Фердынанд II Арагонскі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Фердынанд II Каталік
ісп.: Fernando II el Catolico
Сцяг20-ы кароль Арагона
20 студзеня 1479 — 23 студзеня 1516
Папярэднік Хуан II Бязверны
Пераемнік Хуана I Вар’ятка
Сцяг кароль Валенсіі
20 студзеня 1479 — 23 студзеня 1516
Папярэднік Хуан II Бязверны
Пераемнік Хуана I Вар’ятка
Сцяг25-ы кароль Сіцыліі
20 студзеня 1479 — 23 студзеня 1516
Папярэднік Хуан II Бязверны
Пераемнік Карл II Габсбург
Сцяг13-ы кароль Неапаля
1503 — 23 студзеня 1516
(пад імем Фердынанд III)
Папярэднік Хуан II Бязверны
Пераемнік Карл IV Габсбург
Сцяг кароль Кастыліі і Леона
11 снежня 1474 — 26 лістапада 1504
Папярэднік Ізабела I
Пераемнік Хуана I Вар'яцкая

Нараджэнне 10 сакавіка 1452[1][2][…]
Смерць 23 студзеня 1516[1][3] (63 гады)
Месца пахавання
Род Трастамара
Бацька Хуан II Бязверны[6]
Маці Хуана Энрыкес[d][6]
Жонка Ізабела I[6][7] і Жэрмена дэ Фуа[d][6][7]
Дзеці Хуана I Вар’ятка[6], Ізабела Астурыйская[6], Хуан Арагонскі[d], Марыя Арагонская[6], Кацярына Арагонская[6], Алонса Арагонскі[d], Хуан Арагонскі[d], Алонса дэ Эстрада[d] і Miguel Fernandez Of Grenade[d]
Веравызнанне каталіцтва
Член у
Дзейнасць кіраўнік
Аўтограф Выява аўтографа
Узнагароды
рыцар ордэна Залатога руна ордэн Калатравы Вялікі магістр ордэна Святога Якава ордэн Сант'яга
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Фердынанд II Арагонскі, Фердынанд Каталік (ісп.: Fernando II de Aragón y V de Castilla «el Católico», катал.: Ferran II d'Aragó «el Catòlic», па-арагонску: Ferrando II d’Aragón «lo Catolico»; 10 сакавіка 1452 — 23 студзеня 1516) — быў каралём Арагона (1479—1516), Сіцыліі (1468—1516), Неапаля (1504—1516), Вaленсіі, Сардзініі і Навары, графам Барселонскім, праз сваю жонку дэ-юрэ каралём Кастыліі (1474—1504) і рэгентам і сапраўдным кіраўніком гэтай краіны з 1508 года да сваёй смерці ў імя сваёй псіхічна неўраўнаважанай дачкі Хуаны Вар’яткі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Фердынанд быў сынам Хуана II Арагонскага (чыя сям’я была малодшай лініяй дынастыі Трастамара) ад яго другой жонкі, кастыльскай дваранкі Хуаны Энрыкес. 19 кастрычніка 1469 года ў Вальядалідзе ён ажаніўся з Інфантай Ізабелай, зводнай сястрой і спадчыніцай Энрыке IV, караля Кастыліі. Такім чынам ён стаў jure uxoris каралём Кастыліі, калі Ізабела стала каралевай Кастыліі пасля смерці яе брата ў 1474 годзе. Ізабела таксама належала да каралеўскай дынастыі Трастамара. Маладыя манархі спачатку былі вымушаны весці грамадзянскую вайну супраць прынцэсы Хуаны, прызнанай, але па-за шлюбнай дачкі Энрыке IV. Калі Фердынанд узыйшоў на трон Арагона, пасля смерці свайго бацькі ў 1479 годзе, Карона Кастыліі і разнастайныя тэрыторыі Кароны Арагона аб’ядналіся ў персанальнай уніі, утварыўшы адзіную, упершыню з 8-ага стагоддзя, тэрытарыяльна-палітычную адзінку, якую можна назваць Іспаніяй нягледзячы на тое, што розныя тэрыторыі не мелі адзінай нацыянальнай адміністрацыі да ХVIII стагоддзя.

