Заір Ісакавіч Азгур

Заір Ісакавіч Азгур
Заір Ісакавіч Азгур
Дата нараджэння	2 (15) студзеня 1908
Месца нараджэння	Застадолле, Машканскі сельсавет, Беларусь;
Дата смерці	18 лютага 1995 (87 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь;
Месца пахавання	Усходнія могілкі;
Грамадзянства	СССР ; Беларусь
Жонка	Галіна Гаўрылаўна Азгур
Род дзейнасці	скульптар, мастак, палітык
Жанр	скульптар
Вучоба	Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум (1925); Інстытут жывапісу, скульптуры і архітэктуры імя І. Я. Рэпіна (1928); Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры (1929); Вышэйшы мастацка-тэхнічны інстытут; Тбіліская акадэмія мастацтваў;
Уплыў на	Яўген Колчаў, Юрый Кандрашоў
Партыя	КПСС;
Член у	Саюз мастакоў СССР;
Прэміі
Подпіс
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Заі́р Іса́кавіч Азгу́р (2 (15) студзеня 1908, в. Маўчаны Сенненскі павет, Магілёўская губерня, цяпер у складзе в. Застадолле Сенненскага раёна Віцебскай вобласці — 18 лютага 1995, Мінск) — савецкі і беларускі скульптар. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР (1939), Народны мастак БССР (1944), Народны мастак СССР. Лаўрэат Сталінскай прэміі другой ступені (1946; 1948). Правадзейны член член Акадэміі мастацтваў СССР^[1] (1958). Герой Сацыялістычнай Працы (1978). Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1947—1967 і з 1971).

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 2 (15) студзеня 1908 года ў яўрэйскай сям’і. Скончыў Віцебскі мастацка-практычны інстытут 1925 годзе, вучыўся ў Марка Шагала і Міхаіла Керзіна. Будучы студэнтам, жыў у Янкі Купалы і Якуба Коласа^[2]. У 1925—1928 гг. вучыўся ў Акадэміі мастацтваў у Ленінградзе. Працягнуў адукацыю ў Кіеўскім дзяржаўным мастацкім інстытуце (1928—1929) і Тбіліскай акадэміі мастацтваў. Першыя яго творы з’явіліся на справаздачнай выставе Віцебскага мастацкага тэхнікума ў 1924 г. У наступным годзе ён удзельнічаў у I Усебеларускай выставе. У 1930 г. скульптар вярнуўся на радзіму і ўключыўся ў мастацкае жыццё Мінска.

3 першых дзён вайны ўдзельнічаў у выпуску антыфашысцкіх улётак, супрацоўнічаў з франтавым друкам, ілюстраваў газету «Раздавім фашысцкую гадзіну». У 1942—1944 гг. 3аір Азгур у Маскве, пры Цэнтральным штабе партызанскага руху. У 1945 годзе ажаніўся з Галінай Гарэлавай, дачкой акадэміка Г. М. Гарэлава.

Заір Азгур — цэнтральная фігура ў беларускай пасляваеннай пластыцы. У 1950-1970-я гг. працаваў над манументальнай скульптурай. З 1980 года кіраўнік Майстэрні скульптуры АМ СССР у Мінску.

Памёр 18 лютага 1995 года ў Мінску. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Скульптурная кампазіцыя Заіра Азгура на плошчы Якуба Коласа ў Мінску.

Заір Азгур працаваў у галіне станковай і манументальнай скульптуры, прыхільнік строгай рэалістычнай формы.

У даваеннай творчасці 3. Азгура заўважныя два падыходы: станковыя партрэты з натуры, што вымагаюць разумення ўнутранай сутнасці мадэлі, вылучаюцца шырокай, вольнай лепкай, і рэгламентаваныя канонамі рэпрэзентатыўныя выявы. У канны 1920-х—30-я г. стварыў партрэты дзеячаў сацыялістычнага і рэвалюцыйнага руху для Дома ўрада ў Мінску. Прыкладам тонкага разумення сутнасці гістарычнай асобы з’яўляюцца партрэты пісьменнікаў Лу Сіня і Р. Тагора.

Сярод твораў: партрэты герояў Вялікай Айчыннай вайны В. Талаліхіна, А. Радзімцава, А. Малодчага, М. Сільніцкага, Ф. Смалячкова, В. Талаша, М. Шмырова, К. Ракасоўскага, П. Батава, прадстаўнікоў айчыннай і сусветнай культуры Ф. Скарыны, А. Бразера, 3. Бядулі, Л. Александроўскай, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Гусоўскага, К. Чорнага, кіраўнікоў камуністычнай і рабочай партый, нацыянальна-вызваленчага руху, палкаводцаў, герояў працы, вучоных; некалькі кампазіцый.

