Зыгмунт Чаховіч

Зыгмунт Чаховіч
польск.: Zygmunt Czechowicz
Зыгмунт Чаховіч пад канец жыцця
Астоя
Член ЛПК
Нараджэнне	19 жніўня 1831(1831-08-19) Сурвілішкі, Камайскі сельсавет, Пастаўскі раён, Беларусь
Смерць	27 кастрычніка 1907(1907-10-27) (76 гадоў) Малыя Бясяды, Янушкавіцкі сельсавет, Лагойскі раён, Беларусь
Месца пахавання	Радашковічы
Род	Чаховічы
Бацька	Бярнард Чаховіч
Маці	Юзэфа Святаполк-Мірская[d]
Жонка	Анэля Арамовіч
Дзеці	няма дакладных звестак
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Член у	Літоўскі правінцыйны камітэт
Адукацыя	Віленскі шляхецкі інстытут[d] (1851) Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
Дзейнасць	рэвалюцыянер
Зыгмунт Чаховіч на Вікісховішчы

Зыгмунт Бярнардавіч Чаховіч, Чаховіч-Ляхавіцкі (19 жніўня 1831, в. Сурвілішкі Дзісненскага пав. Віленскай губ., цяпер Пастаўскі раён, Віцебская вобласць — 27 кастрычніка 1907), адзін з кіраўнікоў паўстання 1863—1864, бібліяфіл. Паводле іншых звестак, Зыгмунт Чаховіч паходзіў са Свянцянскага павету, з маёнтка Краснова.

Паходжанне

Радавод Чаховічаў пачынаецца з XVI стагоддзя, з часоў Жыгімонта III.

Біяграфія

Сын Бярнарда Чаховіча, завілейскага падкаморага, удзельніка паўстання 1830—1831 гадоў, і Юзэфы з Мірскіх.

У 1851 годзе скончыў Віленскі шляхецкі інстытут, з адзнакай скончыў Пецярбургскі ўніверсітэт на камеральным аддзяленні.

На павятовым сойміку ў Свянцянах у1861 годзе землеўласнікі аднагалосна прынялі праект заснавання публічнай бібліятэкі. Зыгмунт Чаховіч ахвяруе 150 кніг з мэтай, каб пасля прачытання змяніць іх на іншыя.

У 1862—1863 — член Віленскага Камітэта Руху, пасля яго ліквідацыі — займае пасаду сакратара ў «Аддзеле кіраўнікоў правінцыямі Літвы». Прыхільнік жорсткай лініі К. Каліноўскага. Зыгмунт Чаховіч не верыў ні ў які кі­рунак або ў заснаваную на праграме працу; пакідаў гэта на волю сляпога выпадку:

Мы ў маленькай лодачцы пасярод вялікай буры, — розныя элементы не прыйдуць да згоды.

Арыштаваны 31 ліпеня 1863. Выданы шпіёнам-яўрэем, быў пасля арышту прыгавораны спачатку да расстрэлу. У снежні 1863 г. Канстанцін Радзівіл, з якім ён быў пароднены праз Сулістроўскіх, прасіў у віленскага генерал-губернатара Міхаіла Мураўёва аб замене смяротнага прысуду. Кару змянілі на 10 гадоў катаргі. Аднак Мураўёў лічыў гэту кару замягкай і падвысіў да 12 гадоў цяжкіх работ. Нягледзячы на жорсткія рэпрэсіі вернападданчы адрас не падпісаў. Катаргу адбываў у Нерчынскіх рудніках.

Пасля вызвалення жыў у маёнтку Малыя Бясяды (Вілейскі пав. Віленскай губ., цяпер Лагойскі р-н Мінскай вобл.), бо радавое гняздо Сурвілішкі царскія ўлады перадалі генералу Маўрысу. У Малых Бяседах Зыгмунт Чаховіч стварыў вялікую бібліятэку. З Чаховічам пазнаёміўся малады Янка Купала, сям’я якога ў 1895—1904 жыла непадалёку ў фальварку Селішча. У доме Чаховіча Купала ўпершыню пазнаёміўся з нелегальнай літаратурай (прысвечанай польскаму вызвольнаму руху), гутарыў з ім пра паўстанне 1863—1864, карыстаўся яго багатай бібліятэкай. Пра сустрэчы з Чаховічам паэт пісаў у аўтабіяграфіях.

Фотаздымак з апошніх гадоў жыцця

Па словах Якуба Гейштара, які добра ведаў Зыгмунта, Чаховіч быў «высакародны, узнёслы, але пры гэтым непаслядоўны і без цвёрдых перакананняў, лёгка даваў сабой кіраваць». Як пісаў Купала, Чаховіч быў «идеалист и мечтатель».

Чаховіч у культуры і мастацтве

Асоба Зыгмунта Чаховіча натхніла класіка беларускай літаратуры Уладзіміра Караткевіча. Вобраз этага неардынарнага чалавека адлюстраваны ў яго п'есе «Калыска чатырох чараўніц», у якой паказаны вялікі ўплыў З. Чаховіча на фарміраванне светапогляду Янкі Купалы.

Літаратура

• Рапановіч. Слоўнік геаграфічных назваў.
• Киселев Г. Бесядские пути-дороги // Неман. 1984. № 3;
• Янка Купала: Энцыкл. даведнік. Мн., 1986. С. 378, 654.
• Marek J. Minakowski, Ci wielcy Polacy to nasza rodzina, wyd. 3, Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne, Kraków 2008, ISBN 83-918058-5-9.
• Oleg Łatyszonek, Eugeniusz Mironowicz, Historia Białorusi od połowy XVIII do XX w., Rozdział IV. Powstanie styczniowe, Białystok] 2002, ss. 94-95.

Крыніцы

• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
• Алфавитный список лиц, осужденных за участие в восстании 1863—1864 гг. на лишение прав состояния, конфискацию имущества и ссылку. 1 октября 1864 г. Печатный документ.