Рыта Леві-Мантальчыні

Рыта Леві-Мантальчыні
Rita Levi-Montalcini
Дата нараджэння	22 красавіка 1909(1909-04-22)[…]
Месца нараджэння	Турын, правінцыя Турын, П’емонт, Італія[…]
Дата смерці	30 снежня 2012(2012-12-30)[…] (103 гады)
Месца смерці	Рым, Метрапольны горад Рым, Лацыа, Італія
Месца пахавання	Турынскія манументальныя могілкі[d]
Грамадзянства	ЗША  Каралеўства Італія  Італія
Род дзейнасці	неўролаг, нейрабіёлаг, біяхімік, палітык, урач, вучоная
Навуковая сфера	Нейрабіялогія
Месца працы	Вашынгтонскі ўніверсітэт у Сент-Луісе
Альма-матар	Турынскі ўніверсітэт
Вядомая як	адкрыла фактары росту
Партыя	беспартыйны
Член у	Нацыянальная акадэмія навук Італіі[d] Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Папская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Французская акадэмія навук Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d] Сусветная акадэмія навук[d] Міжнародная акадэмія гісторыі навукі[d] Еўрапейская акадэмія[d] Лонданскае каралеўскае таварыства Каралеўская акадэмія медыцыны Бельгіі[d] Турынская акадэмія навук[d] Каралеўская Акадэмія медыцынскіх навук Каталоніі[d] National Bioethics Committee of Italy[d] Акадэмія прыгожых мастацтваў[d]
Узнагароды	Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне (1986) Нацыянальны навуковы медаль ЗША (1987) Вялікі крыж ордэна За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай Камандор ордэна За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай
Цытаты ў Вікіцытатніку
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рыта Леві-Мантальчыні (італ.: Rita Levi-Montalcini; 22 красавіка 1909, Турын, Італія — 30 снежня 2012, Рым, Італія) — італьянскі нейрабіёлаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне (1986), якую яна атрымала разам з Стэнлі Коэнам за адкрыццё фактараў росту, у прыватнасці, NGF. Пажыццёвы сенатар Італьянскай Рэспублікі.

Біяграфія

Рыта Леві-Мантальчыні нарадзілася ў Турыне, была чацвёртым дзіцем (разам з яе сястрой-блізнюком Паолай) у габрэйскай сефардскай сям'і. Яе бацька, Адама Леві, быў інжынерам-электрыкам і матэматыкам; маці, Адэля Мантальчыні, мастачкай. Пасля заканчэння медыцынскай школы ў 1936 годзе, Леві-Мантальчыні стала асістэнтам фізіёлага Джузэпэ Леві (італ.: Giuseppe Levi, 1872-1965), але неўзабаве пасля ўвядзення ўрадам Мусаліні новых антысеміцкіх законаў, якія забаранялі габрэям акадэмічныя і прафесійныя кар'еры, яна была адхілена ад працы. У 1943 годзе Леві-Мантальчыні з сям'ёй беглі ў Фларэнцыю і вярнуліся ў Турын толькі пасля заканчэння ваенных дзеянняў.

Скончыла Турынскі ўніверсітэт (1936). З 1947 года ў Вашынгтонскім універсітэце (у 1969-1977 прафесар), адначасова з 1969 года ў лабараторыі клетачнай біялогіі ў Італьянскім нацыянальным даследчым савеце ў Рыме (да 1979 года дырэктар).

Аўтарам навуковых прац па вывучэнні механізмаў рэгуляцыі росту клетак і органаў. Адкрыла фактар росту нервовай тканкі.

Член Нацыянальнай АН ЗША, Амерыканскай акадэміі навук і мастацтваў, Італьянскай Нацыянальнай АН, Папскай акадэміі навук.

Рыта Леві-Мантальчыні памерла ў сваім доме ў Рыме 30 снежня 2012 года ва ўзросце 103 гадоў.

Узнагароды

• Вялікі крыж ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай» (8 студзеня 1987 года)
• Камандор ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай» (2 чэрвеня 1986 года)
• Залаты медаль за заслугі ў галіне навукі і культуры (6 чэрвеня 2001 года)
• Залаты медаль за заслугі ў галіне школьнай адукацыі, культуры і мастацтва (31 кастрычніка 1986 года)
• Прэмія Луізы Грос-Хорвіц (1983)
• Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне (1986)
• Прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (1986)
• Нацыянальны навуковы медаль ЗША (1987)

