 27 мед. атрады
		49-я	Вена	97-я (Вена)	67-ы і 82-гі палкі
				98-я (Вена)	16-ы, 37-ы і 39-ы палкі
		3-я кав.дывізія	Вена	10-я кавалерыйская	11-ы драгунскі і 7-ы ўланскі палкі
				17-я кавалерыйская	3-ці драгунскі і 1-ы гусарскі палкі
				18-я кавалерыйская	4-ы ўланскі і 4-ы драгунскі палкі
		Карпуснога падпарадкавання		2-я палявой артылерыі	4-ы, 5-ы і 6-ы палкі палявой арт., 2-гі палявы гаўбічны полк
				1-я крэпасной артылерыі	1-ы полк крэпасной артылерыі
3-ці	Грац	6-я	Грац	11-я (Грац)	7-ы і 2-гі Босна-Герцэгавінскі палкі, 21-ы стралк. бн., 3-ці інж. бн., 7-ы мед. атрад
				12-я (Клагенфурт)	17-ы полк, 5-ы, 8-ы, 9-ы, 17-ы і 19-ы стралк. бн., 4-ы інж. бн.
		28-я	Лайбах	55-я (Трыест)	87-ы, 97-ы палкі
				56-я (Гёрц)	27-ы, 47-ы палкі
				94-я (Тольмайн)	19-ы полк, 7-ы стралк. бн.
14-ы	Інсбрук	3-я	Лінц	5-я (Інсбрук)	28-ы, 59-ы палкі
				6-я (Зальцбург)	14-ы, 75-ы палкі
				14-я палявой артылерыі (Лінц)	40-ы, 41-ы і 42 палкі палявой артылерыі
				1-я горнай артылерыі (Брыксен)	8-ы і 14 палкі горнай арт.
				3-я крэпасной артылерыі (Трыент)
		8-я	Боцэн	15-я (Боцэн)	2-гі Цірольскі стралк. полк, 10-ы і 12-ы стралк. бн.
				96-я (Раверэта)	3-ці Цірольскі стралк. полк, 16-ы стралк. бн., 8-ы і 9-ы інж. бн.
				16-я (Трыент)	4-ы Цірольскі стралк. полк, 2-гі стралк. бн.
				121-я (Трыент)	1-ы Цірольскі стралк. полк, 22-гі стралк. бн., 14-ы інж. бн.
				122-я (Брунэк)	36-ы полк, 1-ы і 6-ы стралк. бн.
Венгрыя Königreich Ungarn
4-ы	Будапешт	31-я	Будапешт	61-я	69-ы полк
				62-я	44-ы полк
		32-я		63-я	23-ы і 28-ы палкі
				64-я	6-ы і 86-ы палкі
				4-я палявой артылерыі	10-ы, 11-ы і 12-ы палкі палявой арт.
		10-я кавалерыйская		4-я кав.	8-ы, 10-ы і 13-ы гусарскія палкі
				8-я кав.	была дададзена да 13-га корпуса
5-ы	Пажоны	14-я	Пажоны	27-я (Пажоны)	71-ы і 72-гі палкі, 5-ы інж. бн., 19-ы мед. атрад
				29-я (Шопран)	48-ы і 76-ы палкі
		33-я	Камарам	65-я (Дзьёр)	26-ы полк, 3-ці бн. 19-га палка
				66-я (Камарам)	83-ці полк, 3-ці бн. 12-га палка, 5-ы сап. бн., 18-ы мед. атрад
				5-я палявой артылерыі	13-ы, 14-ы і 15-ы палкі палявой арт., 5-ы палявы гаўбічны полк
		2-я кавалерыйская	Пажоны	16-я кав.	3-ці і 5-ы гусарскія палкі, 5-ы ўланскі полк
				3-я кав.	была дададзена да 3-га корпуса
6-ы	Каса	15-я	Мішкальц	29-я (Унгвар)	5-ы і 66-ы палкі
				30-я (Мішкальц)	65-ы і 60-ы палкі
				6-я кав.	14-ы і 15-ы гусарскія палкі
		27-я	Каса	53-я (Каса)	25-ы і 34-ы палкі, 20-ы мед. атрад
				54-я (Эпер’ес)	85-ы полк, 4-ы бн. 67-га палка
				6-я палявой артылерыі	16-ы, 17-ы і 18-ы палкі палявой арт., 6-ы палявы гаўбічны полк
7-ы	Цемешвар	17-я	Надзь-Варад	33-я (Надзь-Варад)	101-ы полк, 2-гія бн. 37-га і 39-га палкоў
