Мінская вясна
| Мінская вясна | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Бакі канфлікту | |||||||||||||
 Прэзідэнт
|
 Беларусь
| ||||||||||||
| Ключавыя фігуры | |||||||||||||
Аляксандр Лукашэнка
|
.svg){kind=small} Зянон Пазняк
| ||||||||||||
| Лік удзельнікаў | |||||||||||||
| невядома | 50-70 тыс. | ||||||||||||
.jpg){kind=small}
.svg){kind=small}
«Мі́нская вясна́» — назва акцый пратэсту ў Беларусі, якія прайшлі вясной 1996—1997 гадоў. У пратэстах удзельнічалі не толькі апазіцыйныя партыі, але і праўладныя камуністы.
Перадгісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Супрацьстаянне паміж прэзідэнтам Аляксандрам Рыгоравічам Лукашэнкам і апазіцыяй пачалося яшчэ ў 1995 годзе, падчас першага беларускага рэферэндуму, правядзенне якога было незаконна па Канстытуцыі і Закону аб рэферэндумах. Тады Лукашэнка стаў аказваць ціск на Вярхоўны Савет, які дапамог дасягнуць згоды Савета на правядзенне рэферэндуму.[1] Лідары апазіцыі паспрабавалі арганізаваць галадоўку ў Доме ўрада, аднак іх выгналі адтуль байцы АМАПа[2], збіваючы пры гэтым[3]. У выніку рэферэндуму была зменена дзяржаўная сімволіка, руская мова атрымала статус дзяржаўнай, прэзідэнт атрымаў права распускаць парламент.
Супрацьстаянне прэзідэнта і апазіцыі назіралася падчас парламенцкіх выбараў 1995 года. Тады прапрэзідэнцкі друк усяляк абвінавачваў апазіцыю ў перашкодзе нармальнага правядзення выбараў. У сваю чаргу, апазіцыя сцвярджала, што супраць яе выкарыстоўваюцца незаконныя метады з мэтай паралізаваць дзейнасць апазіцыйных партый і пралабіраваць у парламент як мага большую колькасць прапрэзідэнцкіх стаўленікаў.
Напярэдадні падпісання першых інтэграцыйных пагадненняў Беларусі і Расіі апазіцыя ладзіла акцыі пратэсту пад назвай «Мінская вясна». Прычынай пратэстаў з’яўлялася тое, што ўмовы пагадненняў да апошняга моманту не былі вядомыя ні дэпутатам Вярхоўнага Савета, ні простым грамадзянам Беларусі. Таму лідары апазіцыі заявілі, што гэтыя пагадненні могуць прывесці да таго, што Беларусь страціць незалежнасць і пачалі праводзіць акцыі пратэсту.
Ход падзей
[правіць | правіць зыходнік]1996 год
[правіць | правіць зыходнік]24 сакавіка
[правіць | правіць зыходнік]Першая акцыя адбылася 24 сакавіка. Гэту акцыю арганізаваў Беларускі народны фронт (БНФ), а аргкамітэт асабіста ўзначаліў Васіль Быкаў (вядомы беларускі пісьменнік, дэпутат парламента). Потым удзельнікі акцыі сабраліся на плошчы Незалежнасці ў Мінску і выйшлі на праспект Францыска Скарыны. Паліцэйская мяжа ім перагарадзіла шлях, але ўдзельнікі акцыі прарваліся праз яе і прайшлі шэсцем па праспекце Скарыны.