Эдманд Фішэр

Эдманд Фішэр
Эдманд Фішэр
	англ.: Edmond H. Fischer
Дата нараджэння	6 красавіка 1920[…]
Месца нараджэння	Shanghai French Concession[d], Францыя;
Дата смерці	27 жніўня 2021 (101 год)
Месца смерці	Сіэтл, Вашынгтон, ЗША;
Грамадзянства	Швейцарыя; ЗША; Італія;
Род дзейнасці	біяхімік, выкладчык універсітэта, хімік
Навуковая сфера	біяхімія
Месца працы	Вашынгтонскі ўніверсітэт;
Альма-матар	Жэнеўскі ўніверсітэт;
Навуковы кіраўнік	Kurt Heinrich Meyer[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства; Нацыянальная акадэмія навук ЗША; Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук; Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d]; Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі; Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti[d];
Узнагароды	грант Гугенхайма (1963) ганаровы доктар Універсітэта Манпелье[d] ганаровы доктар Базельскага ўніверсітэта[d] замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (2010)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эдманд Фішэр (англ.: Edmond H. Fischer, 6 красавіка 1920, г. Шанхай, Кітай — 27 жніўня 2021, Сіэтл, ЗША) — амерыканскі вучоны ў галіне біяхіміі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1992 годзе разам з Э.Дж. Крэбсам «за адкрыцці, якія тычацца зваротнага фосфарыліравання бялкоў як механізму біялагічнай рэгуляцыі». Ганаровы прафесар Універсітэта Вашынгтона (Сіэтл).

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Фішэр нарадзіўся ў Шанхаі, Кітай. Яго маці нарадзілася ў Францыі, а яго бацька з Аўстрыі^[11] Яго дзед па лініі маці пераехаў з Францыі, дзе нарадзіўся і жыў, спачатку ў Індакітай, а затым у Кітай. У Кітаі ён заснаваў газету на французскай мове «Кітайскі курьер» (Courrier de Chine) і французскую муніцыпальную школу, у якую і хадзіў у дзяцінстве Фішэр. У сем гадоў яго адправілі ў школу ў Швейцарыю.

Скончыў хімічную школу ў Жэневе (Швейцарыя) ў 1943 годзе. З 1943 года ў Жэнеўскім, з 1952 года ў Вашынгтонскім універсітэтах (горада Сіэтл).

Навуковая дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Эдманд Фішэр і Эдвін Крэбс пачалі супрацоўніцтва праз шэсць месяцаў пасля пераезду Фішэра ва ўніверсітэт Вашынгтона. Яны вывучалі фермент глікагенфосфарылазы і выявілі, што серыя рэакцый, выкліканых гармонамі і кальцыем, прыводзіць да актывацыі-інактывацыі гэтага фермента. Актывацыя-інактывацыі фермента выклікалася яго зваротным фосфарыліраваннем. Працэс, які адкрылі Фішэр і Крэбс, каталізуе двума ферментамі: пратэінкіназай і фасфатазай. Пратэінкіназы (найбольш распаўсюджаная з іх — тыразінкіназа) пераносіць фасфатных групу з АТФ на гідраксільную групу фермента. Пры гэтым канфармацыя фермента змяняецца, і ён становіцца каталітычна актыўным. Затым бялковая фасфатазы адшчапляе фасфатную групу, і фермент вяртаецца ў першапачатковую неактыўную форму. Аказалася, што такое цыклічнае рэгуляванне ферментатыўнай актыўнасці і адпаведных метабалічных працэсаў надзвычай шырока распаўсюджанае ў прыродзе.^[12]^[13]

Аўтар навуковых прац па праблемах зваротнага фосфарыліравання бялкоў і яго значэнні ў механізмах рэгуляцыі біяхімічных рэакцый у клетках.

Разам з Э. Дж. Крэбсам адкрыў шэраг ферментаў.

Член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1972), член Нацыянальнай АН ЗША (1973).

Зноскі

↑ Edmond H. Fischer // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ Edmond Henri Fischer // Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Edmond Henri Fischer // Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera — Bern: 1998.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q70"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q642074"></a>
↑ ^а ^б Fischer E. S., Scott J. D. Edmond H. Fischer (1920 – 2021) — 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64827082"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21165752"></a>
↑ ^а ^б https://www.lindau-nobel.org/news-nobel-laureate-edmond-h-fischer/
↑ ^а ^б Edmond H. Fischer, Nobelist in Key Discovery About Cells, Dies at 101 / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2021. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9684"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6284490"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11299"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24743245"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2529982"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
↑ Cohen P. Edmond Fischer (1920 – 2021) – A Personal Tribute — 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30295321"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7183365"></a>
↑ Cohen P. Edmond Fischer (1920–2021) // Nature / M. Skipper — NPG, Springer Science+Business Media, 2021. — Iss. 7876. — P. 328. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/D41586-021-02485-8
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q180445"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q180419"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7183365"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52661223"></a>
↑ Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ Edmond Fischer — 1660.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>
↑ http://www.bookrags.com/biography/edmond-h-fischer-wap/
↑ Fischer, E H; Krebs, E G (1966). Relationship of structure to function of muscle phosphorylase.. 25. 1511–20.
↑ KREBS, E G; FISCHER, E H (1964). PHOSPHORYLASE AND RELATED ENZYMES OF GLYCOGEN METABOLISM.. 22. 399–410. doi:10.1016/S0083-6729(08)60345-3.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Fischer, E.H. Autobiography.
Pacific Northwest Research Institute. About Edmond H. Fischer, Ph.D. Архівавана 25 верасня 2006.
Hughes, R. 1998. After the Prize
Беларуская энцыклапедыя:У 18 т. Т.16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — 576 с.: іл.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

[_535d725bd8d3a00b-1] Edmond H. Fischer // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_f7e3cb90945036e5-2] Edmond Henri Fischer // Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_8fda1ec4bf03aa07-3] Edmond Henri Fischer // Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera — Bern: 1998.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q70"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q642074"></a>

[_d977a3d85cc2189a-4] а ^б Fischer E. S., Scott J. D. Edmond H. Fischer (1920 – 2021) — 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64827082"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21165752"></a>

[_887f07174a7a787c-5] а ^б https://www.lindau-nobel.org/news-nobel-laureate-edmond-h-fischer/

[_2daa67dc895c4a5a-6] а ^б Edmond H. Fischer, Nobelist in Key Discovery About Cells, Dies at 101 / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2021. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9684"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6284490"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11299"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24743245"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2529982"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>

[_5f13bc7d9cf81be3-7] Cohen P. Edmond Fischer (1920 – 2021) – A Personal Tribute — 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30295321"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7183365"></a>

[_64aa903e02719aeb-8] Cohen P. Edmond Fischer (1920–2021) // Nature / M. Skipper — NPG, Springer Science+Business Media, 2021. — Iss. 7876. — P. 328. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/D41586-021-02485-8
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q180445"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q180419"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7183365"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52661223"></a>

[_033495c6053bf66f-9] Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[_682c30394875c145-10] Edmond Fischer — 1660.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[11] ttp://www.bookrags.com/biography/edmond-h-fischer-wap/

[12] Fischer, E H; Krebs, E G (1966). Relationship of structure to function of muscle phosphorylase.. 25. 1511–20.

[13] KREBS, E G; FISCHER, E H (1964). PHOSPHORYLASE AND RELATED ENZYMES OF GLYCOGEN METABOLISM.. 22. 399–410. doi:10.1016/S0083-6729(08)60345-3.

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]