				34-я (Арад)	33-ці і 46-ы полк, 7-ы інж. бн.
		34-я	Цемешвар	67-я (Цемешвар)	29-ы і 61-ы палкі, 21-ы мед. атрад
				68-я (Бела-Црква)	43-ці полк, 23-ці і 28-ы стралк. бн.
				7-я палявой артылерыі	19-ы, 20-ы і 21-ы палкі палявой арт., 7-ы палявы гаўбічны полк
		1-я кавалерыйская	Цемешвар	6-я кав.	была дададзена да 6-га корпуса
				7-я кав.	7-ы і 12-ы гусарскія палкі
12-ы	Надзьшэбен	16-я	Надзьшэбен	31-я (Брашоў)	2-гі полк, 3-ці бн. 82-га палка
				32-я (Надзьшэбен)	31-ы і 64-ы палкі, 22-гі мед. атрад
				12-я кав.	2-гі і 4-ы гусарскія палкі
		35-я	Калашвар	69-я (Алба-Юлія)	50-ы і 51-ы палкі, 12-ы сап. бн.
				70-я (Калашвар)	62-гі і 63-ці палкі
				12-я палявой артылерыі	34-ы, 35-ы і 36-ы палкі палявой арт., 12-ы палявы гаўбічны полк
Чэхія Königreich Böhmen Markgrafschaft Mähren
8-ы	Прага	9-я	Прага	17-я	91-ы і 102-гі палкі, 11-ы мед. атрад
				18-я	73-ці полк, 2-гі бн. 28-га палка
				1-я кав.	13-ы і 14-ы драгунскія палкі
		19-я	Пільзен	37-я (Пільзен)	11-ы і 35-ы палкі
				38-я (Будвайс)	88-ы полк, 3-ці бн. 75-га палка
				8-я палявой артылерыі	22-гі, 23-ці і 24-ы палкі палявой арт., 8-ы палявы гаўбічны полк
9-ы	Лайтмерыц	10-я	Ёзэфштат	19-я (Ёзэфштат)	98-ы полк, 4-ы бн. 36-га палка, 12-ы мед. атрад
				20-я (Кёніграц)	18-ы і 21-ы палкі
				9-я кав.	1-ы драгунскі і 11-ы ўланскі палкі
		29-я	Тэрэзінштат	57-я (Тэрэзінштат)	42-гі і 92-гі палкі, 13-ы мед. атрад
				58-я (Райхенберг)	74-ы і 94-ы палкі
				9-я палявой артылерыі	25-ы, 26-ы і 27-ы палкі палявой арт., 9-ы палявы гаўбічны полк
Харватыя Königreich Kroatien und Slawonien
13-ці	Аграм	7-я	Эсэг	13-я (Эсэг)	52-гі і 78-ы палкі, 13-ы сап. бн.
				14-я (Землін)	68-ы і 96-ы палкі, 31-ы стралковы бн.
				8-я кав.	9-ы гусарскі і 12-ы ўланскі палкі
		36-я	Аграм	71-я (Фіўме)	79-ы і 79-ы палкі
				72-я (Аграм)	53-ці і 97-ы палкі, 4-ы бн. 16-га палка, 23-ці мед. атрад
				13-я палявой артылерыі	37-ы, 38-ы і 39-ы палкі палявой арт., 13-ы палявы гаўбічны полк
Боснія Bosnien-Hercegovina
15-ы	Сараева	31-я	Сараева	7-я горная	2-гі бн. 5-га палка, 4-ы бн. 25-га палка, 2-гі бн. 34-га палка, 1-ы бн. 62-га палка, 2-гі бн. 66-га палка, 3-ці бн. 85-га палка, 3-ці бн. 86-га палка
				8-я горная	3-ці бн. 35-га палка, 4-ы бн. 53-га палка, 4-ы бн. 58-га палка, 2-гі бн. 95-га палка
				9-я горная	4-ы бн. 12-га палка, 3-ці бн. 49-га палка, 3-ці бн. 74-га палка, 4-ы бн. 84-га палка
				2-я горнай артылерыі	6-ы, 10-ы, 11-ы і 12-ы палкі горнай арт.
				5-я крэпасной артылерыі
		48-я		10-я горная	1-ы бн. 48-га палка, 1-ы бн. 90-га палка, 2-гі бн. 92-га палка, 3-ці бн. басн. 1-га палка, 25-ы мед. атрад
				11-я горная	1-ы бн. 10-га палка, 2-гі бн. 45-га палка, 2-гі бн. 21-га палка, 2-гі бн. 60-га палка, 4-ы бн. 77-га палка, 3-ці бн. басн. 3-га палка
