Кітайскае пісьмо: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др →Літаратура |
афармленне, дапаўненне з БелЭн |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Пісьменнасць |
{{Пісьменнасць |
||
|імя |
|імя = Кітайскае пісьмо |
||
|тып |
|тып = ідэаграфічнае |
||
|мовы |
|мовы = [[кітайская мова|Кітайская]], [[японская|японская]], раней таксама [[в'етнамская мова|в'етнамская]] і [[карэйская мова|карэйская]] |
||
|дзе ўзнікла |
|дзе ўзнікла = [[Кітай]] |
||
|тэрыторыя |
|тэрыторыя = [[Кітайская Народная Рэспубліка]], [[Кітайская Рэспубліка]], [[Японія]], [[Сінгапур]], [[Малайзія]] |
||
|калі ўзнікла |
|калі ўзнікла = каля 2000 года да н. э. |
||
|перыяд |
|перыяд = Прыкладна з 2000 года да н. э. — дагэтуль |
||
|напрамак |
|напрамак = злева направа, зверху ўніз, раней — справа налева |
||
|знакаў |
|знакаў = Каля 60 тыс. |
||
|статус |
|статус = |
||
|стваральнік |
|стваральнік = |
||
|дакумент |
|дакумент = [[цзягувэнь]] |
||
|паходжанне |
|паходжанне = |
||
|нашчадкі |
|нашчадкі = |
||
|роднасныя |
|роднасныя = Карэйскае ([[хангыль]]), японскае пісьмо |
||
|унікод |
|унікод = U+4E00…U+9FA5, U+20000…U+2A6D6 і інш. |
||
|ISO |
|ISO = |
||
|прыклад |
|прыклад = Hanzi.svg |
||
|памер |
|памер = 300px |
||
|подпіс |
|подпіс = Злева: Кітайскія іерогліфы ў традыцыйным напісанні.<br />Справа: тыя ж іерогліфы ў спрошчаным напісанні. |
||
}} |
}} |
||
'''Кіта́йскае пісьмо́ |
'''Кіта́йскае пісьмо́''' ({{кітайская|漢字|汉字|hànzì|ханьцзы}}; {{lang-vi|Chữ Hán}}, цьы-хан) — слоўна-складовае пісьмо для запісу [[кітайская мова|кітайскай мовы]] і некаторых іншых азіяцкіх моў. Асновай кітайскага пісьма з'яўляюцца асаблівыя знакі — іерогліфы, якія абазначаюць [[слова|словы]] ці [[марфема|марфемы]]. |
||
Кітайскае пісьмо таксама выкарыстоўваецца ў [[японская мова|японскай]] (kanji — кандзі), радзей у [[карэйская мова|карэйскай]] (hanja — ханча), і ў [[в'етнамская мова|в'етнамскай]] (hán tự — хан ты), а таксама ў іншых мовах. Кітайскія іерогліфы таксама вядомы як сінаграфы, а кітайская пісьменнасць — як [[сінаграфія]]. У кантэксце інтэрнацыяналізацыі, [[пісьменнасць|пісьменнасці]], заснаваныя на кітайскай, называюць CJK ({{lang-en|Chinese, Japanese, Korean}}) або CJKV (з дабаўленнем {{lang-en|Vietnamese}}). |
|||
⚫ | Узрост кітайскай пісьменнасці пастаянна ўдакладняецца. У [[1962]] годзе пры раскопках неалітычнага паселішча [[Цзяху]] на рацэ [[Хуанхэ]] былі выяўлены надпісы на панцырах [[чарапаха|чарапах]], якія нагадваюць па напісанні найстаражытнейшыя кітайскія [[іерогліфы]]. Піктаграмы адносяць да [[4 тысячагоддзе да н.э.|4 тысячагоддзя да н.э.]], гэта значыць што яны старажытнейшыя за [[клінапіс|шумерскую пісьменнасць]]<ref> |
||
⚫ | Кітайскую пісьменнасць звычайна называюць іерагліфічнай або ідэаграфічнай. Яна карэнным чынам адрозніваецца ад [[алфавіт]]най тым, што большасць яе знакаў акрамя гукавога (фанетычнага) значэння дагэтуль захоўвае яшчэ і некаторую (часам вельмі аддаленую) сувязь з сэнсавым значэннем. Кітайскае пісьмо, як і ўвогуле большасць іерагліфічных пісьменнасцей, адметнае велізарнай колькасцю знакаў. У слоўніку Кансі налічваецца каля 47035 кітайскіх іерогліфаў, хоць большасць з іх рэдка ўжываецца і ў звычайных сучасных тэкстах амаль не сустракаецца. Такія рэдкаўжывальныя знакі назапашваліся на працягу гісторыі і ў свой час абазначалі рэчы і паняцці, якія пасля выйшлі з ужытку. Лічыцца, што для таго, каб разумець сучасныя кітайскія тэксты, дастаткова ведаць 3000—4000 найбольш ужывальных іерогліфаў<ref>Norman, Jerry (2005). «[http://www.askasia.org/teachers/essays/essay.php?no=101 Chinese Writing: Transitions and Transformations]». От 2006-12-11</ref>. |
