Звышдзяржава

Звышдзяржавы ў 1945 годзе: Брытанская імперыя, СССР і ЗША

Звышдзяржавы 2-й паловы XX стагоддзя:

     ЗША
     СССР

Сучасныя дзяржавы, якія з'яўляюцца ці могуць стаць звышдзяржавамі ў XXI стагоддзі.

Спіс дзяржаў.

     Еўрапейскі саюз
     Кітайская Народная Рэспубліка
     Рэспубліка Індыя
     Расійская Федэрацыя
     Злучаныя Штаты Амерыкі (звышдзяржава)
     Федэратыўная Рэспубліка Бразілія

Звышдзяржава — дзяржава з каласальным палітычнай, эканамічнай і ваеннай (абавязкова ўключаючы стратэгічную ядзерную зброю ў сучасным свеце) перавагай над большасцю іншых дзяржаў (у тым ліку над іншымі вялікімі дзяржавамі і ядзернымі дзяржавамі).

Гістарычныя звышдзяржавы

У мінулыя эпохі звышдзяржавамі з'яўляліся Старажытны Егіпет, Асірыя, Персідская імперыя і Старажытны Кітай, Грэцыя Аляксандра Македонскага, Рымская імперыя ў антычнасці, імперыя Карла Вялікага, Мангольская імперыя Чынгіс-хана і імперыя Тамерлана ў Сярэднявеччы і Брытанская імперыя ў новай гісторыі.

Лічыцца, што ў найноўшы час у другой палове XX стагоддзя былі толькі дзве звышдзяржавы — ЗША і СССР, якія ўзначальвалі наймагутнейшыя ваенна-палітычныя блокі НАТА і АВД адпаведна і дасягнулі балансу сіл з ваенна-стратэгічным парытэтам. Спробы ў сярэдзіне стагоддзя нацысцкай Германіі (Трэці Рэйх) і мілітарысцкай Японіі (Вялікая Азіяцкая Сфера Суросквіту) стаць новымі звышдзяржавамі падчас Другой Сусветнай вайны поспехам не ўвянчаліся.

Пасля распаду СССР з канца XX стагоддзя ў свеце засталася толькі адна прызнаная звышдзяржава — ЗША, хоць некаторыя эксперты гавораць, што ЗША могуць страціць гэты статус хуткім часам, або ўжо страцілі. У той жа час, нягледзячы на тое, што ЗША захавалі палітыка-эканоміка-ваенны моц і пасля савецка-амерыканскай халоднай вайны і распаду СССР, іх статус як адзінай звышдзяржавы часта аспрэчваецца ці не вітаецца шматлікімі краінамі і палітыкамі, якія лічаць, што на змену супрацьстаянню і парытэту ЗША і СССР павінен прыйсці не аднапалярны, а шматпалярны свет з усё больш нарастаючымі ролямі патэнцыйных звышдзяржаў і рэгіянальных дзяржаў і аб'яднанняў. Вялікай дзяржавай, якая фактычна наблізілася да статусу новай другой звышдзяржавы, стаў Кітай, які, аднак, падтрымлівае канцэпцыю шматпалярнага свету.

Гл. таксама

• Шматпалярнасць
• Біпалярнасць
• Халодная вайна
• Вялікія дзяржавы
• Стратэгічная геаграфія
• Геапалітыка
• Геастратэгія
• Стратэгічная разведка