Этнагенез армян

Этнагенез армян — комплексны працэс вылучэння армянскай этнічнай агульнасці, які адбываўся на Армянскім нагор'і на базе шматлікіх і размаітых этнічных і моўных элементаў. Існуюць дзве асноўныя версіі армянскага этнагенеза, адна з якіх (міграцыйна-змяшаная гіпотэза) з'яўляецца дамінантнай у сусветнай гістарычнай навуцы, бо падтрымваецца большым лікам аўтарытэтных сусветных спецыялістаў. Дамінаванне міграцыйна-змяшанай гіпотэзы ў сусветнай навуцы адлюстравана ў энцыклапедыі Брытаніка, артыкул «Armenia», раздзел «Ancient and premodern Armenia» (электроннае выданне 2003 года), дзе міграцыйная гіпотэза паказана ў якасці адзінай. Факт дамінавання міграцыйна-змяшанай гіпотэзы сярод спецыялістаў таксама выяўна адлюстраваны ў наступных сучасных манаграфіях, артыкулах і падручніках апошніх гадоў (у зваротным храналагічным парадку):

• Russell J. The Formation of the Armenian Nation // University of Los Angeles The Armenian People from Ancient to Modern Times. — New York: St. Martin’s Press, 2004. — С. 19—36. — ISBN 1403964211.
• Bournoutian G.A. A concise history of the Armenian People. — Costa Mesa, California: Mazda Publishers, 2002. — С. 17—18. — ISBN 1-56859-141-1.
• Hewsen R.H., Salvatico C.C. Armenia: a historical atlas. — Chicago: University of Chicago Press, 2001. — 341 с. — ISBN 0226332284.
• Zimansky P. Archaeological inquiries into ethno-linguistic diversity in Urartu // Drews R. Greater Anatolia and the Indo-Hittite language family: Papers presented at a Colloquium hosted by the Univ. of Richmond, March 18-19, 2000. — Washington (D.C.): The Institute for the Study of Man, 2001. — С. 15—27.
• Suny R.G. Transcaucasia, Nationalism, and Social Change. Essays in the History of Armenia, Azerbaijan, and Georgia. — Ann Arbor: The University of Michigan Press, 1996. — С. 3. — 543 с. — ISBN 0-472-09617-6.
• René Grousset. Histoire de l’Arménie. — Paris: Payot-Rivages, 1995. — С. 73. — 656 с. — ISBN 9782228889124.
• Astourian S.H. In search of their forefathers: National identity and the historiography and politics of Armenian and Azerbaijani ethnogeneses // Schwartz D.V., Panossian R. Nationalism and history: the politics of nation building in post-Soviet Armenia, Azerbaijan and Georgia. — Toronto, Canada: University of Toronto Centre for Russian and East European Studies, 1994. — С. 41—94.

Апроч гэтага шэраг армянскіх аўтараў, якія прытрымліваюцца альтэрнатыўных «хаяскіх» гіпотэз этнагенеза, на старонках сваіх прац таксама прызнаюць, што такім чынам дыскутуюць з

• «большасцю навукоўцаў» Косян А.В. Этнические передвижения в Малой Азии и на Армянском нагорье в XII в. до н.э. // Историко-филологический журнал. — Ереван: 1991. — № 1.
• «афіцыйна прынятай версіяй» Тер-Мартиросов Ф. Образование царства Армения // Историко-филологический журнал. — Ереван: 2004. — № 1.

Згодна асноўнай версіі, этнагенез армян пачаўся ў перыяд з канца II тысячагоддзі да н.э. і завяршыўся да VI стагоддзю да н.э. ў выніку этнічнага растварэння малалікіх якія мігравалі з захаду індаеўрапейцаў-протаармян у масіве часткова родных індаеўрапейцаў жа — лувійцаў, і першабытніцкіх хурытаў, уратаў і хатаў, якія насялялі Армянскае нагор'е. Новы этнас у сілу вызначаных акалічнасцей захаваў у грунце протаармянскую мову індаеўрапейскай этнічнай меншасці. У самой Арменіі найбольшае шыранне мае аўтахтонная версія армянскага этнагенезу, што галоўным чынам базуецца на розных «хаяскіх» гіпотэзах, паводле якіх этнічныя армяне насялялі Армянскае сугор'е са значна ранейшага перыяду. Міфалагічныя версіі армянскага этнагенезу сучаснай навукай адпрэчваюцца.

Спасылкі

• Армяне — артыкул з БСЭ
• Кочар Н. Р. Антропология армян. Дерматоглифика и популяционная структура. — Ереван: АН АрмССР, 1989.
• Alla Movsesian and Nvard Kochar On the Origin of the Armenians (In the Light of Non-Metric Cranial Traits Data) // Iran & the Caucasus. — BRILL, 2004. — Vol. 8. — № 2. — P. 183-197.