||
== Гісторыя == |
|||
=== Перадгісторыя === |
|||
⚫ | Узрост кітайскай пісьменнасці пастаянна ўдакладняецца. У [[1962]] годзе пры раскопках неалітычнага паселішча [[Цзяху]] на рацэ [[Хуанхэ]] былі выяўлены надпісы на панцырах [[чарапаха|чарапах]], якія нагадваюць па напісанні найстаражытнейшыя кітайскія [[іерогліфы]]. Піктаграмы адносяць да [[4 тысячагоддзе да н.э.|4 тысячагоддзя да н.э.]], гэта значыць, што яны старажытнейшыя за [[клінапіс|шумерскую пісьменнасць]]<ref> |
||
[http://grani.ru/Society/History/m.30949.html Самые древние письмена давали прямую связь с небесами — Грани. Ру] |
[http://grani.ru/Society/History/m.30949.html Самые древние письмена давали прямую связь с небесами — Грани. Ру] |
||
</ref>. Ранейшы вядомы даследчык кітайскай пісьменнасці [[Тан Лань]] выказваў здагадку, што кітайская іерогліфіка ўзнікла дзесьці 4—5 тысячагоддзяў назад<ref> |
</ref>. Ранейшы вядомы даследчык кітайскай пісьменнасці [[Тан Лань]] выказваў здагадку, што кітайская іерогліфіка ўзнікла дзесьці 4—5 тысячагоддзяў назад<ref> |
||
Радок 30: | Радок 37: | ||
</ref>. |
</ref>. |
||
=== Гістарычныя звесткі === |
|||
⚫ | Кітайскую пісьменнасць звычайна называюць іерагліфічнай або ідэаграфічнай. Яна карэнным чынам адрозніваецца ад [[алфавіт]]най тым, што |
||
Найбольш старажытныя знакі Кітайскага пісьма — «іньскія пісьмёны» (варажбітныя надпісы на бронзе, камянях, касцях, панцырах чарапах; 2-е тыс. да н. э). У 1066—771 да н. э. яны атрымалі развіццё ў выглядзе пісьма «чжоувэнь». У 221 да н. э. пачаўся працэс стандартызацыі іерогліфаў, з'явіліся стылі «вялікіх» («дачжуань») і «малых» («сяочжуань») пячатак, уведзена «дзелавое пісьмо» лішу (спрошчаны варыянт «малых пячатак»), У І ст. н. э. канчаткова сфарміраваўся сучасны стыль напісання іерогліфаў (кайшу — «узорнае пісьмо»). Побач з кайшу выкарыстоўваюць скарочаныя стылі цаошу — «травяное пісьмо» і сіншу — «хадавы скорапіс». |
|||
З 1956 у [[КНР]] вядзецца работа па спрашчэнні іерогліфаў. Поўныя абрысы іерогліфаў (фаньціцзы) выкарыстоўваюцца ў [[Сінгапур]]ы, [[Японія|Японіі]] (з японскім складовым пісьмом), [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]] (з карэйскай азбукай) і на [[Тайвань|Тайвані]]. |
|||
Сярод найстаражытнейшых кітайскіх літаратурных помнікаў «[[Шуцзін]]» («Кніга паданняў», 12—5 ст. да н. э.), «[[Іцзін]]» («Кніга перамен», 12—8 ст. да н. э.) і «[[Шыцзін]]» («Кніга песень», 11—6 ст. да н. э.). |
|||
== Зноскі == |
== Зноскі == |
||
Радок 38: | Радок 50: | ||
* Кітайскае пісьмо // {{Крыніцы/БелЭн|8к}} С. 310. |
* Кітайскае пісьмо // {{Крыніцы/БелЭн|8к}} С. 310. |
||
* {{кніга |частка=Иероглифическая письменность |аўтар=Завьялова О.И. |спасылка частка= |загаловак=Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т. |выдавецтва=Изд. фирма «Восточная литература» РАН |том=3. Литература. Язык и письменность |старонкі=656—664|месца=М. |год=2008 }} |