Па яго праектах створаны помнікі У. Леніну ў Беларусі, Расіі і Казахстане, П. Машэраву ў Віцебску, Я. Коласу і С. Грыцаўцу ў Мінску, Ф. Р. Маркаву ў Маладзечне, Ф. Багушэвічу ў Жупранах, Я. Купалу ў Вязынцы, В. Талашу ў Петрыкаве, А. Бутлераву і Я. Вучэцічу ў Маскве. Аўтар барэльефа «Слава загінуўшым героям» для помніка-абеліска Перамогі ў Мінску. У 1960-я гады стварыў шэраг партрэтаў беларускіх вучоных (М. Яругін, 1963; Б. Сцяпанаў, 1964), артыстаў (І. Балоцін, 1966, У. Крыловіч, 1967). Сярод яго твораў быў і помнік І. Сталіну.

Напісаў мемуары «Незабыўнае» (1962), «Тое, што помніцца…» (Кн. 1—2, 1977—1983), шмат публіцыстычных артыкулаў па мастацтву.

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

Пасведчанне народнага мастака БССР Заіра Азгура

Ордэн Чырвонай Зоркі (1943)
Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1940, 1949)
Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1945)
Медаль «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1946)
Медаль «Партызану Айчыннай вайны» 1-й ступені (1948)
Сталінская прэмія другой ступені (1946; 1948)
Ордэн Леніна (1955, 1958)
Срэбраны медаль Сусветнай выстаўкі ў Бруселі (1958)
Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1971)
Герой Сацыялістычнай Працы (1978)
Ордэн Дружбы народаў (1978)
Медаль «Ветэран працы» (1982)
Медаль Францыска Скарыны (1992)

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, фондах БСМ, Траццякоўскай галерэі ў Маскве, фондах Міністэрства культуры Расіі, Дзяржаўным мастацкім музеі Малдовы, Астраханскай карціннай галерэі, Алтайскім музеі выяўленчага мастацтва.

Імя З. І. Азгура носіць адна з вуліц Мінска.
18 лютага 2000 года на вуліцы Азгура ў Мінску адкрыты ^[3] мемарыяльны музей-майстэрня З. І. Азгура ў будынку творчай майстэрні, пабудаванай у 1984 ^[4] годзе па праекце архітэктара В. М. Аладава.
Мемарыяльная дошка ў памяць аб скульптара ўстаноўлена ў горадзе Мінску на фасадзе дома № 13 па праспекце Незалежнасці, у якім жыў З. І. Азгур^[5].
Мемарыяльная дошка^[6] на будынку былога мастацкага тэхнікума, у якім вучыўся З. І. Азгур, у Віцебску (вуліца Суворава, 3).
Імя З. І. Азгура носяць 1-я сярэдняя агульнаадукацыйная школа і вуліца ў горадзе Сянно.
У 2008 годзе НБРБ выпусціў памятную манету ў гонар 100-годдзя з дня нараджэння Азгура.

Зноскі

↑ т. 5. Биографический справочник. Мн: Издательство «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. 29 с.
↑ 20 нечаканых фактаў пра Заіра Азгура
↑ Мемарыяльны музей З. І. Азгура
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугараджы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў І (Т. 10). — 10 000 экз.
↑ / 158-azgur-zair-isaakovich.html Азгур Заір Ісакавіч — беларускі савецкі скульптар Архівавана 16 сакавіка 2016.
↑ Мемарыяльная дошка Заіру Азгуру

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Белорусская ССР: Краткая энциклопедия. В 5-ти т. Т. 5. Биографический справочник / Ред. колл.: П. У. Бровка и др.. — Мн.: Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии, 1981. — Т. 5. — 740 с. — 50 000 экз. (руск.)
Петэрсон Э. А. Азгур Заір Ісакавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1: А — Беліца / Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1993. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2.
Азгур Заір Ісакавіч // Беларускі саюз мастакоў: энцыклапедычны даведнік / складальнік Б. А. Крэпак. — Мінск, 1998.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Заір Ісакавіч Азгур на сайце «Героі краіны»
Сайт «Мемарыяльны музей-майстэрня З. І. Азгура» Архівавана 24 студзеня 2015.
Завадская И. Немузейные ценности // Беларусь сегодня, 2015, 14 февраля
Заір Ісакавіч Азгур у базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)

[БС-1] т. 5. Биографический справочник. Мн: Издательство «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. 29 с.

[2] 20 нечаканых фактаў пра Заіра Азгура

[3] Мемарыяльны музей З. І. Азгура

[4] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугараджы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў І (Т. 10). — 10 000 экз.

[5] / 158-azgur-zair-isaakovich.html Азгур Заір Ісакавіч — беларускі савецкі скульптар Архівавана 16 сакавіка 2016.

[6] Мемарыяльная дошка Заіру Азгуру

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]