				12-я горная	1-ы бн. 3-га палка, 2-гі бн. 45-га палка, 2-гі бн. 57-га палка, 1-ы бн. 93-га палка, 2-гі бн. 100-га палка, 3-ці бн. басн. 2-га палка
Далмацыя Königreich Dalmatien
16-ы	Рагуза	18-я	Мостар	1-я горная	1-ы бн. 1-га палка, 4-ы бн. 4-га палка, 1-ы бн. 51-га палка, 1-ы бн. 63-га палка, 1-ы бн. 102-га палка, 26-ы мед. атрад
				2-я горная	3-ці бн. 8-га палка, 3-ці бн. 64-га палка, 2-гі бн. 70-га палка, 3-ці бн. 76-га палка, 2-гі бн. 101-га палка
				3-я горная	2-гі бн. 18-га палка, 4-ы бн. 42-га палка, 3-ці бн. 46-га палка, 4-ы бн. 80-га палка, 2-гі бн. 96-га палка
				6-я горная	1-ы бн. 6-га палка, 3-ці бн. 38-га палка, 4-s бн. 44-га палка, 4-ы бн. 50-га палка, 4-ы бн. 81-га палка
				13-я горная	22-гі полк, 3-ці бн. басн. 4-га палка
		47-я	Кастэль-Нуова	4-я горная	2-гі бн. 52-га палка, 3-ці бн. 69-га палка, 24-ы мед. атрад
				5-я горная	1-ы бн. 22-га палка, 3-ці бн. 31-га палка
				14-я горная	4-ы бн. 33-га палка, 1-ы бн. 61-га палка, 2-гі бн. 72-га палка, 1-ы бн. 91-га палка, 1-ы бн. 98-га палка
				3-я горнай артылерыі	4-ы, 7-ы і 13-ы палкі горнай арт.
Галіцыя Königreich Galizien und Lodomerien
1-ы	Кракаў	5-я	Ольмуц	9-я (Ольмуц)	54-ы і 93-ы палкі, 6-ы мед. атрад
				10-я (Тропау)	1-ы і 13-ы палкі
		12-я	Кракаў	23-я (Кракаў)	3-ці, 56-ы і 100-ы палкі
				24-я (Тарнаў)	20-ы і 57-ы палкі, 1-ы стралк. бн., 15-ы мед. атрад
		7-я кавалерыйская	Кракаў	11-я кав.	10-ы драгунскі і 2-гі ўланскі палкі
				20-я кав.	12-ы драгунскі і 3-ці ўланскі палкі
		Карпуснога падпарадкавання		1-я палявой артылерыі	1-ы, 2-гі і 3-ці палкі палявой арт., 1-ы палявы гаўбічны полк
				2-я крэпасной артылерыі	2-гі полк крэпасной артылерыі
10-ы	Пшэмысль	2-я	Ярослаў	3-я (Жэшаў)	40-ы полк
				4-я (Ярослаў)	89-ы і 90-ы палкі
		24-я	Пшэмысль	47-я	9-ы і 45-ы палкі, 10-ы сап. бн.
				48-я	10-ы і 77-ы палкі, 10-ы інж. бн., 3-ці мед. атрад
		6-я кавалерыйская	Ярослаў	5-я кав.	6-ы і 8-ы драгунскія палкі
				14-я кав.	11-ы гусарскі і 6-ы ўланскі палкі
		Карпуснога падпарадкавання		10-я палявой артылерыі	28-ы, 29-ы і 30-ы палкі палявой арт., 10-ы палявы гаўбічны полк
11-ы	Лемберг	11-я	Лемберг	21-я	55-ы і 80-ы палкі, 11-ы сап. бн.
				22-я	15-ы і 30-ы палкі, 14-ы мед. атрад
		30-я		59-я	41-ы полк, 1-ы бн. 24-га палка
				60-я	58-ы і 95-ы палкі, 32-гі стралк. бн.
		4-я кавалерыйская		21-я кав.	9-ы і 15-ы драгунскія, 1-ы ўланскі палкі
		8-я кавалерыйская	Станіслаў	13-я кав.	7-ы драгунскі і 8-ы ўланскі палкі
				15-я кав.	2-гі драгунскі і 13-ы ўланскі палкі
		Карпуснога падпарадкавання		11-я палявой артылерыі	31-ы, 32-гі і 33-ці палкі палявой арт., 11-ы палявы гаўбічны полк