* {{кніга |частка=Иероглифическая письменность |аўтар=Завьялова О.И. |спасылка частка= |загаловак=Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т. |выдавецтва=Изд. фирма «Восточная литература» РАН |том=3. Литература. Язык и письменность |старонкі=656—664|месца=М. |год=2008 }} |
||
* ''Солнцев В. М.'' [http://tapemark.narod.ru/les/226a.html Китайское письмо] // Лингвистический энциклопедический словарь. — {{М.}}: «Советская энциклопедия», 1990. |
|||
* {{cite book | first = William G. | last = Boltz | year = 1994 | title = The origin and early development of the Chinese writing system | location = New Haven | publisher = American Oriental Society | isbn = 978-0-940490-78-9 | ref= harv }} |
* {{cite book | first = William G. | last = Boltz | year = 1994 | title = The origin and early development of the Chinese writing system | location = New Haven | publisher = American Oriental Society | isbn = 978-0-940490-78-9 | ref= harv }} |
||
* {{cite book | title = Orthography of early Chinese writing: evidence from newly excavated manuscripts | first = Imre | last = Galambos | authorlink = | location = Budapest | publisher = Eötvös Loránd University | year = 2006 | isbn = 978-963-463-811-7 | url = http://shahon.org/wp-content/uploads/2010/02/Galambos-2006-Orthography-of-early-Chinese-writing.pdf }} |
* {{cite book | title = Orthography of early Chinese writing: evidence from newly excavated manuscripts | first = Imre | last = Galambos | authorlink = | location = Budapest | publisher = Eötvös Loránd University | year = 2006 | isbn = 978-963-463-811-7 | url = http://shahon.org/wp-content/uploads/2010/02/Galambos-2006-Orthography-of-early-Chinese-writing.pdf }} |
Версія ад 11:47, 28 красавіка 2016
Кітайскае пісьмо | |
---|---|
|
|
Тып пісьма | ідэаграфічнае |
Мовы | Кітайская, японская, раней таксама в'етнамская і карэйская |
Тэрыторыя | Кітайская Народная Рэспубліка, Кітайская Рэспубліка, Японія, Сінгапур, Малайзія |
Гісторыя | |
Месца ўзнікнення | Кітай |
Стваральнік | Цан Цэ[d] |
Дата стварэння | каля 2000 года да н. э. |
Перыяд | Прыкладна з 2000 года да н. э. — дагэтуль |
Найстаражытны дакумент | цзягувэнь |
Роднасныя | Карэйскае (хангыль), японскае пісьмо |
Уласцівасці | |
Напрамак пісьма | злева направа, зверху ўніз, раней — справа налева |
Знакаў | Каля 60 тыс. |
Дыяпазон Юнікода | U+4E00…U+9FA5, U+20000…U+2A6D6 і інш. |
ISO 15924 | Hani |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Кіта́йскае пісьмо́ (кіт. трад. 漢字, спр. 汉字, піньінь hànzì, пал. ханьцзы; в’етн.: Chữ Hán, цьы-хан) — слоўна-складовае пісьмо для запісу кітайскай мовы і некаторых іншых азіяцкіх моў. Асновай кітайскага пісьма з'яўляюцца асаблівыя знакі — іерогліфы, якія абазначаюць словы ці марфемы.
Кітайскае пісьмо таксама выкарыстоўваецца ў японскай (kanji — кандзі), радзей у карэйскай (hanja — ханча), і ў в'етнамскай (hán tự — хан ты), а таксама ў іншых мовах. Кітайскія іерогліфы таксама вядомы як сінаграфы, а кітайская пісьменнасць — як сінаграфія. У кантэксце інтэрнацыяналізацыі, пісьменнасці, заснаваныя на кітайскай, называюць CJK (англ.: Chinese, Japanese, Korean) або CJKV (з дабаўленнем англ.: Vietnamese).