Публікацыі

• Origine ed Evoluzione del nucleo accessorio del Nervo abducente nell'embrione di pollo, Roma, Tip. Cuggiani, 1942.
• Il messaggio nervoso, con Pietro Angeletti e Giuseppe Moruzzi, Milano, Rizzoli, 1975.
• New developments in neurobiological research, in "Commentarii", vol. III, n. 15, Pontificia Academia Scientiarum, 1976.
• Elogio dell'imperfezione, Milano, Garzanti, 1987. ISBN 88-11-59390-5. (1999 nuova edizione accresciuta).
• NGF. Apertura di una nuova frontiera nella neurobiologia, Roma-Napoli, Theoria, 1989. ISBN 88-241-0162-3.
• Sclerosi multipla in Italia. Aspetti e problemi, con Mario Alberto Battaglia, Genova, AISM, 1989. ISBN 88-7148-001-5.
• Presentazione di Max Perutz, È necessaria la scienza?, Milano, Garzanti, 1989. ISBN 88-11-59415-4.
• Prefazione a Carlo Levi, Poesie inedite. 1934-1946, Roma, Mancosu, 1990.
• Prefazione a Gianni Bonadonna, Donne in medicina, Milano, Rizzoli, 1991. ISBN 88-17-84077-7.
• Presentazione di Gilberto Salmoni, Memoria: un telaio infinito Dialogo su un mondo tutto da scoprire, Genova, Costa & Nolan, 1993.
• Prefazione a Giacomo Scotti (a cura di), Non si trova cioccolata. Lettere di bambini jugoslavi nell'orrore della guerra, Napoli, Pironti, 1993. ISBN 88-7937-095-2.
• Reti. Scienza, cultura, economia, con Guido Cimino e Lauro Galzigna, Ancona, Transeuropa, 1993. ISBN 88-7828-101-8.
• Vito Volterra. Il suo percorso, in Scienza, tecnologia e istituzioni in Europa. Vito Volterra e l'origine del CNR, Roma-Bari, Laterza, 1993. ISBN 88-420-4147-5.
• Il tuo futuro, Milano, Garzanti, 1993. ISBN 88-11-73837-7.
• Per i settanta anni della Enciclopedia italiana, 1925-1995, in 1925-1995: la Treccani compie 70 anni. Mostra storico-documentaria, Roma, Treccani, Istituto della Enciclopedia italiana, 1995.
• Prefazione a American Medical Association, L'uso degli animali nella ricerca scientifica. Libro bianco, Bologna, Esculapio, 1995.
• Senz'olio contro vento, Milano, Baldini & Castoldi, 1996. ISBN 88-8089-198-7.
• L'asso nella manica a brandelli, Milano, Baldini & Castoldi, 1998. ISBN 88-8089-429-3.
• La galassia mente, Milano, Baldini & Castoldi, 1999. ISBN 88-8089-636-9.
• Presentazione di Nicola Canal, Angelo Ghezzi e Mauro Zaffaroni, Sclerosi multipla. Attualità e prospettive, Milano, Masson, 1999. ISBN 88-214-2467-7.
• Intervista in Serena Zoli, Storie di ordinaria resurrezione (e non). Fuori dalla depressione e altri mali oscuri, Milano, Rizzoli, 1999. ISBN 88-17-86072-7.
• L'Università delle tre culture. Conferenza della professoressa Rita Levi-Montalcini, Sondrio, Banca Popolare di Sondrio, 1999.
• Cantico di una vita, Milano, Cortina, 2000. ISBN 88-7078-666-8.
• Un universo inquieto. Vita e opere di Paola Levi Montalcini, Milano, Baldini & Castoldi, 2001. ISBN 88-8490-111-1.
• Tempo di mutamenti, Milano, Baldini & Castoldi, 2002. ISBN 88-8490-140-5.
• Tempo di azione, Milano, Baldini Castoldi Dalai, 2004. ISBN 88-8490-429-3.
• Abbi il coraggio di conoscere, Milano, Rizzoli, 2004. ISBN 88-17-00199-6.
• Lungo le vie della conoscenza. Un viaggio per sentieri inesplorati con Rita Levi-Montalcini, con Giuseppina Tripodi, Brescia, Serra Tarantola, 2005. ISBN 88-88507-56-6.
• Eva era africana, Roma, Gallucci, 2005. ISBN 88-88716-35-1.
• I nuovi magellani nell'er@ digitale, con Giuseppina Tripodi, Milano, Rizzoli, 2006. ISBN 88-17-00823-0.
• Tempo di revisione, con Giuseppina Tripodi, Milano, Baldini Castoldi Dalai, 2006. ISBN 88-8490-983-X.
• La vita intellettuale, in La vita intellettuale. Professioni, arti, impresa in Italia e nel pianeta. Atti del forum internazionale, 13 e 14 febbraio 2007, Bologna, Salone del podesta di Palazzo Re Enzo, Piazza del Nettuno, Bologna, Proctor, 2007. ISBN 978-88-95499-00-0.
• Rita Levi-Montalcini racconta la scuola ai ragazzi|Rita Levi-Montalcini con Giuseppina Tripodi racconta la scuola ai ragazzi, Milano, Fabbri, 2007. ISBN 978-88-451-4308-3.
• Le tue antenate. Donne pioniere nella società e nella scienza dall'antichità ai giorni nostri, con Giuseppina Tripodi, Roma, Gallucci, 2008. ISBN 978-88-6145-033-2.
• La clessidra della vita di Rita Levi-Montalcini, con Giuseppina Tripodi, Milano, Baldini Castoldi Dalai, 2008. ISBN 978-88-6073-444-0.
• Ritmi d'arte, Serra Tarantola, 2008 ISBN 88-95839-05-6
• Cronologia di una scoperta, Milano, Baldini Castoldi Dalai, 2009. ISBN 978-88-6073-557-7.
• L'altra parte del mondo, con Giuseppina Tripodi, Milano, Rizzoli, 2009. ISBN 978-88-17-01529-5.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.9: Кулібін - Малаіта / Рэдкал.: Г.П.Пашкоў і інш. - Мн.: БелЭн, 1999. - 560 с.: іл.

Спасылкі

• Аўтабіяграфія Рыты Леві-Мантальчыні на Нобелеўскім сайце (англ.)
• Артыкул «Рыта Леві-Мантальчыні» у Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі
• Італьянская габрэйка- Нобелеўскі лаўрэат адзначае стагадовы юбілей. jewish.ru (руск.)