Сянно
Горад
Сянно 
Сянно на карце Беларусі ±   | ||||||||||||||||||||||||||||||
Сянно́[2] (трансліт.: Sianno) — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Сенненскага раёна, на беразе возера Сянно. За 56 км на паўднёвы захад ад Віцебска, 15 км ад чыгуначнай станцыі Бурбін на лініі Лепель — Орша. Аўтамабільнымі дарогамі злучаны з Багушэўскам, Чашнікамі, Бешанковічамі, Талачыном.
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Паселішча названа ад возера Сянна, на якім паўстала, і не звязана з сенам, як думалі стваральнікі гарадскога герба XVIII ст. у Дэпартаменце Герольдыі, калі выявілі на гербе скрыжаваныя косы.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Вялікае Княства Літоўскае
[правіць | правіць зыходнік]Вядомы з XIV ст. як сяло Аболецкай воласці[3], у Кнізе данін Казіміра запісана наданне «на Рши и у Оболцох. Село Сено Милошу Воишвиловичу Василево Бабича, ажъ будеть кому перво не отдано. Довкгирдъ а панъ Кгастовт», якое датуецца згадкай Даўгерда не пазней за пачатак 1443 года. Папярэдні трымальнік -- Васіль Бабіч, ад'ехаў з бацькам і некалькімі братамі ў Маскву ў 1436 годзе, пасля перамогі Жыгімонта Кейстутавіча ў феадальнай вайне 1430-х гадоў.
У Попісе войск 1528 года названы князі Сенненскія. У 1534 годзе маскоўскія войскі пад камандаваннем ваяводы князя Барыса Гарбатага спалілі Сянно. Пасля адміністрацыйнай рэформы 1566 года мястэчка ў Віцебскім павеце Вялікага Княства Літоўскага.
У 1609 годзе Яўстафій Курч, уладальнік Сянна, будуе драўляны касцёл ордэна Францыска Асізскага.
З першай паловы XVII стагоддзя належала Сапегам, з другой паловы XVIII стагоддзя — Агінскім. У 1757 годзе Сянно было прададзена Тышкевічам, якія падарылі яго Серакоўскім.
У складзе Расійскай імперыі
[правіць | правіць зыходнік]Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Сянно ў складзе Расійскай імперыі, горад, цэнтр павета. У 1781 годзе зацверджаны герб горада — на зялёным полі дзве скрыжаваныя залатыя касы (знак багацця сенам). Перайшло ў валоданне Пуслоўскіх.
У 1864 годзе адкрыта прыходскае вучылішча, дзе ў 1865 годзе выкладаў Еўдакім Раманаў, вядомы этнограф і краязнавец.
У 1867 годзе на месцы былой уніяцкай царквы Ільі Прарока ў Сянне пабудаваны каменны праваслаўны Мікалаеўскі сабор.
У канцы XIX стагоддзя Сянно стала ўласнасцю Шабекаў. У 1903 годзе было заснавана Сенненскае жаночае прыходскае вучылішча. Каля 1906 года ў горадзе дзейнічала польскае Таварыства дабрачыннасці і асветы, заснаванае з ініцыятывы Марыі Свяцкай. Займалася адкрыццём сакрэтных польскіх школ у вёсках і мястэчках, а фінансавалі яго мясцовыя ўладальнікі маёнткаў[4].
Міжваенны час
[правіць | правіць зыходнік]25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сянно абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Сянно ўвайшло ў склад Савецкай Беларусі.
З 1923 года пазаштатны горад, цэнтр воласці ў Віцебскім павеце. З 1924 года — цэнтр раёна. У гады Вялікай Айчыннай вайны ў 1941 годзе пад Сянно на працягу трох дзён праходзіла адна з буйнейшых танкавых бітваў у сусветнай гісторыі[5].
Сучаснасць
[правіць | правіць зыходнік]
20 кастрычніка 1995 года адміністрацыйныя адзінкі Сенненскі раён і горад Сянно, якія маюць агульны адміністрацыйны цэнтр, аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку — Сенненскі раён[6].
Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь № 277 ад 2 чэрвеня 2009 года зацверджаны сцяг горада Сянно і Сенненскага раёна[7].
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Эканоміка
[правіць | правіць зыходнік]Прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў, лясной, дрэваапрацоўчай, лёгкай, харчовай прамысловасці. Гасцініца.