Кітайскую пісьменнасць звычайна называюць іерагліфічнай або ідэаграфічнай. Яна карэнным чынам адрозніваецца ад алфавітнай тым, што большасць яе знакаў акрамя гукавога (фанетычнага) значэння дагэтуль захоўвае яшчэ і некаторую (часам вельмі аддаленую) сувязь з сэнсавым значэннем. Кітайскае пісьмо, як і ўвогуле большасць іерагліфічных пісьменнасцей, адметнае велізарнай колькасцю знакаў. У слоўніку Кансі налічваецца каля 47035 кітайскіх іерогліфаў, хоць большасць з іх рэдка ўжываецца і ў звычайных сучасных тэкстах амаль не сустракаецца. Такія рэдкаўжывальныя знакі назапашваліся на працягу гісторыі і ў свой час абазначалі рэчы і паняцці, якія пасля выйшлі з ужытку. Лічыцца, што для таго, каб разумець сучасныя кітайскія тэксты, дастаткова ведаць 3000—4000 найбольш ужывальных іерогліфаў[1].
Гісторыя
Перадгісторыя
Узрост кітайскай пісьменнасці пастаянна ўдакладняецца. У 1962 годзе пры раскопках неалітычнага паселішча Цзяху на рацэ Хуанхэ былі выяўлены надпісы на панцырах чарапах, якія нагадваюць па напісанні найстаражытнейшыя кітайскія іерогліфы. Піктаграмы адносяць да 4 тысячагоддзя да н.э., гэта значыць, што яны старажытнейшыя за шумерскую пісьменнасць[2]. Ранейшы вядомы даследчык кітайскай пісьменнасці Тан Лань выказваў здагадку, што кітайская іерогліфіка ўзнікла дзесьці 4—5 тысячагоддзяў назад[3].
Гістарычныя звесткі
Найбольш старажытныя знакі Кітайскага пісьма — «іньскія пісьмёны» (варажбітныя надпісы на бронзе, камянях, касцях, панцырах чарапах; 2-е тыс. да н. э). У 1066—771 да н. э. яны атрымалі развіццё ў выглядзе пісьма «чжоувэнь». У 221 да н. э. пачаўся працэс стандартызацыі іерогліфаў, з'явіліся стылі «вялікіх» («дачжуань») і «малых» («сяочжуань») пячатак, уведзена «дзелавое пісьмо» лішу (спрошчаны варыянт «малых пячатак»), У І ст. н. э. канчаткова сфарміраваўся сучасны стыль напісання іерогліфаў (кайшу — «узорнае пісьмо»). Побач з кайшу выкарыстоўваюць скарочаныя стылі цаошу — «травяное пісьмо» і сіншу — «хадавы скорапіс».
З 1956 у КНР вядзецца работа па спрашчэнні іерогліфаў. Поўныя абрысы іерогліфаў (фаньціцзы) выкарыстоўваюцца ў Сінгапуры, Японіі (з японскім складовым пісьмом), Паўднёвай Карэі (з карэйскай азбукай) і на Тайвані.
Сярод найстаражытнейшых кітайскіх літаратурных помнікаў «Шуцзін» («Кніга паданняў», 12—5 ст. да н. э.), «Іцзін» («Кніга перамен», 12—8 ст. да н. э.) і «Шыцзін» («Кніга песень», 11—6 ст. да н. э.).
Зноскі
- ↑ Norman, Jerry (2005). «Chinese Writing: Transitions and Transformations». От 2006-12-11
- ↑ Самые древние письмена давали прямую связь с небесами — Грани. Ру
- ↑ Софронов М. В., Китайское языкознание в 50-80-хх гг.// Новое в зарубежной лингвистике, вып. XXII, Языкознание в Китае, М., 1989.
Літаратура
- Кітайскае пісьмо // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. С. 310.
- Завьялова О.И. Иероглифическая письменность // Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т.. — М.: Изд. фирма «Восточная литература» РАН, 2008. — Т. 3. Литература. Язык и письменность. — С. 656—664.
- Солнцев В. М. Китайское письмо // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1990.
- Boltz, William G. (1994). The origin and early development of the Chinese writing system. New Haven: American Oriental Society. ISBN 978-0-940490-78-9.
{{cite book}}
: Няправільны|ref=harv
(даведка) - Galambos, Imre (2006). Orthography of early Chinese writing: evidence from newly excavated manuscripts (PDF). Budapest: Eötvös Loránd University. ISBN 978-963-463-811-7.
Спасылкі
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кітайскае пісьмо
- Найбольш ужывальныя кітайскія іерогліфы (англ.)
- Кітайскі слоўнік з сістэмай распазнавання знакаў, напісаных ад рукі