Лебяда (рака)
| Лебяда | |
|---|---|
 | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 67 км |
| Басейн | 791 км² |
| Расход вады | 5 м³/с |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Каардынаты | 53°41′48″ пн. ш. 24°41′43″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Нёман |
| • Каардынаты | 53°31′59″ пн. ш. 25°01′27″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Нёман → Балтыйскае мора |
|
|
|
| Краіна | |
| Рэгіён | Гродзенская вобласць |
| Раёны | Шчучынскі раён, Лідскі раён |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Лебяда, Лябёдка (у верхнім цячэнні) — рака ў Шчучынскім і Лідскім раёнах Беларусі, правы прыток Нёмана. Даўжыня 67 км. Вадазбор 791 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,7 ‰.
Назва[правіць | правіць зыходнік]
Назва Лебяда не звязаная з назвай расліны «лебяда». Гідронім мае балцкае паходжанне.
Гідранімічныя аналагі — літоўская рачная назва Lebedà (двойчы), назва ракі Лебасціна (< *Lebasta) на Верхнім Падзвінні. Звязана з літоўскім lebti «гультаяваць», lebeda «гультай, цямця-лямця»[1].
Пашыральнік -d- сустракаецца ў літоўскім слова- і назваўтварэнні (dailus «гладкі, ладны» — dailidė «дойлід, будаўнік, цясляр, рамеснік»)[2].
Той жа пашыральнік -ed-, што і ў назве Лебяда, у рачных назвах Беседзь, Канеда (на Верхнім Падзвінні), Немеда, Жэведа (на Падзесенні)[3][4].
Корань Leb- таксама ў двухасноўных назвах Лебяжода (рака ў Налібоцкай пушчы), Лібажада / Лібажода (прыток прыпяцкай Убарці). Яны значаць «Павольная плынь»: значэнне «цекці» ў кораня жад- / жод- развілася з «мовіць».
Значэнне назвы Лебяда можна перадаць як «Павольная (рака)».
Тыпалагічна так жа сама матываваная назва ракі Сінія (звязаная з літоўскім at-sainus «павольны, неахайны, лянівы»)[5].
Гідраграфія[правіць | правіць зыходнік]
Пачынаецца каля в. Калечыцы Шчучынскага раёна. У верхнім цячэнні называецца Лябёдка.
Цячэ па Лідскай раўніне, паўднёвая частка на Нёманскай нізіне. Паверхня роўная, зрэдку перасечаная ўзгорыстымі градамі і адзінкавымі ўзгоркамі. Грунты ў асноўным супясчаныя і пясчаныя, трапляюцца валуны. Пад лесам 13 % вадазбору. Мяшаныя, з перавагай хвойных парод лясы, трапляюцца дробнымі масівамі, найбольшы масіў у сярэдняй частцы вадазбору. Пад ворывам 45 % тэрыторыі. Маецца нізіннае асушанае балота плошчай 1,4 тыс. га.
Даліна трапецападобная, шырынёй 1—1,5 км, у нізоўі месцамі невыразная. Схілы спадзістыя, слабапарэзаныя, зрэдку ўкрытыя лесам і хмызняком. Пойма нізкая, двухбаковая, большай часткай забалочаная, лугавая; шырыня яе 0,5—0,7 км. У пойме меліярацыйныя каналы.
Рэчышча звілістае, шырыня ў межань да вусця Вялікай Лябёдкі 8—12 м, ніжэй 15—25 м. На працягу 20,4 км рэчышча каналізаванае: ад в. Русанаўцы да в. Збражкі (7,9 км) і ад в. Васілішкі да в. Малое Мажэйкава (12,5 км). Берагі размываюцца, нярэдка насыпныя, стромкія і абрывістыя.
Асноўныя прытокі: Жужма, Касцянёўка, Жалудзянка, Шкардзянка, Вялікая Лябёдка, Вавёрка, Голдаўка, Дубенка, Казлянка.
Сцёк ракі зарэгуляваны плацінамі. Сярэднегадавы расход вады ў вусці каля 5 м³/с, на перыяд веснавога разводдзя прыпадае 45 % сцёку. Рака выкарыстоўваецца як водапрыёмнік меліярацыйных сістэм.
Зноскі
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 184.
- ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 99—102.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 198.
- ↑ П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейна. С.-Петербург, 1913. С. 210, 212.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 207.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
 | |
|---|---|
| Левыя прытокі | |
| Правыя прытокі | |
| ГЭС | |