Індаеўрапейцы

Схема міграцый індаеўрапейцаў у 4000-1000 гг. да н. э. у адпаведнасці з «курганнай гіпотэзай». Ружовая вобласць адпавядае меркаванай прарадзіме індаеўрапейцаў. Памяранцавая вобласць адпавядае тэрыторыі рассялення носьбітаў індаеўрапейскіх моў да 1000 г. да н. э.

Індаеўрапейцы — носьбіты індаеўрапейскіх моў. Па тэорыі, індаеўрапейскія мовы ставяцца да макрасям'і настратычных моў.

Прадстаўнікі

Да індаеўрапейцаў ставяцца шматлікія старажытныя і сучасныя народы: армяне, балты, германцы, грэкі, ілірыйцы, індыйцы, іранцы, італікі, кельты, славяне, тохарцы, фракійцы, фрыгійцы, хеты.

Пры гэтым да балтаў ставяцца сучасныя латышы і літоўцы, а таксама вымерлыя прусы і некаторыя іншыя этнасы, сучасныя германскія народы — гэта аўстрыйцы, англічане, датчане, галандцы, немцы, нарвежцы, фрызы, шведы, фарэрцы, вымерлыя готы і іншыя зніклыя старажытнагерманскія плямёны.

Іранскае паходжанне маюць персы, белуджы, гілянцы, курды, мазендаранцы, асяціны, памірскія народы, сарыкольцы, таджыкі, талышы, язгулямцы.

Да італікаў ставіліся лаціняне (часткай якіх былі рымляне, ад мовы якіх адбываюцца раманскія мовы, улучальныя італьянскую, французскую, правансальскую, рэтараманскую, іспанскую, каталонскую, партугальскую, румынскую, малдаўскую мовы), оскі і умбры.

Нашчадкамі кельтаў з'яўляюцца шатландцы, ірландцы, брэтонцы, валійцы і інш.

Да славянаў ставяцца сучасныя беларусы, балгары, лужычане, македонцы, палякі, рускія, сербы, славенцы, славакі, украінцы, харваты, чэхі, а, гэтак жа, у цяперашні час анямеччаныя і паланізаваныя палабскія і паморскія славяне.

Нашчадкамі ілірыйцаў або фракійцаў магчыма з'яўляюцца сучасныя албанцы.

Паходжанне індаеўрапейцаў

Мадэлі паходжання індаеўрапейцаў можна ўмоўна падзяліць на еўрапейскія і азіяцкія. З еўрапейскіх найболей распаўсюджаная сярод лінгвістаў і археолагаў Курганная гіпотэза мяркуе, што прарадзімай індаеўрапейцаў была тэрыторыя Паўночнага Прычарнамор'я ў міжрэчча Днепра і Волгі, а самі яны ўяўлялі сабой паўкачавое насельніцтва стэпавых раёнаў сучасных усходу Украіны і поўдня Расіі, якое жыла ў гэтых месцах у V—IV тыс. да н. э. З продкамі індаеўрапейцаў звычайна ідэнтыфікуецца насельніцтва, якое адносіцца да сярэднестогаўскай, самарскай і ямнай культурам. У наступным у сувязі з пераходам гэтых плямёнаў да бронзавага стагоддзя і прыручэннем каня пачаліся інтэнсіўныя міграцыі індаеўрапейскіх плямёнаў у розных кірунках. Пры гэтым адбывалася моўная асіміляцыя індаеўрапейцамі мясцовага даіндаеўрапейскага насельніцтва, што прыводзіла да таго, што сучасныя носьбіты індаеўрапейскіх моў значна адрозніваюцца па расава-антрапалагічнаму тыпу.

У эпоху Вялікіх геаграфічных адкрыццяў і рушучай за імі масавай еўрапейскай каланізацыі індаеўрапейскія мовы распаўсюдзіліся ў Амерыцы, Паўднёвай Афрыцы, Аўстраліі, Новай Зеландыі, іншых раёнах, і, за рахунак рускай каланізацыі, значна пашырылі свой арэал у Азіі (у якой да гэтай эпохі былі прадстаўленыя досыць шырока).

Іншымі тэорыямі з'яўляюцца анаталійская (падтрымоўваная, сярод іншых, К. Рэнфру), па якой распаўсюджванне інда-еўрапейцаў адбывалася з цэнтральнай Турцыі і было звязана з распаўсюджваннем сельскай гаспадаркі.

Генетычныя маркеры індаеўрапейцаў

Хоць у цяперашні час да індаеўрапейцаў адносяць па моўнай прыкмеце, 5 тысяч гадоў назад гэта быў гурт генетычна роднасных народаў. Маркерам індаеўрапейскага паходжання, магчыма, з'яўляецца гаплагрупа R1a у Y-храмасоме ў мужчын (аднак у гэтым ёсць вялікія сумненні, бо па дадзеных хуткасці мутацый Y-храмасом мутацыя R1a паўстала больш 10 тыс. гадоў таму назад, што нашмат раней чым рассяленне прота-індаеўрапейцаў).

Найбольшая варыятыўнасць маркера R1a сустракаецца ва Усходняй Украіне, што можа паказваць на найбольшую старажытнасць распаўсюджвання яго ў гэтым рэгіёне.

Спасылкі

• M. Alinei: Towards an Invasionless Model of Indoeuropean Origins. The Continuity Theory
• Hans J. Holm: A possible Homeland of the Indo-European languages.
• Wolfgang P. Schmid: Was Gewassernamen in Europa besagen.