Алія Ізетбегавіч

Алія Ізетбегавіч
басн.: Alija Izetbegović
1-ы Прэзідэнт Рэспублікі Боснія і Герцагавіна 1992 — 5 кастрычніка 1996
Папярэднік	Пасада заснавана
Пераемнік	Пасада скасавана
Старшыня Прэзідыума Сацыялістычнай Рэспублікі Боснія і Герцагавіна 20 снежня 1990 — 5 красавіка 1992
Папярэднік	Обрад Піляк
Пераемнік	Пасада скасавана
Нараджэнне	8 жніўня 1925(1925-08-08)[…] Шамац[d], Каралеўства Югаславія
Смерць	19 кастрычніка 2003(2003-10-19) (78 гадоў) Сараева, БіГ
Месца пахавання	Kovači Cemetery[d]
Жонка	Халіда Ізетбегавіч
Дзеці	Бакір Ізетбегавіч[d]
Веравызнанне	суніты
Партыя	Партыя дэмакратычнага дзеяння[d]
Адукацыя	Сараеўскі ўніверсітэт
Прафесія	Юрыст
Аўтограф
Узнагароды	Ордэн каралевы Алены Кавалер ордэна Турэцкай Рэспублікі 1 класа
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Алія́ Ізетбе́гавіч (басн.: Alija Izetbegović; 8 жніўня 1925, Босанскі-Шамац — 19 кастрычніка 2003, Сараева) — пісьменнік, філосаф, мусульманскі актывіст. Прэзідэнт Рэспублікі Босніі і Герцагавіны ў 1990—1996 гадах, член Прэзідэнцкага Савета ў 1996—2000 гадах.

Біяграфія

Алія Ізетбегавіч нарадзіўся 8 жніўня 1925 года ў паўночнай частцы баснійскага горада Босанскі-Шамац (цяпер Шамац) . Ён быў адным з пецярых дзяцей — дваіх сыноў і трох дачок — Мустафы і Хібы Ізетбегавічаў. Выхадзец са збяднелай арыстакратычнай сям’і. Яго дзед Ізет-бег Яхіч з Бялграда уцёк у Боснію ў 1868 годзе, пасля вываду асманскіх войскаў з Сербіі. Падчас службы ў якасці салдата ва Ускюдары, Ізет-бег ажаніўся з Сыдыкай Ханым, якая мела турэцкае паходжанне. Пара ўрэшце пераехала ў Босанскі-Шамац і мела 5 дзяцей. Дзед пазней стаў мэрам горада, і, паводле паведамленняў выратаваў сорак сербаў ад аўстра-венгерскіх улад, якія пераследвалі Гаўрылу Прынцыпа, які забіў эрцгерцага Франца Фердынанда ў чэрвені 1914 года.

Бацька быў бухгалтарам, ваяваў за аўстра-венгерскую армію на Італьянскім фронце ў час Першай сусветнай вайны і атрымаў сур’ёзныя траўмы, якія пакінулі яго ў стане паў паралізаванай прынамсі 10 гадоў. Ён абвясціў пра сваё банкруцтва ў 1927 годзе. У 1928 годзе яго сям’я пераехала ў Сараева.

У 1940 годзе ўступіў у рэлігійна-палітычную арганізацыю «Маладыя мусульмане». У 1943 годзе скончыў сярэднюю школу і паступіў у сельскагаспадарчы тэхнікум. У 1946 годзе падчас службы ў югаслаўскай арміі быў прысуджаны да трох гадоў турэмнага зняволення за рэлігійную прапаганду і за актыўны ўдзел у дзейнасці арганізацыі «Маладыя мусульмане».

Усё 1949 годзе пасля выхаду на свабоду паступіў на юрыдычны факультэт Сараеўскага ўніверсітэта, які скончыў у 1956 годзе. Працаваў юрыдычным кансультантам у транспартных кампаніях, адначасова працягваў займацца палітычнай дзейнасцю. У кампартыі ніколі не быў.

У 1970 годзе апублікаваў сваю «Ісламскую дэкларацыю», за што атрымаў 14 гадоў турмы (выйшаў датэрмінова ў 1989 годзе).

У 1990 годзе быў абраны старшынёй Прэзідыума Босніі і Герцагавіны ў складзе былой Югаславіі.

На час яго знаходжання на пасадзе прыпадае Баснійская вайна. 2 мая 1992 года быў арыштаваны ў аэрапорце Сараева, але ўжо на наступны дзень выпушчаны ў абмен на свабодную эвакуацыю казармаў югаслаўскай арміі з Сараева. У 1994 годзе сустракаўся ў Сараеве з Усамам бен Ладэнам.

У 1995 годзе ў выніку праведзенай сумесна з харвацкай арміяй аперацыі «Бура» з тэрыторыі ліквідаванай Рэспублікі Сербская Краіна бегла 230—250 тысяч сербаў. У тым жа годзе падпісаў Дэйтанскае пагадненне ад Босніі і Герцагавіны.

19 кастрычніка 2003 года памёр ад захворвання сэрца, быў пахаваны на могілках «Ковачы».

Магіла Аліі Ізетбегавіча ў Сараева.

У жніўні 2006 года быў здзейснены акт вандалізму — была ўзарвана яго магіла.

Узнагароды

• Ордэн Каралевы Алены (Харватыя).
• Ордэн Турэцкай Рэспублікі (Турцыя).

Сям’я

Сын — Бакір Ізетбегавіч — член Прэзідыума Босніі і Герцагавіны ад баснійскіх мусульман (з 6 лістапада 2010 года).

У кінематографе

Дакументальнае кіно

• Цяжар ланцугоў

Літаратура

• Hamilton, Neil A. (2014). "Izetbegović, Alija". In Hall, Richard C. (рэд.). War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-031-7.

Спасылкі

• Памёр Ізетбегавіч — былы лідар баснійскіх мусульман Архівавана 1 красавіка 2016.