Першае дзесяцігоддзе сумеснага панавання Фердынанда і Ізабелы было занята захопам каралеўства Гранада, апошняга мусульманскага анклава на Іберыйскае паўвостраве, які завяршыўся ў 1492 годзе. У той жа самы год быў выданы Альгамбрскі дэкрэт, які выганяў яўрэяў як з Кастыліі, так і з Арагона. Таксама ў гэты год каралеўская пара выправіла Хрыстафора Калумба ў яго экспедыцыю ў Новы свет. Паводле дагавора заключанага ў Тардэсіяс у 1494 годзе, па-за еўрапейскі свет быў падзелены паміж каронамі Партугаліі і Кастыліі па паўночна-паўднёвай лініі, якая ішла праз Атлантычны акіян.

Пазнейшая частка жыцця Фердынанда была па большасці занята барацьбой з каралямі Францыі за кантроль над Італіяй пад час, так званых, Італьянскіх войн. У 1494 годзе, Карл VIII, кароль Францыі, ўварваўся ў Італію і выгнаў Альфонса II (які быў стрыечным братам Фердынанда і прыёмным сынам яго сястры) з трона Неапаля. Фердынанд уступіў у саюз з некаторымі італьянскімі кіраўнікамі і з імператарам Максіміліянам I і паспяхова выбіў французаў у 1496 годзе, пасадзіўшы на неапалітанскі трон Фердынанда II, сына караля Альфонса. У 1501 годзе, пасля смерці Фердынанда Неапалітанскага і ўступлення на трон яго дзядзькі Федэрыга, Фердынанд Арагонскі падпісаў пагадненне з пераемнікам Карла VIII, Людовікам XII, які толькі што паспяхова адстаяў свае прэтэнзіі на Міланскае герцагства, аб падзеле Неапалітанскіх уладанняў. Паводле гэтага дакуманта Кампанія і Абруца, якая ўключае ў сябе сам Неапаль, мусілі адысці да французаў, у той час калі Апулія і Калабрыя мусілі застацца за Фердынандам. Неўзабаве дамова развалілася на часткі, і на працягу некалькіх наступных гадоў найлепшы генерал Фердынанда, Гансала Фернандэс дэ Кордава, веў вайну супраць французаў, захапіўшы Неапаль у 1504 годзе. Яшчэ адзін менш знакаміты «захоп» адбыўся ў 1503 годзе, калі Андрэй Палеалог, de jure імператар Усходняй Рымскай імперыі зрабіў сваімі спадчынікамі Фердынанда і Ізабелу. Такім чынам Фердынанд стаў de jure усходнерымскім імператарам.

Пасля смерці Ізабелы[правіць | правіць зыходнік]

Пасля смерці Ізабелы яе каралеўства перайшло да іх дачкі Хуаны. Фердынанд кіраваў краінай у якасці рэгента ў час яе знаходжання ў Нідэрландах, якімі кіраваў яе муж эрцгерцаг Філіп. Фердынанд паспрабаваў заставіць рэгенцтва за сабой, але, сутыкнуўшыся з апазіцыяй кастыльскага дваранства, вымушаны быў саступіць на карысць мужа Хуаны, які такім чынам стаў каралём Філіпам I Кастыльскім. Па смерці Філіпа ў 1506 годзе Фердынанд вярнуўся да рэгенцтва з прычыны псіхічнага нездароўя Хуаны і непаўналецця яе сына, Карла Генцкага, які меў толькі 6 гадоў зроду, і кіраваў праз кардынала Франсіска Хіменеса дэ Сіснераса, канцлера каралеўства.

