Флорэс (востраў)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Флорэс.
Флорэс
індан. Flores
Горны пейзаж на паўночным узбярэжжы
Горны пейзаж на паўночным узбярэжжы
Характарыстыкі
Плошча13 540 км²
Насельніцтва1 897 550 чал.
Шчыльнасць насельніцтва140,14 чал./км²
Размяшчэнне
8°41′09″ пд. ш. 121°30′29″ у. д.HGЯO
АрхіпелагМалыя Зондскія астравы
АкваторыяЦіхі акіян
Краіна
Флорэс (востраў) (Інданезія)
Флорэс
Флорэс
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Флорэс (індан.: Flores) — буйны востраў у складзе архіпелага Малыя Зондскія астравы. Уваходзіць у склад інданезійскай правінцыі Усходняя Нуса-Тэнгара. Плошча — 13 540 км². Насельніцтва (2021 г.) — 1 897 550 чалавек.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Тапаграфія Флорэса

Востраў Флорэс месціцца за 1450 км на паўднёвы ўсход ад Джакарты, сталіцы Інданезіі. Ён выцягнуты з захаду на ўсход на 388 км. На поўначы абмежаваны морам Флорэс, на поўдні — морам Саву. На захадзе ад Флорэса знаходзяцца астравы Рынча, Падар, Гілі-Матанг і Камода, што ўваходзяць у склад нацыянальнага парку Камода, дзе захоўваецца апошняя ў свеце дзікая папуляцыя камодскага варана. На ўсходзе мяжуе з астравамі архіпелага Салор.

Флорэс — востраў вулканічнага паходжання, сфарміраваны ў выніку сутыкнення Еўразійскай і Інда-Аўстралійскай тэктанічных пліт. Першы этап магматычнай актыўнасці прыпадае на алігацэн — позні міяцэн. Ужо ў сярэдзіне алігацэну існаваў падводны вулканічны хрыбет, дзе адкладаліся пясчанікі і вапнякі. Другі этап прыпадае на пліяцэн — плейстацэн, калі ўтварыліся шматлікія кальдэры[1][2]. Найбольш інтэнсіўная вулканічная дзейнасць спынілася каля 1,66 млн гадоў таму, у перыяд існавання паверхневай сушы, яе сляды часткова перакрыты азёрнымі і рачнымі адкладаннямі.

Для большай часткі Флорэса характэрна гарыстая паверхня. Адна з вяршынь вулкана Ранака́ на захадзе вострава дасягае 2 370 м. Вулкан Келімуту на поўдні цэнтральнага Флорэса адносна невысокі (1690 м), але славіцца 3 кратарнымі азёрамі, вада ў якіх стала змяняе колер[3]. На востраве сустракаюцца геатэрмальныя крыніцы. Найбуйнейшая рака Сіса пачынаецца на вышыні 1400 м, яе даўжыня складае 87 км. Востраў знаходзіцца ў зоне высокай тэктанічнай актыўнасці. Падчас землятрусу і цунамі 12 снежня 1992 г.[4] загінула каля 250 чалавек.

Клімат трапічны з выразным падзелам на вільготны і сухі сезоны[5]. Вільготны сезон доўжыцца са снежня да сакавіка. У студзені колькасць ападкаў дасягае 290 мм. Гадавая колькасць ападкаў — 1590 мм. Але ападкі размеркаваны нераўнамерна. У гарах дажджы здараюцца часцей, чым на раўнінах, а на паўднёвым узбярэжжы часцей, чым на паўночным. У жніўні колькасць ападкаў зніжаецца да 15 мм. У гэты перыяд некаторыя часткі вострава пакутваюць ад засухі. Сярэднегадавая тэмпература — +27,9 °C.

Прырода[правіць | правіць зыходнік]

Прырода вострава Флорэс вызначаецца яго геаграфічнымі асаблівасцямі. Ён месціцца на ўсход ад лініі Уолеса[6]. На нізінах і раўнінах, не залучаных сельскагаспадарчай вытворчасцю, з-за працяглага сухога сезона дамінуе саванна, пакрытая метлюжковай травою аланг-аланг. У гарах дзе-нідзе захаваліся мусонныя трапічныя лясы. Тыповыя расліны: капусная пальма[en], цукровая пальма[en], какосавая пальма, спініфекс[en], фікусы, бамбук, розныя эпіфіты. На Флорэсе выдатна акліматызаваліся апунцыя, батат, акацыя.

Археалагічныя і палеанталагічныя даследаванні паказалі, што яшчэ некалькі дзясяткаў тысяч гадоў таму жывёльны свет Флорэса быў надзвычай разнастайным. Тут былі знойдзены рэшткі карлікавых сцегадонаў, камодскіх варанаў, гіганцкіх пацукоў, чарапах і птушак[7]. У нашы дні дзікія сысуны прадстаўлены кажанамі, даўгахвостымі макакамі і дзікабразамі. Затое востраў насяляюць амаль 30 відаў паўзуноў і болей за 100 відаў птушак, у тым ліку галубы, папугаі, чаплі, сапсан, мясцовы від крумкача і г. д. Навакольныя воды багаты рэдкімі відамі рыб, каралаў, каля вострава адбываецца сезонная міграцыя кітоў.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Горная вёска, фота каля 1915 г.

У цэнтральным Флорэсе ў 1950-я гг. і 1990-я гг. былі знойдзены прылады працы з пясчаніку і базальту ўзростам каля 730 тысяч гадоў[8]. Мяркуецца, што іх маглі пакінуць прадстаўнікі Homo erectus, якія здолелі перабрацца праз глыбокі праліў, які ў той час аддзяляў Флорэс ад мацерыка. Аднак найбольш знакамітая знаходка была зроблена антраполагамі ў 2003 г. у пячоры Ліанг-Буа. Яны выявілі адносна добра захаваныя шкілеты карлікавага віду людзей Homo floresiensis, якія жылі 100 тысяч — 50 тысяч гадоў таму[9]. Homo floresiensis маглі быць нашчадкамі Homo erectus, што паменшыліся ў памерах у выніку працяглага ізаляванага жыцця на востраве. Нягледзячы на малы аб’ём мозгу (420 см³) у параўнанні з сучасным чалавекам, яны выраблялі прылады працы і карысталіся агнём.

Людзі сучаснага тыпу з’явіліся на Флорэсе не раней за 50 тысяч гадоў таму[10], што прыкладна супадае з перыядам знікнення Homo floresiensis і незвычайнай багатай астраўной фаўны. Яны маглі размаўляць на папуаскіх мовах, якія доўга захоўваліся на суседнім востраве Сумбава (гл. культура Тамбора)[11] і працягваюць існаваць на астравах Алор на ўсходзе ад Флорэса[12]. Каля 3200 — 2600 гадоў таму сюды мігравалі аўстранезійцы, якія выраблялі кераміку і займаліся сельскай гаспадаркай[13]. Усе сучасныя народы Флорэса размаўляюць на аўстранезійскіх мовах. Адносная ізаляванасць розных частак вострава спрыяла іх разнастайнасці. Для моў цэнтральнага Флорэса характэрна адсутнасць афіксацыі[14], што можа сведчыць пра асаблівасці ізаляванага развіцця або ўплыў папярэдніх папуаскіх моў.

Пісьмовыя звесткі пра Флорэс упершыню з’явіліся ў XIV ст. у яванскай імперыі Маджапахіт, дзе востраў быў вядомы як Ніпа («змяя»). Міфы пра паходжанне мясцовых кіруючых дынастый з Маджапахіта былі зафіксаваны ў Эндэ і ў раёне Маўмерэ[15].

У канцы 1511 г. або ў 1512 г. Флорэс быў адкрыты партугальскімі мараплаўцамі, пасланымі Афонсу ды Албукеркі з Малакі на Малукскія астравы. Першапачаткова яны пазнаёміліся з усходнім ускрайкам вострава, які атрымаў назву парт.: Cabo das Flores («мыс кветак»). Канчаткова назва Флорэс замацавалася за ўсім востравам толькі з 1636 г., калі была афіцыйна прынята Галандскай Ост-Індскай кампаніяй[16]. У 1561 г. партугальскія дамініканскія манахі заснавалі на суседнім востраве Салор хрысціянскую місію. Яна вяла сваю дзейнасць і на Флорэсе. Так, у 1599 г. было ўзгадана 8 каталіцкіх парафій, што існавалі на ўсходнім і паўночным узбярэжжах[17]. Місія на Салоры спыніла сваё існаванне ў 1613 г. з-за нападу галандцаў. Дамініканцы перасяліліся ў Ларантуку[en] на паўночна-ўсходнім узбярэжжы Флорэса. У гэтым месцы таксама асядалі партугальцы, што ратаваліся ад галандскіх нападаў на Малаку і Макасар. Звычайна яны жаніліся з мясцовымі жанчынамі. Іх нашчадкі ларантукейрас актыўна займаліся гандлем, удзельнічалі ў каланізацыі Тымора. Фармальна ўсходні Флорэс быў прызнаны часткай партугальскіх валоданняў толькі ў канцы XVII ст.

У 1613—1640 гг. мангарай з заходняга Флорэса былі падпарадкаваны макасарцамі з дзяржавы Гова[18], але ў рэшце рэшт супраціўленне тубыльцаў вымусіла макасарцаў пакінуць востраў. У канцы XVII ст. землі мангарай трапілі пад уплыў султанаў дзяржавы Біма з суседняга вострава Сумбава. Вывяржэнне вулкана Тамбора ў 1815 г. саслабіла султанат, і мангарай пры падтрымцы галандцаў пазбавіліся ад яго ўлады. У 1851 г. партугальскі губернатар Тымора, заклапочаны выдаткамі, перадаў усходні Флорэс пад кіраванне Галандскай Ост-Індскай кампаніі з умовай выплаты 200 000 гульдэнаў і захавання каталіцкага веравызнання мясцовых жыхароў[19]. Дагавор быў падцверджаны партугальскім урадам толькі ў 1854 г. У 1907 г. галандская адміністрацыя распаўсюдзіла сваю ўладу на заходні Флорэс.

У 1942—1945 гг. Флорэс быў акупаваны японскай арміяй. У жніўні 1945 г. быў уключаны ў склад незалежнай Інданезіі. Канчаткова інданезійскае кіраванне было ўсталявана пасля 1950 г.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Карэннымі насельнікамі вострава Флорэс з’яўляюцца такія аўстранезійскія народы, як сіка, мангарай, баджа, ламахолат, палуэ, нгада, эндэ, ліё, рыунг, нагэ-кеа і інш. Асаблівасцю Флорэса з’яўляецца тое, што асноўнае веравызнанне мясцовага насельніцтва — каталіцызм (каля 60 % вернікаў), хаця колькасць мусульманскага насельніцтва таксама значная[20].

Найбуйнейшыя гарады: Маўмерэ, Эндэ, Лабуан-Баджа.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Болей за 70 % эканомікі Флорэса[21] ў той ці іншай ступені злучана з сельскай гаспадаркай (вытворчасцю і перапрацоўкай), так што будаўніцтва і прамысловасць разглядаюцца як другасныя галіны, а гандаль і паслугі — як троесныя. Асноўныя камерцыйныя прадукты сельскай гаспадаркі — арэхі (47,2 %) і кава (28,1 %). Вытворчасць кавы працягвае расці дзякуючы сусветнаму попыту і праграмам развіцця кававага турызму. Для ўнутранага спажывання вырошчваюць рыс, кукурузу і батат.

Сектар турызму не вельмі вялікі (1 %)[22], але турызм актыўна ўплывае на іншыя галіны, у тым ліку будаўніцтва і транспарт. Характэрна, што раён Лабуан-Баджа, дзе спыняецца большасць турыстаў, якія накіроўваюцца ў Нацыянальны парк Камода, дае 44 % рэгіянальнага ўнутранага прадукту.

Улады Інданезіі разглядаюць магчымасць развіцця вытворчасці геатэрмальнай энергіі[23].

Зноскі

  1. ↑ Ahmad Fauzi Purwandono, Damien Bonté, Pri Utami, Agung Harijoko, Fiorenza Deon, Fred Beekman, Subagyo Pramumijoyo, Jan-diederik van Wees Evolution of the volcanic arc on Flores Island, Indonesia, and its implication to geothermal resources
  2. ↑ Suminto, M & Morwood, I & Kurniawan, Faizal & Aziz, G & Van den Bergh, Gert & Hobbs,. (2009). 2. Geology and fossil sites of the Soa Basin, Flores, Indonesia
  3. ↑ Lake Kelimutu, A Perfect Place for Exploring the Extraordinary
  4. ↑ Indonesia Earthquake Dec 1992 UN DHA Situation Reports 1 — 9
  5. ↑ Climate — Flores (Indonesia)
  6. ↑ Reilly, Sean Bryant. Historical Biogeography of Reptiles and Amphibians from the Lesser Sunda Islands of Indonesia
  7. ↑ Bones at last: the long search for the earliest inhabitants of Flores
  8. ↑ Van den Bergh, Gert & Mubroto, Bondan & Aziz, Fachroel & Sondaar, Paul & Vos, John. (1996). Did Homo erectus reach the Island of Flores?. Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 14
  9. ↑ Homo floresiensis: the real-life 'hobbit'?
  10. ↑ Sutikna, T., Tocheri, M., Morwood, M. et al. Revised stratigraphy and chronology for Homo floresiensis at Liang Bua in Indonesia. Nature 532, 366—369 (2016)
  11. ↑ Tambora: Mysteries of a Lost Civilization
  12. ↑ Marian Klamer Papuan-Austronesian language contact: Alorese from an areal perspective
  13. ↑ Cochrane EE, Rieth TM, Filimoehala D (2021) The first quantitative assessment of radiocarbon chronologies for initial pottery in Island Southeast Asia supports multi-directional Neolithic dispersal. PLoS ONE 16(6): e0251407
  14. ↑ Alexander Elias Are the Central Flores languages really typologically unusual?
  15. ↑ Majapahit Ancestors in the Eastern Archipelago
  16. ↑ The History of Flores, Indonesia(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 лістапада 2022. Праверана 17 лістапада 2022.
  17. ↑ The Portuguese on Solor and in the Lesser Sunda Islands
  18. ↑ The History of Flores, Indonesia(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 лістапада 2022. Праверана 17 лістапада 2022.
  19. ↑ Douglas Kammen Three Centuries of Conflict in East Timor
  20. ↑ ASIA/INDONESIA — «Flores, happy island of Muslim-Christian harmony among families, in schools and in society»: testimony from Sr Daniela Martinello, 13 years on mission in Indonesia
  21. ↑ PULAU FLORES INDAH ALAM DAN KAYA SUMBER DAYA
  22. ↑ PULAU FLORES INDAH ALAM DAN KAYA SUMBER DAYA
  23. ↑ 3 Sumber Daya Alam Di Flores(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 лістапада 2022. Праверана 21 лістапада 2022.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Flores (Indonesia) даведнік на сайце Wikivoyage

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Флорэс_(востраў)&oldid=4603487"