Фрэнк Вільчэк

Фрэнк Вільчэк
Frank Wilczek
Дата нараджэння	15 мая 1951(1951-05-15)[…] (72 гады)
Месца нараджэння	Mineola[d], акруга Насо[d], Нью-Ёрк, ЗША
Грамадзянства	ЗША
Жонка	Betsy Devine[d]
Род дзейнасці	фізік, прафесар, фізік-тэарэтык, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	MIT
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Альма-матар	Прынстанскі ўніверсітэт Чыкагскі ўніверсітэт Martin Van Buren High School[d]
Навуковы кіраўнік	Дэвід Грос
Член у	Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нідэрландская каралеўская акадэмія навук Амерыканскае філасофскае таварыства Амерыканскае фізічнае таварыства
Узнагароды	Нобелеўская прэмія па фізіцы (2004) cтыпендыя Мак-Артура (жнівень 1982) медаль Лорэнца (2002) Міжнародная прэмія караля Фейсала ў галіне навукі[d] (2005) медаль Оскара Клейна[d] (2013) прэмія ў вобласці фізікі часціц і фізікі высокіх энергій[d] (2003) Медаль Дзірака[d] (1994) Прэмія Юліуса Веса[d] (2008) медаль Дзірака (ICTP)[d] (1994) член Амерыканскага фізічнага таварыства[d] прэмія Ліліенфельда[d] (2003) Прэмія Сакураі[d] (1986) член Амерыканскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі[d] honorary doctor of the Maria Curie-Skłodowska University[d] (2012) ганаровы доктар Ягелонскага ўніверсітэта[d] (2012)
Сайт	frankwilczek.com
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Фрэнк Вільчэк (англ.: Frank Wilczek, нар. 15 мая 1951, Мінеола, штат Нью-Ёрк, ЗША) — амерыканскі фізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (2004) «за адкрыццё асімптатычнай свабоды ў тэорыі моцных узаемадзеянняў» (сумесна з Дэвідам Гросам і Дэвідам Політцэрам).

Біяграфія

Вільчэк нарадзіўся ў мястэчку Мінеола, штат Нью-Ёрк, у польска-італьянскай сям'і. Скончыў агульную школу ў Квінс, затым школу імя Ван Бюрэна. У 1970 г. атрымаў ступень бакалаўра навук па матэматыцы ва ўніверсітэце Чыкага; ў 1972 г. ступень магістра, а ў 1974 г. доктара філасофіі (кандыдата навук) — у Прынстанскім універсітэце. З 2000 г. Вільчэк з'яўляецца прафесарам фізікі ў Цэнтры тэарэтычнай фізікі Масачусецкага тэхналагічнага інстытута. Працаваў таксама ў Інстытуце перадавых даследаванняў у Прынстане і Інстытуце тэарэтычнай фізікі імя Каўлі ў Санта-Барбары. У 2002 г. узнагароджаны медалём Лорэнца.

У 1973 г. ажаніўся з Бетсі Дэвайн. Двое дзяцей — Эміты і Міра.

Даследаванні

У 1973 г. Вільчэк, працуючы ў якасці аспіранта з Дэвідам Гросам у Прынстанскім універсітэце, адкрыў асімптатычную свабоду, згодна з якой, чым бліжэй кваркі адзін да аднаго, тым менш моцнае ўзаемадзеянне (або абмен колерам) паміж імі. Калі кваркі знаходзяцца надзвычай блізка адзін да аднаго, то ядзерныя сілы паміж імі настолькі слабыя, што кваркі паводзяць сябе амаль як свабодныя часціцы. Гэтая тэорыя, адкрытая незалежна таксама Дэвідам Політцэрам, была важным крокам у развіцці квантавай хромадынамікі.

Вільчэк зрабіў уклад у даследаванне аксіонаў, эніонаў, асімптатычнай свабоды, фаз каляровай звышправоднасці кваркавага рэчыва і іншых аспектаў квантавай тэорыі поля. Ён працаваў над незвычайна шырокім колам пытанняў - ад фізікі кандэнсаваных асяроддзяў і астрафізікі да фізікі элементарных часціц.

Гл. таксама

асімптатычная свабода адзіная тэорыя поля квантавая хромадынаміка касмалогія нейтронная зорка

выбух звышновай чорная дзіра аксіён цёмная матэрыя WIMP

квантавая колькасць салітон статыстычная перастанова дробавая статыстыка эфект Хола

Спасылкі

• Інфармацыя з сайта Нобелеўскага камітэта (англ.)
• Хатняя старонка Фрэнка Вільчэка на сайце МТІ Архівавана 6 верасня 2014. (англ.)
• Артыкулы Вільчэка ў ArXiv (англ.)
• Навуковыя артыкулы Вільчэка ў базе даных SLAC(недаступная спасылка) (англ.)
• The World's Numerical Recipe. Відэалекцыя Фрэнка Вільчэка Архівавана 24 жніўня 2003. (англ.)
• Вільчэк на тэму аніёнаў і звышправоднасці (англ.)
• Блог нобелеўскіх прыгод сям'і Вільчэка (англ.)