Культура і грамадства
[правіць | правіць зыходнік]Спорт
[правіць | правіць зыходнік]
Музеі
[правіць | правіць зыходнік]Славутасці
[правіць | правіць зыходнік]
- Касцёл Святой Тройцы (адноўлены ў пачатку XXI стагоддзя)
- Гарадзішча жалезнага веку (побач з горадам)
- Адміністрацыйны будынак (пачатак XIX стагоддзя)
- Свята-Мікалаеўская царква (2003)
- Крыніца «Каплічка»
- Крыніца «Пясчанка»
- Брацкая магіла, ў парку імя 40-годдзя ВЛКСМ —
Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Д000735 - Брацкая магіла (1941—1944), ў скверы, вул. К. Маркса — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Д000736
Страчаная спадчына
[правіць | правіць зыходнік]- Кляштар францысканцаў (1772).
- Свята-Пакроўская царква (1860).
- Свята-Мікалаеўскі сабор.
- Сенненскі замак (XVI—XVIII стагоддзі).
- Уніяцкай царквы Ільі Прарока.
СМІ
[правіць | правіць зыходнік]«Голас Сенненшчыны» — раённая газета Сенненскага раёна. Выдаецца 1 мая 1918 года ў Сянне.
Узнагароды
[правіць | правіць зыходнік]У 2025 годзе да 80-й гадавіны заканчэння Вялікай Айчыннай вайны горад Сянно ўзнагароджаны вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны»[18][19].
Вядомыя асобы
[правіць | правіць зыходнік]- Ян Астроўскі — беларускі скульптар.
- Міхаіл Лявонцьевіч Бельскі (1921—1988) — беларускі графік.
- Генадзь Давыдзька — беларускі акцёр, тэлевядучы.
- Міхаіл Ермашкевіч — беларускі рымска-каталіцкі дзеяч.
- Алесь Жаўрук (1910—1942) — беларускі паэт.
- Кароль Антоні Жэра (1743—?) — жыў доўгі час у Сянно.
- Пётр Анатольевіч Івашка — беларускі біятланіст.
- Ларыса Рыгораўна Кажарская — беларускі акадэмік, прафесар медыцыны.
- Міхаіл Барысавіч Марцінкоўскі (нар. 1922) — беларускі пісьменнік-сатырык.
- Васіль Андрэевіч Масцінскі (1870—1913) — біяхімік[20].
- Дора Захараўна Кроз — беларуская спявачка.
- Аляксандр Францавіч Пятаковіч (1914—1988) — Герой Савецкага Саюза (1945).
- Яўген Рыгоравіч Радкевіч — беларускі пісьменнік.
- Уладзімір Кірылавіч Гоманаў — беларускі мастак-жывапісец.
- Самуіл Захаравіч Слонім (1888—1937) — беларускі эканаміст, спецыяліст у галіне эканамічнай тэорыі.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б Численность населения на 1 января 2025 г. и среднегодовая численность населения за 2024 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2025.
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
- ↑ Насевіч 2023.
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. S. 38.
- ↑ http://www.hrono.info/statii/2006/but_tanki.php
- ↑ Указ Президента Республики Беларусь от 20 октября 1995 года № 434 "Об объединении административных единиц Республики Беларусь, имеющих общий административный центр".
- ↑ Указ Президента Республики Беларусь от 2 июня 2009 года № 277 "Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных и территориальных единиц Витебской области".
- ↑ а б Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. Том 6 Кніга І — С. 478, 479.
- ↑ а б в г д Сянно // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2002. — С. 352. — 552 с. — ISBN 985-11-0251-2
- ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2016.
- ↑ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017.
- ↑ https://web.archive.org/web/20170730234018/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/demografiya_2/metodologiya-otvetstvennye-za-informatsionnoe-s_2/index_4945/
- ↑ Численность населения на 1 января 2020 г. по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2020.
- ↑ Численность населения на 1 января 2021 г. и среднегодовая численность населения за 2020 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2021.
- ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
- ↑ Численность населения на 1 января 2023 г. и среднегодовая численность населения за 2022 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2023.
- ↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
- ↑ Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 8 красавіка 2025 года № 144 «Аб узнагароджанні вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны». pravo.by.
- ↑ Вымпелом "За мужество и стойкость в годы Великой Отечественной войны" награждены шесть городов Беларуси. БелТА.
- ↑ https://esu.com.ua/article-68704
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Насевіч В. Ранняя гісторыя Лепеля: спроба інтэрпрэтацыі // Архіварыус: зб. навук. паведамл. і арт. Вып. 21. — Мінск: НГАБ, 2023. — С. 153—164
- Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991. — 303 с.: фота. — ISBN 5-341-00240-7. — С. 171—175.
- Сенно́ // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 430. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
- Сенно́ // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 259. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Удальцоў В. М. Сянно́ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 352. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Dariusz Tarasiuk Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918. — Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007. — s. 211. — ISBN 978-83-227-2629-7
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сянно
Геаграфічныя звесткі па тэме Сянно на OpenStreetMap- Гісторыя Сенненскага раёна Архівавана 5 кастрычніка 2013.
- Сянно: год за годам
 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| |||||||||
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |