Рыцар Янка і каралеўна Мілана

З пляцоўкі Вікіпедыя
Перайсці да навігацыі Перайсці да пошуку
«Рыцар Янка і каралеўна Мілана»
Выданне
А. Грушэцкі з першымі дзвюма кнігамі серыі
Жанр фэнтэзі
Аўтар Алег Грушэцкі
Мова арыгінала беларуская
Дата першай публікацыі 2021
Выдавецтва Чатыры чвэрці
Ілюстратар Віктар Козел
Электронная версія
ISBN 978-985-581-420-8

«Рыцар Янка і каралеўна Мілана» — серыя прыгодніцкіх гісторый юнакоў у іншасвеце, які нагадвае беларускае Сярэднявечча. Фэнтэзі на падставе беларускай міфалогіі[1].

Аўтар кнігі — Алег Грушэцкі. Рэдактары — Аксана Спрынчан, Марыя Ліпніцкая. Ілюстратар — Віктар Козел. Выдавецтва — «Чатыры чвэрці»[2]. Для дзяцей малодшага і сярэдняга школьнага ўзросту[3][4].

Серыя задумана як трылогія. Першая частка — «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» — пабачыла свет у 2021 годзе, другая частка — «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Каралеўству патрэбны героі» — выйшла ў 2022 годзе, трэцяя частка запланаваная на 2023—2024 гады.

Сюжэт[правіць | правіць зыходнік]

«Таямнічае каралеўства»[правіць | правіць зыходнік]

ВокладкаРыцарЯнка.jpg

Юныя брат і сястра, Янка і Мілана, прыязджаюць на летнія вакацыі ў вёску і выпадкова знаходзяць у дзедавай каморы загадкавае старажытнае люстэрка, упрыгожанае шляхецкім гербам, праз якое трапляюць у таямнічае каралеўства Сварга, якое нагадвае беларускае Сярэднявечча і адначасова казачны свет, дзе ўсё жывое размаўляе чалавечай мовай, дзе ёсць рыцары, Цмок, міфічныя істоты з беларускіх паданняў: волат Вярнігара, вужалкі, гарцукі і злыдні, ваўкалакі, лясун, багнік Кадук…[5]. Але тое, калісьці шчаслівае ды славутае каралеўства, падманам і падступствам захапіў злы чараўнік Волх, які ўтрымліваецца на троне пры дапамозе чарадзейства і бязлітасных чорных ваўкалакаў, ды трымае ўсіх мірных жыхароў каралеўства ў спалоху[6].

Згодна са старажытнай легендай, якая захавалася ў мудрага Пугача, менавіта гэтым юнакам належыць выратаваць каралеўства[7]. Яны бяруцца за справу і выпраўляюцца ў небяспечнае падарожжа — праз страшны Чорны Лес і праз топкае балота брыдкага багніка Кадука. Юныя героі аб’яднаюць вакол сябе просты люд, парэшткі ваяроў і рыцараў, а яшчэ мужных баявых мядзведзяў і дужых бясстрашных зуброў. Нават сапраўднага Цмока перавабліваюць на свой бок. У барацьбе ім дапаможа дух еднасці, гатоўнасць ахвяраваць сабою за іншага, дабрыня і арыентаванасць у бок святла[6].

Юнакоў чакаюць неверагодныя прыгоды, рыцарскія бітвы, таямніцы, складаныя загадкі-галаваломкі, барацьба за волю і вызваленне краю ад злога чарадзея і ненавісных чорных ваўкалакаў. Але прыгоды і бітвы, пераадоленне ўласных страхаў і перашкод толькі гартуюць, і зробяць са звычайных хлопчыка і дзяўчынкі сапраўдных герояў[1][8].

«Каралеўству патрэбны героі»[правіць | правіць зыходнік]

RycarJanka2.jpg

Да канца летніх вакацый застаецца зусім нядоўга, але перад ад’ездам дадому, юнакі Янка і Мілана жадаюць яшчэ раз наведаць таямнічае каралеўства Сварга. Толькі за гэты час адбыліся ў ім жахлівыя змены — Цмок быў забіты, Вярнігара знік, а каралеўства захапіў яшчэ больш магутны і злы вядзьмак, якім рухае толькі помста. Юныя героі ізноў выпраўляюцца ў небяспечнае падарожжа праз гіблыя мясціны — Чорны Лес і Паганае Балота. І задача перад імі зараз стаіць больш складаная[9]. Але найперш давядзецца адшукаць волата Вярнігару і ўратаваць з вязніцы караля Мацея, якога змогуць вызваліць толькі таямнічыя веды прыгажунь-вужалак, якія, апроч усяго яшчэ пакажуць і свой ваяўнічы характар на поле бітвы.

Юнакам належыць ізноў узначаліць барацьбу, толькі цяпер змагацца давядзецца куды з больш страшным і магутным злом, здольным вынішчыць усё на сваім шляху. Падчас прыгод юныя героі нават у такіх цяжкіх умовах завядуць сябе новых сяброў і спазнаюць прыгожае пачуццё закаханасці. А іх сябры, мужныя рыцары і ваяры, прымуць удзел у сапраўдных рыцарскіх спаборніцтвах. У цяжкай барацьбе за волю юнакам дапамогуць як старыя, так і новыя знаёмыя — брат Вярнігары асілак Вярнідуб, сёстры спрытных гарцукоў, здольныя страляць маланкамі, і іншыя міфічныя істоты. Янка і Мілана прымуць удзел у бітвах яшчэ больш гучных і слаўных. Але ці дадуць рады юныя героі тым выпрабаванням — залежыць толькі ад іх саміх, ад іх смеласці, мудрасці, рашучасці і адвагі[10].

Гісторыя стварэння[правіць | правіць зыходнік]

У першапачатковым варыянце першая частка рамана «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» была напісана 10 лістапада 2012 года[11]. За восем гадоў кніга каля пяці разоў перапісвалася, праводзіліся кансультацыі з рэдактарамі, сябрамі-пісьменнікамі і гісторыкамі для паляпшэння твора. Былі пэўныя праблемы і з публікацыяй — доўгі час аўтар шукаў выдавецтва, якое пагадзілася б надрукаваць кнігу[11].

У красавіку 2021 года кніга выйшла ў выдавецтве «Чатыры чвэрці». Рэдактарам кнігі стала адна з лепшых рэдактараў Беларусі дзіцячая пісьменніца Аксана Спрынчан. Аформіў кнігу таленавіты мастак Віктар Козел, выкладчык па маляванню ў Крупіцкай школе мастацтваў[3].

Упершыню кніга была прадстаўлена на юбілейнай творчай вечарыне святкавання 15-годзя Паэтычнага тэатра «Арт. С» 23 красавіка 2021 года, амаль адразу пасля выхаду з друку[12].

У 2022 годзе пабачыла свет другая частка трылогіі, «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Каралеўству патрэбны героі»[9]. Рэдактарам выступіла Марыя Ліпніцкаая, спецыяліст па рэдакцыйнай падрыхтоўцы выданняў[13].

Крытыка[правіць | правіць зыходнік]

Пісьменнік Алег Грушэцкі з першай кнігай

Кніга з’яўляецца ўнікальнай тым, што яе можна назваць сапраўдным беларускім фэнтэзі[3]. Як адзначылі ў самім выдавецтве, кніга была вельмі ўпадабаная юнымі чытачамі[14][15]. Беларускія СМІ таксама адзначаюць, што кніга з'яўляецца папулярнай і карыстаецца попытам[9][10].

У маі 2021 года ў Нацыянальнай акадэміі навук прайшоў II Міжнародны форум даследчыкаў беларускай казкі, на якім, сярод іншых, быў прадстаўлены даклад «Ідэйна-вобразныя пошукі ў кнізе казак Алега Грушэцкага „Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства“», аўтар даклада — літаратуразнаўца і навуковы супрацоўнік аддзела ўзаемасувязей літаратур «Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі» Таццяна Барысюк[16]. Літаратуразнаўцы, якія таксама прымалі ўдзел у навуковай канферэнцыі, пагадзіліся, што твор з’яўляецца высокамастацкім, сімволіка-алегарычным, і базуецца на беларускім фальклоры. А сама Таццяна Барысюк лічыць, што ён нават варты экранізацыі або інсцэніроўкі[17].