[4] Паводле розных крыніц, у ім прынялі ўдзел ад 20 да 30 тысяч чалавек, якія скандавалі лозунгі: «Жыве Беларусь!», «Незалежнасць!», «Далоў Лукаша!». Па прапанове дэпутата Сяргея Антончыка ўдзельнікі акцыі збіралі грошы «на білет Лукашэнкі ў Маскву». Апазіцыя спрабавала дабіцца тэлетрансляцыі каля будынка тэлерадыёкампаніі. Аднак сілы бяспекі адштурхнулі пратэстоўцаў ад будынка вяшчальніка. Потым удзельнікі акцыі прайшлі да будынка КДБ. Там мітынг скончыўся, і людзі пачалі разыходзіцца. У гэты час на іх напалі падраздзяленні міліцыі спецыяльнага прызначэння. Каля 17-й гадзіны на праспекце Скарыны, каля будынка КДБ, спецназ напаў на дэманстрантаў, збіўшы іх дубінкамі і нагамі. Гэта была першая падобная акцыя сіл бяспекі незалежнай Беларусі. Было арыштавана каля 30 чалавек. Шмат людзей было паранена.[5]
Красавік—май
[правіць | правіць зыходнік]2 красавіка прэзідэнты Ельцын і Лукашэнка падпісалі пагадненне аб Супольнасці Беларусі і Расіі. У Мінску прайшло новае шэсце да 30 000 чалавек. Газета «Свабода» пісала, што тры чвэрці прысутных складалі маладыя людзі ва ўзросце ад 16 да 25 гадоў.[6]
Самай масавай і жорсткай акцыяй стаў «Чарнобыльскі шлях» 26 красавіка. Напярэдадні па сталіцы хадзілі чуткі, што расійскі спецназ можа быць выкарыстаны для падаўлення пратэстаў у Мінску. Гэта падагравала рашучасць апазіцыі. Падтрымаць беларускія пратэсты прыйшлі ўкраінскія нацыяналісты з УНА-УНСО.
26 красавіка адбыўся хросны ход па праспекце Скарыны. Ацэнка колькасці ўдзельнікаў вар’іруецца ад 30 да 60 тысяч чалавек. На мітынгу выступіў Зянон Пазняк. Улады не дазволілі акцыю і кінулі спецназ, армейскі спецназ і расійскі АМАП для падаўлення пратэсту. Аднак пратэстоўцы аказалі супраціў. Яны перакулілі міліцэйскія машыны, уступілі ў бойку з праваахоўнікамі. Больш за 30 супрацоўнікаў АМАП і больш за 200 чалавек з унутраных войскаў былі дастаўлены ў бальніцу, а дзясяткі і сотні чалавек у форме выратаваліся падчас пераправы праз раку Свіслач, куды іх кінулі ўдзельнікі акцый пратэсту. Пасля акцыі былі затрыманыя сотні людзей, і Аляксандр Лукашэнка раскрытыкаваў сілавікоў за іх пасіўнасць. Некалькі ўкраінскіх нацыяналістаў былі асуджаныя паводле крымінальнай справы і вызвалены з беларускай турмы напрыканцы 1996—1997 гадоў.[7]
1 мая Мікола Статкевіч арганізаваў мітынг, які быў жорстка разагнаны АМАПам.[6]
1997 год
[правіць | правіць зыходнік]23 сакавіка
[правіць | правіць зыходнік]23 сакавіка 1997 года БНФ правёў несанкцыянаванае шэсце па праспекце Скарыны ў Мінску, пасля чаго адбыўся мітынг на плошчы Якуба Коласа. Сутыкненні з міліцыяй пачаліся, бо міліцыя спрабавала арыштаваць некалькіх актывістаў БНФ. Потым удзельнікі акцыі пачалі закідваць камянямі праваахоўнікаў. У выніку былі разбітыя шыбы міліцэйскіх аўтобусаў і службовых аўтамабіляў, а адзін міліцыянт атрымаў траўмы. У адказ міліцыя разагнала акцыю, выкарыстоўваючы гумовыя дубінкі і слезацечны газ. У акцыі пратэсту ўзялі ўдзел 10000 чалавек.[8]
1 красавіка