Воінскія званні

k.u.k. Кавалерыя 1898 год.

k.u.k. Пяхота 1898 год.

Пяхота	Кавалерыя	Артылерыя	Стралковыя часці	Знакі адрознення
Радавыя				Heer	Горныя стралкі
ням.: Infanterist венг.: Honvéd польск.: Szeregowy чэшск.: Vojín рум.: Soldat харв.: Vojnik (Радавы)	Dragoner Husar Ulan (Кавалерыст)	Kanonier (Кананір)	Jäger Myslivec (Стралок)
ням.: Gefreiter венг.: Őrvezető чэшск.: Svobodník рум.: Fruntaș харв.: Razvodnik італ.: Caporale (Яфрэйтар)	Gefreiter	Vormeister Főtűzér	Patrouilleführer Járőrvezető
Унтэр-афіцэры				Heer	Горныя стралкі
ням.: Korporal венг.: Tizedes польск.: Kapral чэшск.: Desátník рум.: Caporal харв.: Desetnik (Малодшы сяржант)	Korporal Tizedes	Geschütz-Vormeister	Unterjäger
ням.: Zugsführer венг.: Szakaszvezető польск.: Sierżant чэшск.: Četař рум.: Sergent харв.: Vodnik (Сяржант)	Zugsführer Szakaszvezető	Zugsführer Szakaszvezető	Zugsführer Szakaszvezető
ням.: Feldwebel венг.: Őrmester чэшск.: Šikovatel рум.: Plutonier польск.: Starszy sierżant харв.: Narednik (Старшы сяржант)	Wachtmeister Őrmester	Feuerwerker Tűzmester	OberjägerFővadász
ням.: Kadett-Feldwebel венг.: Hadapród őrmester (скар. Hadapród) харв.: Kadet-narednik (Кадэт-сяржант; Кадэт пасля 1908 года)	Kadett-Wachtmeister (Kadett)	Kadett-Feuerwerker (Kadett)	Kadett-Oberjäger (Kadett)
ням.: Stabsfeldwebel венг.: Törzsőrmester/ чэшск.: Štábní šikovatel польск.: Sierżant-major харв.: Stožerni narednik (Першы Сяржант пасля 1913 — знакі адрознення да 1914 года)	Stabs-Wachtmeister	Stabs-Feuerwerker	Stabs-Oberjäger
ням.: Stabs-Feldwebel венг.: Törzsőrmester чэшск.: Štábní šikovatel рум.: Plutonier-major польск.: Sierżant-major харв.: Stožerni narednik (Першы Сяржант, знакі адрознення пасля 1914 года)	Stabs-Wachtmeister	Stabs-Feuerwerker	Stabs-Oberjäger
ням.: Offiziersstellvertreter (пасля 6 чэрвеня 1915 года) венг.: Tiszthelyettes чэшск.: Důstojnický zástupce рум.: Locțiitor de ofițer харв.: Časnički namjesnik (Прапаршчык)	Offiziersstellvertreter	Offiziersstellvertreter	Offiziersstellvertreter
Кандыдаты ў афіцэры				Heer	Горныя стралкі
ням.: Kadett-Offiziersstellvertreter венг.: Hadapród-Tiszthelyettes чэшск.: Kadet-časnički zamjenik (Афіцэр-кадэт) (да 1908 года)	Kadett-Offiziersstellvertreter	Kadett-Offiziersstellvertreter	Kadett-Offiziersstellvertreter
ням.: Fähnrich (з 1908) венг.: Zászlós рум.: Stegar чэшск.: Praporčík харв.: Zastavnik польск.: Chorąży (Фенрых) (з 1908 года — замяніў званне Афіцэр-кадэта)	Fähnrich	Fähnrich	Fähnrich
Малодшыя афіцэры				Heer	Горныя стралкі
ням.: Leutnant венг.: Hadnagy польск.: Podporucznik рум.: Locotenent харв.: Poručnik італ.: Tenente (Лейтэнант)	Leutnant	Leutnant	Leutnant
ням.: Oberleutnant венг.: Főhadnagy рум.: Locotenent-major польск.: Porucznik харв.: Natporučnik (Старшы лейтэнант)	Oberleutnant	Oberleutnant	Oberleutnant
Капітаны				Heer	Горныя стралкі
ням.: Hauptmann венг.: Százados польск.: Kapitan рум.: Căpitan харв.: Satnik італ.: Capitano (Капітан)	Rittmeister	Hauptmann	Hauptmann
Штабныя афіцэры				Heer	Горныя стралкі
ням.: Major венг.: Őrnagy рум.: Maior харв.: Bojnik італ.: Maggiore (Маёр)	Major	Major	Major
ням.: Oberstleutnant венг.: Alezredes рум.: Locotenent-colonel харв.: Potpukovnik (Падпалкоўнік)	Oberstleutnant	Oberstleutnant	Oberstleutnant
ням.: Oberst венг.: Ezredes рум.: Colonel польск.: Pułkownik харв.: Pukovnik (Палкоўнік)	Oberst	Oberst	Oberst

