Перайсці да зместу

Геліяс

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Геліяс
стар.-грэч.: Ἥλιος
Міфалогія старажытнагрэчаская рэлігія[d]
Сфера ўплыву Сонца
Пол мужчынскі пол
Бацька Гіперыён[1][2]
Маці Тэя[1]
Браты і сёстры Эас і Селена
Жонка Рода, дачка Пасейдона, Кета[d], Айглэ[d] і Antiope[d]
Дзеці Эгіяла[d], німфа ў старажытнагрэчаскай міфалогіі[d], Фаэтон[d], Фаэтуса[d], Лампеція[d][1], Перс, Асцерыя[d], Ээт[d], Цырцэя[d], Пасіфая[d], геліяды[d], Керкаф, Кандал, Актый, Тэнаг, Трыяп, сын Геліяса, Охім, Ліндус[d], Макарэй[d], Трынакс[d], Аўг[d], Электрыёна[d], Ефрасіння[d], Талія[d], Аглая, Алоэй[d], Этэрыя[d], Бісальт[d], Аўгій, Эга[d], Клімен[d], харыты[d], фаэтаніты[d], Фазыс[d], Діаксіп[d], Хелія[d], Амалфея, Дірцэя[d] і Lelex[d]
У іншых культурах Сол[d], Сонца[d], Сур'я, Хвар[d], Virotutis[d], Baal-hamon[d], Ра, Anextiomarus[d], Alaunus[d] і Zun[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Геліяс (значэнні).

Ге́ліяс (стар.-грэч.: Ἥλιος або Ἠέλιος, Гелій, часам Ээліяс[3] «сонца») — у старажытнагрэчаскай міфалогіі[4] сонечнае бажаство, сын тытана Гіперыёна (адкуль пахабна яго мянушка «Гіперыёнід») і Тэі[5] (або сын Гіперыёна і Ірыфесы[6]), брат Селены і Эас.

З часу Еўрыпіда Геліяса, як усёвідушчага бога Сонца, сталі атаясамляць з Апалонам, усёведным богам-прадракальнікам; адсюль іншае імя Геліяса — Феб. У Ферэкіда Сірскага Геліяс атаясамляецца з Зеўсам[7], у Феагена — з Гефестам, Апалонам і агнём[8]. Паводле Дзіянісія Скітабрахіёна, сам Геліяс — хлопчык, патоплены ў Эрыдане[9].

Паводле прамовы Коты[10], было пяць Геліясаў:

  1. Сын Зеўса, унук Эфіра.
  2. Сын Гіперыёна.
  3. Сын Гефеста, унук Ніла, з Геліяпаля.
  4. Народжаны німфай Аканфа на Родасе, продак родаскіх герояў.
  5. Бацька Ээта і Кіркі, з Калхіды.

Геліяс расказаў Гефесту, што Афрадыта ляжыць з Арэсам[11], за гэта Афрадыта была варожая да нашчадства Геліяса[12].

Распавёў Дэметры, што гэта Аід выкраў яе дачку Персефону.

Паводле Гамера, Геліяс — уладальнік сямі статкаў кароў і сямі статкаў авечак[13]. Яго каровы жылі ў Артэмісія ў Сіцыліі[14], іх пасвілі німфы Фаэтыса і Ламптыя. Штораніцы, паднімаючыся ў небе, і кожны вечар, апускаючыся ў Акіян, Геліяс любаваўся на сваіх вечна юных жывёл. Аднойчы Адысей высадзіўся на востраве, і яго спадарожнікі забілі некалькі быкоў сонечнага бога. У пакаранне за гэта Зеўс па просьбе Геліяса разбіў іх карабель маланкай. Выжыў толькі Адысей.

Культ Геліяса быў асабліва распаўсюджаны ў Карынфе, у Аргасе, у Элідзе і на востраве Родасе, дзе пры ўваходзе ў гавань стаяла яго каласальная выява. З жывёл яму былі прысвечаны певень і белыя коні. Адлюстроўваецца Геліяс амаль гэтак жа, як і Апалон, з якім збліжаўся па сонечных функцыях.