[правіць | правіць зыходнік]1 красавіка 1997 года прадстаўнікі апазіцыі выйшлі на вуліцы Мінска ў чаканні падпісання пагаднення аб стварэнні саюза паміж Беларуссю і Расіяй. Міліцыя заблакавала ўдзельнікаў акцыі пратэсту на чыгуначным вакзале. Вось як карэспандэнт расійскага тэлеканала НТВ апісаў падзеі таго вечара: «Пастаяўшы адзін супраць аднаго, праціўнікі і прыхільнікі саюзнай дзяржавы затым мірна разышліся. Сённяшнія падзеі каля чыгуначнага вакзала ў Мінску не парушылі спакойнага патоку жыцця ў беларускай сталіцы напярэдадні падпісання шлюбнага кантракту паміж Рэспублікай Беларусь і Расійскай Федэрацыяй».[9]
2 красавіка
[правіць | правіць зыходнік]На наступны дзень, у дзень падпісання пагаднення, якое апазіцыя назвала «аншлюсам», адбылося некалькі мітынгаў. Праўладныя і апазіцыйныя камуністы сабралі тысячы сваіх прыхільнікаў у парку Горкага, а найбуйнейшы мітынг аб’яднанай апазіцыі адбыўся каля Опернага тэатра. Пасля яго завяршэння дэманстранты накіраваліся ў бок пасольства Расіі. У гэты момант пачаліся крывавыя сутычкі з супрацоўнікамі міліцыі. У сюжэце пра падзеі ў Мінску тыя ж карэспандэнты НТВ ацанілі дзеянні мінскага АМАПу як «асабліва жорсткія». Паводле інфармацыі журналістаў, міліцыя біла дубінкамі ўсіх, хто трапіў пад руку. У той вечар некалькі прадстаўнікоў прэсы, у тым ліку Ірына Халіп і яе бацька, былі жорстка збітыя.[9]
26 красавіка
[правіць | правіць зыходнік]26 красавіка ў Мінску прайшла акцыя «Чарнобыльскі шлях», у якой прынялі ўдзел каля 25 000 чалавек.
Калону ўзначалілі два святары з абразом, а таксама «звон смутку». Акрамя бел-чырвона-белых сцягоў былі таксама сімвалы ЕС, чорныя транспаранты з пералікам месцаў, якія найбольш пацярпелі ў выніку ядзернай катастрофы 1986 года, і прафсаюзныя сцягі. У пачатку руху калоны за гэтай акцыяй асабіста назіраў Міхаіл Мясніковіч, які ў той час быў кіраўніком Адміністрацыі прэзідэнта. Удзельнікі акцыі прайшлі да Палаца спорту. Там мітынг скончыўся. Міліцыя затрымала восем чалавек.[9]
Вынікі
[правіць | правіць зыходнік]Пратэсты беларускай грамадскасці паўплывалі на тое, што апошняя версія Дагавора была скарэкціравана з мэтай захавання знешніх прыкмет суверэнітэту Беларусі.[9]
Зноскі
- ↑ Аб правядзенні рэспубліканскага рэферэндуму па пытанням, прапанаваным Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь, і мерах па яго забеспячэнні — Беларускі прававы Партал.
- ↑ Лявон Баршчэўскі, дэпутат Вярхоўнага Савета 12-га склікання — Крывавая ноч.
- ↑ Чатыры гады таму беларусы ступілі ў мінулае.(недаступная спасылка)
- ↑ Артем Шрайбман / Фото: Вадим Замировский / TUT.BY. Вернуться после 20 лет политэмиграции. TUT.BY прогулялся по Минску с Сергеем Наумчиком. Архівавана 11 кастрычніка 2020.
- ↑ Александр ЯРОШЕВИЧ, Захар ЩЕРБАКОВ, Евгений ЖУКОВ. День Воли. Как это было в 90-х, 2000-х и сейчас. Архівавана 28 кастрычніка 2020.
- ↑ а б Артем Шрайбман.«Минской весне» — 20 лет. История уличных протестов Беларуси в инфографике TUT. Архівавана 10 верасня 2020.
- ↑ Гуштын А., Ярошевич А. Как менялся «Чернобыльский шлях». 1996—2014 Архівавана 15 ліпеня 2020.
- ↑ Павел Дмитриев. Камни в ОМОН, перевернутые авто и аплодисменты — как менялись акции протеста за 20 лет
- ↑ а б в г Массовые протесты в 90-х против союза с Россией