Генералы

Пяхота	Кавалерыя	Артылерыя	Стралковыя часці	Знакі адрознення
ням.: Generalmajor  |  венг.: Vezérőrnagy  |  рум.: General-maior  |  харв.: General-bojnik  |  італ.: Maggiore Generale (бел.: Генерал-маёр, але ў рэчаіснасці адпавядаў званню брыгадны генерал).
ням.: Feldmarschall-Leutnant  |  венг.: Altábornagy  |  харв.: Podmaršal  |  італ.: Marseciallo Tenente (бел.: Фельдмаршал лейтэнант, эквіваленты Генерал-маёру).
Генерал рода войск (бел.: Генерал-лейтэнант)
ням.: General der Infanterie венг.: Gyalogsági tábornok харв.: General pješaštva польск.: General piechoty італ.: Generale della fanteria (Генерал ад інфантэрыі)	ням.: General der Kavallerie венг.: Lovassági tábornok харв.: General konjaništva італ.: Generale della cavalleria польск.: General kawalerii (Polish (Генерал ад кавалерыі)	ням.: Feldzeugmeister венг.: Táborszernagy харв.: General topništva чэшск.: Polní zbrojmistr (Генерал ад артылерыі)	няма эквівалента
з 1915 ням.: Generaloberst  | венг.: Vezérezredes  |  харв.: General-pukovnik  |  чэшск.: Generalplukovnik  |  польск.: General pulkownik  |  славенск.: General Polkovnik (Генерал-палкоўнік)
ням.: Feldmarschall  |  венг.: Tábornagy  |  харв.: Feldmaršal  |  рум.: Mareșal  |  польск.: Marszałek (Фельдмаршал)

Першая сусветная вайна

Салдат 6га Ландвернага палка ў баявой уніформе

У ліпені 1914 года у складзе Аўстра-венгерскай арміі знаходзіліся:

• 36 000 афіцэраў
• 414 000 прапаршчыкаў, унтэр-афіцэраў і салдат
• прыблізна 87 000 каней
• 1 200 гармат рознага калібра

Пасля аб’яўлення вайны было мабілізавана 3,35 мільёна чалавек (уключаючы і першую хвалю рэзервістаў і новабранцаў).