Навуковы супрацоўнік Дзяржаўнага літаратурнага музея імя Максіма Багдановіча літаратурны крытык газеты «Літаратура і мастацтва» Яна Будовіч кажа, што пачатак апавядання пачынаецца, здаецца, і не з самага арыгінальнага хода, бо завязка пабудаваная па класічнай схеме, але арыгінальнасць твора выяўляеццацца далей па сюжэце. У сцэне з гарцукамі, пачварнымі чорнымі чалавечкамі з чорнымі лютымі тварамі, якія, ледзь кранаючыся травы, скачуць па наваколлі на невялічкіх карузлікавых конях і пры гэтым злосна смяюцца дзіцячымі пранізлівымі галасамі, Будовіч бачыць алюзію, адсыл на «Дзікае паляванне караля Стаха». Галоўных герояў кнігі, юных Янку і Мілану, аўтару атрымалася надзяліць нестандартным мысленнем, што, па словах крытыка, ярка выяўляецца ў тым, як яны распрацоўвалі стратэгічныя планы бітваў. Майстэрству тых малалетніх стратэгаў пазайздросцілі б праслаўленыя палкаводцы, тут ёсць чаму павучыцца, лічыць Таццяна Будовіч. Юным героям кнігі прысутны еднасць, дабрыня, ахвярнасць, велікадушнасць і арыентаванасць у бок святла. Усё гэта спрыяе здзяйсненню самых смелых дзіцячых памкненняў. Ёсць у дзіцячай казцы і алюзіі на шэраг дарослых праблем. Асэнсоўваючы твор, крытык філасафічна заўважае: «няма казак лепшых ад тых, што складаюцца самім жыццём». На думку Яны Будовіч кніга будзе цікавай не толькі дзецям, але і дарослым, бо «яна вучыць непрамалінейна мысліць, знаходзіць выйсце там, дзе яго, здавалася б, няма і быць не можа, думаць і клапаціцца найперш пра тых, хто побач: калі ёсць адчуванне еднасці, пераадолець магчыма ўсё»[6].

Літаратурны крытык Кася Іофе з Кракаўскага Ягелонскага ўніверсітэта (Польшча) назвала кнігу ўнікальнай, бо гэта «першае беларускае фэнтэзі, дакладна напісанае канкрэтна для дзяцей на падставе беларускага фальклору, і яе героямі з’яўляюцца міфічныя постаці беларускіх легенд, а падзеі разгортваюцца ў свеце, які нагадвае беларускае Сярэднявечча». Алега Грушэцкага крытык лічыць адным з найлепшых дзіцячых фантастаў[18].

Адзначаюць і мастацкае афармленне кнігі. Паэт і драматург Сяргей Патаранскі (выпускнік Беларускай акадэміі мастацтваў, выкладчык творчай спэцыялізацыі ў кірунку літаратурнай і тэатральнай работы ў Беларускім гуманітарным ліцэі імя Я. Коласа), каментуючы аздабленне выдання адзначае: «Калі малюнкі годныя, то і сам змест варты ўвагі… У дзіцячым пісьменстве так — самому мастаку мусіць быць прывабна…»[19].