У рымскай міфалогіі Геліясу адпавядае Соль (лац.: Sol).

Умілаваныя і нашчадства Геліяса

[правіць | правіць зыходнік]

Калос Родаскі

[правіць | правіць зыходнік]

Статуя Геліяса ў Родасе з’яўлялася адным з цудаў свету, яна больш вядомая пад назвай «Калос Родаскі». Геліяс быў не проста асабліва ўшанаваным бажаством на востраве — па легендзе ён быў яго стваральнікам: не маючы месца, яму прысвечанага, сонечны бог вынес востраў на сваіх руках з марской глыбіні.

Свята Геліяса

[правіць | правіць зыходнік]

Штогод 20 ліпеня ў грэчаскіх гарадах праводзілася свята, адначасова прысвечаны Геліясу і Зеўсу.

Геліяс у літаратуры

[правіць | правіць зыходнік]

Геліясу прысвечаны XXXI гімн Гамера і VIII арфічны гімн.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в Любкер Ф. Ἥλιος // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 598–599.
  2. ↑ Любкер Ф. Hyperion // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 649–650.
  3. ↑ Орфіка, фр.222 Керн
  4. ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т. 1. С. 271, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.2. С.99; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 2, 2 далей
  5. ↑ Гесіёд. Тэагонія 371
  6. ↑ Гімны Гамера XXXI 2
  7. ↑ Ферэкід, фр. А9 Дыльс-Кранц = Іаан Лід. Пра месяцы IV 3
  8. ↑ Примечания А. А. Тахо-Годи в кн. Платон. Собрание сочинений. М., 1990-94. В 4 т. Т.3. С.582, см. Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.341
  9. ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека III 57, 5 // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.785
  10. ↑ Цыцэрон. Аб прыродзе багоў III 54
  11. ↑ Гамер. Адысея VIII 271
  12. ↑ Сенека. Федра 124; Гігін. Міфы 148; Фульгенцый. Міфалогіі II 7
  13. ↑ Гамер. Адысея XII 127—132, 261—269
  14. ↑ Апіян. Рымская гісторыя XVII 116
  15. ↑ Гесіёд. Тэагонія 356
  16. ↑ Гамер. Адысея X 139; Гігін. Міфы 156
  17. ↑ Гамер. Адысея X 136—139
  18. ↑ Гігін. Міфы. Увядзенне 36
  19. ↑ Цэц. Каментар да «Аляксандры» Лікафрона 174
  20. ↑ Гесіёд, фр.351 М.-У.
  21. ↑ Еўмел. Карынфіяка, фр.3 Бернабэ = Схоліі да Піндара. Алімпійскія песні XIII 75
  22. ↑ Дыядор Сіцылійскі. Гістарычная бібліятэка IV 60, 4
  23. ↑ Авідзій. Метамарфозы IV 204; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 4, 6
  24. ↑ Дыядор Сіцылійскі. Гістарычная бібліятэка V 56, 5
  25. ↑ Лукіян. Гутаркі богаў 12, 1; 25, 2
  26. ↑ Авідзій. Метамарфозы IV 204; Гігін. Міфы 152а
  27. ↑ Нон. Дзеянні Дыяніса XXXVIII 109
  28. ↑ Нон. Дзеянні Дыяніса XXVI 353
  29. ↑ Гесіёд, фр. 351 М.-У.; Авідзій. Метамарфозы IV 207—270
  30. ↑ Гігін. Міфы 14 (з. 32)
  31. ↑ Апалоній Родаскі. Арганаўтыка I 170; Фепкрыт. Ідыліі XXV 54
  32. ↑ Гігін. Міфы 14 (з. 29)
  33. ↑ Квінт Смірнскі. Пасля Гамера X 337
  34. ↑ Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С. 98
  35. ↑ Фульгенцый. Міфалогіі II 7

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Геліяс на Вікісховішчы


Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Геліяс&oldid=4847535"