Фармальна Аўстра-венгерская армія была пад началам імператара Франца Іосіфа I, але ў 1914 годзе яму было ўжо 84 гады, таму фактычна армія знаходзілася пад камандаваннем начальніка Генеральнага штаба Конрада фон Гётцэндорфа. Конрад аддаваў перавагу агрэсіўнай знешняй палітыке і настойваў на ваенным вырашэнні аўстра-венгерскіх тэрытарыяльных спрэчак з Італіяй і Сербіяй.

11 ліпеня 1914 года Іосіф I прызначыў Вярхоўным галоўнакамандуючым эрцгерцага Фрыдрыха. Меркавалась, што гэта прызначэнне не будзе перашкаджаць аператыўным і тактычным планам Гётцэндорфа. Фрыдрых заставаўся на сваём пасту да лютага 1917 года, калі абавязкі Вярхоўнага ўсклаў на сябе новы імператар Карл I.

Афіцыйныя абазначэнні былі наступныя:

• палкі агульнай арміі пазначаліся як «Імперскія і каралеўскія» (ням.: kaiserlich und königlich (k.u.k.); венг.: Császári és Királyi)
• Аўстрыйскі Ландвер пазначаўся «Імперскія-каралеўскія» і меў прэфікс «k.k.» (ням.: kaiserlich-königlich)
• Часці Венгерскага Гонведа мелі назву «Каралеўскія Венгерскія» (ням.: königlich ungarisch)

1915 год

У пачатку 1915 года Узброеныя сілы налічвалі 63 дывізіі, з якіх 51 (80% агульнага складу Узброеных сіл) ваявала супраць рускіх, 8 (13% агульнага складу Узброеных сіл) супраць сербскіх войскаў, а 4 дывізіі (7% агульнага складу Узброеных сіл) знаходзіліся на мяжы з Італіяй.

У сувязі з уступленнем у вайну Італіі, Аўстра-Венгрыя засяродзіла супраць яе 21 дывізію , тады як на Усходнім фронце доля войскаў скарацілася да 40 , а на Сербскім да 8 дывізій.

1916 год

На пачатку 1916 года канцэнтрацыя войскаў на Балканах зменшылася, нязначна павялічыўшыся на рускім і італьянскім франтах. Праз паўгода на Усходнім фронце знаходзілася 45 , на італьянскім 30 дывізій, і толькі 2 дывізіі на Балканах.

1917 год

У лютым 1917 года Узброеныя сілы Аўстрыі складаліся з больш, чым 80 дывізій, 60% з якіх былі на рускім фронце. Агульная колькасць Узброеных сіл Германіі і Аўстрыі на ўсіх франтах складала больш за 140 дывізій.

У ходзе рускага наступлення 1917 года яму супрацьстаялі да 90 германскіх, больш за 50 аўстрыйскіх, 4 турэцкія і 2 балгарскія дывізіі.

На Адрыятыцы супраць Італіі было сканцэнтравана 33, на Балканах — 3 дывізіі. Да моманту Брэсцкага міру супраць Расіі і Італіі ваявалі па 44 аўстрыйскія дывізіі.

1918 год

16 дывізій прынялі ўдзел у акупацыі Расійскай Імперыі, але тры чвэрці войскаў да восені 1918 года знаходзіліся на італьянскім фронце, 2 дывізіі заставаліся на Балканах і 2 дывізіі былі перакінутыя на падтрымку германскіх дзеянняў супраць Францыі.

Літаратура

• Генштаб. Узброеныя сілы Аўстра-Венгрыі. Частка 1 = Вооруженныя силы Австро-Венгріи. Часть 1. — С-Пецярбург: Ваенная тыпаграфія, 1912. — 340 с.

Спасылкі

• Аўстра-Венгерскія Узброеныя Сілы ў 1900-1914
  
• Аўстра-Венгерскія наземныя сілы 1848-1918
  
• Узброеныя сілы Аўстра-Венгерскай Імперыі