Зноскі

  1. ↑ 1,0 1,1 Выйшла новая кніга Алега Грушэцкага. Гэта фэнтэзі на аснове беларускага фальклору (недаступная спасылка). Новы Час (4 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2021. Праверана 31 мая 2021.
  2. ↑ Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства. Чатыры чвэрці (29 чэрвеня 2021). Праверана 21 чэрвеня 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства” (недаступная спасылка). Беларускае Радыё Рацыя (8 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 8 чэрвеня 2021. Праверана 8 чэрвеня 2021.
  4. ↑ Белорусские писатели и издатели рассказали о книжных новинках ко Дню письменности(руск.) . Belarus.by (19 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 21 верасня 2021. Праверана 21 верасня 2021.
  5. ↑ Фэнтэзі па-беларуску. Пабачыла свет новая кніга Алега Грушэцкага «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» (недаступная спасылка). Народная Воля (14 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021. Праверана 22 чэрвеня 2021.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Яна Будовіч Дабрыня супраць злых чараў // Літаратура і мастацтва : газета. — Мн.: 18 чэрвеня. — № 24. — С. 6. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021.
  7. ↑ Фэнтэзі па-беларуску. Прыгоды паводле беларускіх паданняў. Наша Ніва (12 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021. Праверана 22 чэрвеня 2021.
  8. ↑ Юры Тамковіч Скаўтынг у сэрцы, казкі ў душы (недаступная спасылка). mocny.by (21 лютага 2020). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2020. Праверана 24 лютага 2020.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану (недаступная спасылка). Новы Час (24 чэрвеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
  10. ↑ 10,0 10,1 Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану (недаступная спасылка). Budzma.org (24 чэрвеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Сямейная праграма» з Алегам Грушэцкім на YouTube«Сямейная праграма» // 1 Нацыянальны канал Белрадыё, 15 мая 2021
  12. ↑ Алег Грушэцкі Паэтычнаму тэатру «Арт.С» — 15!. Новы Час (24 красавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы 24 красавіка 2021. Праверана 12 мая 2021.
  13. ↑ Марыя Ярашэвіч Кітайскія казкі, падручнік, біяграфія. Якія кнігі ўзнагародзілі на кніжнай выстаўкі-кірмашы? (недаступная спасылка). Звязда (1 красавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
  14. ↑ 19 августа 2021 г. в 11.00 у Прэс-цэнтры Дома прэсы адбылася прэс-канферэнцыя на тэму: «Слова пісьменніка: праз стагоддзі ў будучыню» (недаступная спасылка). РУП «Дом прэсы» (19 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 29 жніўня 2021. Праверана 29 жніўня 2021.
  15. ↑ Відэаролік на YouTube Прэс-канферэнцыя «Слова пісьменніка: праз стагоддзі ў будучыню». Прэс-цэнтр Дома прэсы, 19 жніўня 2021 (гл. ад 24 хв. 21 с.)
  16. ↑ II Міжнародны форум даследчыкаў беларускай казкі. — Мн.: НАН РБЦДБКМЛ, 2021. — С. 15, 17. — 20 с.
  17. ↑ Таццяна Барысюк Сёння выступіла на II Міжнародным форуме даследчыкаў беларускай казкі. Facebook (27 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021. Праверана 22 чэрвеня 2021.
  18. ↑ Olga Wójcik Bialoruska literatura dla dzieci (ад 27 хв. 25 с.)(польск.) . Radio z QLTURĄ (23 жніўня 2021). Праверана 7 жніўня 2021.
  19. ↑ Сяргей Патаранскі Як вам ілюстрацыі да працягу прыгод рыцара Янкі і каралеўны Міланы?. Выдавецтва «Чатыры чвэрці» //Толькі пра літаратуру (28 красавіка 2022). Праверана 23 чэрвеня 2022.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Nuvola apps kaboodle.svg Вонкавыя відэафайлы
Nuvola apps kaboodle.svg Буктрэйлер да першай кнігі
Nuvola apps kaboodle.svg Вонкавыя відэафайлы
Nuvola apps kaboodle.svg Гарталка першай кнігі
Nuvola apps kaboodle.svg Вонкавыя відэафайлы
Nuvola apps kaboodle.svg Буктрэйлер да другой кнігі

Logo YouTube por Hernando.svg «Сямейная праграма» з Алегам Грушэцкім. Інтэрв'ю пра кнігу «Рыцар Янка і каралеўна Мілана» (Першы Нацыянальны канал Белрадыё, 15 мая 2021)

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Рыцар_Янка_і_каралеўна_Мілана&oldid=4152270"