Фердынанд не пагаджаўся з палітыкай, якую праводзіў Філіп. У 1505 годзе Фердынанд ізноў ажаніўся з Жэрмен дэ Фуа, пра-праўнучкай яго зводнай сястры каралевы Элеаноры Наварскай, спадзяючыся займець дзіця мужскога полу, каб, такім чыман, раз’яднаць Кастылію і Арагон, і адмовіць Філіпу ў будучай магчымасці кіравання ў Арагоне, а таксама закласці падмурак прэтэнзій на землі наварскай кароны.

У 1508 годзе ў Італіі ізноў выбухнула вайна — гэтым разам з Венецыяй, супраць якой аб’ядналіся ўсе дзяржавы паўвострава, разам з Людовікам XII, Фердынандам, Максіміліянам I і Папай Юліям II, ў так званай Лізе Камбрэ. Нягледзячы на тое, што французы здолелі атрымаць перамогу над венецыянцамі ў бітве пры Аньядэла, Ліга неўзабаве развалілася з-за падазронаў, якія мелі Папа і Фердынанд, наконд намераў французаў. У гэтых умовах была сфарміравана Свяшчэнная Ліга, у якую таксама ўвайшлі ўсе дзяржавы, але гэтым часам яна была скіравана супраць Францыі.

У лістападзе 1511 года Фердынанд і яго зяць, Генрых VIII, кароль Англіі, падпісалі Вэстмінстэрскі дагавор, паводле якога абодва бакі станавіліся саюзнікамі ў вайне супраць Францыі. У той жа самы год Фердынанд захапіў і анексаваў паўднёвую частку каралеўства Навара, каралі якой адначасова з’яўляліся французскімі арыстакратамі. У асноўным Свяшчэнная Ліга дамаглася поспехаў і ў Італіі. Французы былі выгнаны з Мілана, які ізноў перайшоў да герцагаў з роду Сфорца паводле мірнага дагавора 1513 года. Аднак праз два гады французскія войскі ізноў увайшлі ў Мілан.

Фердынанд памёр у 1516 годзе ў мястэчку Мадрыгалеха, Карсерэс, Экстрэмадура, Іспанія.

Спадчына[правіць | правіць зыходнік]

Фердынанд меў славу вельмі прадбачлівага і бязлітаснага палітыка. Адным з першых ён зразумеў моц і патанцыял аб’яднанай Іспаніі, над узмацненнем якой, ён разам са сваёй жонкай, Ізабелай Кастыльскай, безупынна працаваў. Спрабуючы стала ўсталяваць дамінаванне Іспаніі ў Італіі, Фердынанд і Ізабелла, вялі актыўную дынастычную палітыку, каб акружыць свайго самага магутнага і ўпартага праціўніка, Францыю, ланцугом саюзнікаў. Так былі аддадзены замуж Хуана, будучая каралева Кастыліі, якая стала жонкай герцага Фландрыі Філіпа і маткай будучага імператара Карла V Вялікага, і Кацярына Арагонская, якая стала жонкай, спачатку Артура, герцага Уэльскага, а пасля яго малодшага брата Генрыха VIII, і маткай каралевы Марыі I, якая атрымала мянушку «крывавай Мэры» за сваю рэпрэсіўную рэлігійную палітыку. Фердынанд добра разумеў патрэбы сваёй краіны. І калі яго спадчынік, Карл V, уступіў на трон, Іспанія, і яе ўладанні сталі падмуркам і самай каштоўнай часткай усіх яго зямель і гаспадарстваў.

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. а б в Fernando II de Aragón y V de Castilla. El Católico // Diccionario biográfico españolReal Academia de la Historia, 2011. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. Lundy D. R. Fernando II, Rey de España // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. Czech National Authority Database Праверана 23 лістапада 2019.
  4. https://www.turismoextremadura.com/es/explora/Restos-de-la-Casa-Santa-Maria/ Праверана 20 мая 2020.
  5. https://capillarealgranada.com/los-reyes-fundadores/ Праверана 22 мая 2020.
  6. а б в г д е ё ж Kindred Britain
  7. а б (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]