Стэфан Баторый: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
не перанесена
Радок 57: Радок 57:
| каментар =
| каментар =


| дата нараджэння =27.09.1533
| дата нараджэння =
| месца нараджэння =Жыладзішомльё, [[Трансільванія]]
| месца нараджэння =
| дата смерці =12.12.1586
| дата смерці =
| месца смерці =[[Гродна]], [[Троцкае ваяводства]], [[ВКЛ]]
| месца смерці =
| дынастыя =[[Выява:Coa_Hungary_Family_Báthory.svg|20px|Баторы]] [[Род Баторы|Баторы]]
| дынастыя =[[Выява:Coa_Hungary_Family_Báthory.svg|20px|Баторы]] [[Род Баторы|Баторы]]
| бацька =[[Іштван Баторы|Іштван IV]]
| бацька =[[Іштван Баторы|Іштван IV]]
Радок 72: Радок 72:
| Rodovid=280734
| Rodovid=280734
}}
}}
⚫
'''Стэ́фан Бато́рый''' ({{lang-hu|Báthory István}}, {{lang-ro|Ştefan Báthory}}; {{ДН|27|9|1533}}, Жыладзішомльё, [[Трансільванія]] (цяпер Шымлеў-Сілва́ніей, [[Румынія]]) — {{ДС|12|12|1586}}), кароль польскі, вялікі князь літоўскі.
{{перанесці|Стафан Баторый}}
⚫
'''Стэ́фан БАТО́РЫЙ''' ({{lang-hu|Báthory István}}, {{lang-ro|Ştefan Báthory}}; {{ДН|27|9|1533}}, Жыладзішомльё, [[Трансільванія]] (цяпер Шымлеў-Сілва́ніей, [[Румынія]]) — {{ДС|12|12|1586}}), кароль польскі, вялікі князь літоўскі.


Нарадзіўся ў г. Жыладзішомльё ў (цяпер у [[Румынія|Румыніі]]). Паходзіў з венгерскага [[Род Баторы|роду Баторыяў]], з лініі Шо́мля (z Somlyó). Трэці, апошні сын [[Іштван Баторы|Іштвана Баторы]] і Каталіны Тэлегдзі. З 15 гадоў на вайсковай службе ў караля [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Венгрыя|Венгрыі]] [[Фердынанд I Габсбург|Фердынанда Габсбурга]]. Разам з ім быў у [[Італія|Італіі]], вучыўся ў [[Падуанскі ўніверсітэт|Падуанскім універсітэце]]. Пасля вучобы вярнуўся на радзіму, дзе ўжо разгарнулася барацьба часткі венгерскіх магнатаў на чале з прэтэндэнтам на каралеўскі трон Венгрыі Янам Жыгімонтам Запольяі супраць германскага імператара, які адначасова быў і каралём Венгрыі. С. Баторый падтрымаў Запольяі, удзельнічаў у бітвах, набыў вопыт адміністратара, дыпламата і ваеннага камандзіра. Быў накіраваны на чале пасольства ў Вену на мірныя перагаворы з імператарам [[Максіміліян II Габсбург|Максіміліянам II]], але падчас перамоў па загаду імператара быў арыштаваны і інтэрніраваны ў Вене на працягу двух гадоў.
Нарадзіўся ў г. Жыладзішомльё ў (цяпер у [[Румынія|Румыніі]]). Паходзіў з венгерскага [[Род Баторы|роду Баторыяў]], з лініі Шо́мля (z Somlyó). Трэці, апошні сын [[Іштван Баторы|Іштвана Баторы]] і Каталіны Тэлегдзі. З 15 гадоў на вайсковай службе ў караля [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Венгрыя|Венгрыі]] [[Фердынанд I Габсбург|Фердынанда Габсбурга]]. Разам з ім быў у [[Італія|Італіі]], вучыўся ў [[Падуанскі ўніверсітэт|Падуанскім універсітэце]]. Пасля вучобы вярнуўся на радзіму, дзе ўжо разгарнулася барацьба часткі венгерскіх магнатаў на чале з прэтэндэнтам на каралеўскі трон Венгрыі Янам Жыгімонтам Запольяі супраць германскага імператара, які адначасова быў і каралём Венгрыі. С. Баторый падтрымаў Запольяі, удзельнічаў у бітвах, набыў вопыт адміністратара, дыпламата і ваеннага камандзіра. Быў накіраваны на чале пасольства ў Вену на мірныя перагаворы з імператарам [[Максіміліян II Габсбург|Максіміліянам II]], але падчас перамоў па загаду імператара быў арыштаваны і інтэрніраваны ў Вене на працягу двух гадоў.
Радок 92: Радок 91:


== Легенды і паданні ==
== Легенды і паданні ==
Некаторыя легенды, якія распаўсюдзіліся на тэрыторыі Беларусі, сцвярджаюць аб тым, што Стэфан Баторый даваў найменні беларускім паселішчам. У тым ліку, напрыклад, вёскам [[Саланое]] і [[Мільча]], якія знаходзяцца ў Вілейскім раёне Мінскай вобласці<ref name="царква">[http://www.rh.by/by/250/10/7765/ «Вёска Мільча, якую назваў кароль Баторы»] («[[Рэгіянальная газета]]»)</ref>.
Некаторыя легенды, якія распаўсюдзіліся на тэрыторыі Беларусі, сцвярджаюць аб тым, што Стэфан Баторый даваў найменні беларускім паселішчам. У тым ліку, напрыклад, вёскам [[Саланое (Вілейскі раён)|Саланое]] і [[Мільча]], якія знаходзяцца ў Вілейскім раёне Мінскай вобласці<ref name="царква">[http://www.rh.by/by/250/10/7765/ «Вёска Мільча, якую назваў кароль Баторы»] («[[Рэгіянальная газета]]»)</ref>.


== Гл. таксама ==
== Гл. таксама ==

Версія ад 23:18, 26 чэрвеня 2018

Стэфан Баторый
Báthory István
Партрэт працы Яна Матэйка
Партрэт працы Яна Матэйка
Зэмбы[d]
Зэмбы[d]
Сцяг Князь Трансільваніі
1571 — 1576
Папярэднік Ян I Заполья
Пераемнік Крыштаф I Баторы
Сцяг Кароль Польшчы
14 снежня 1575 — 12 снежня 1586
Папярэднік Генрых Валуа
Пераемнік Жыгімонт III
Сцяг Вялікі князь літоўскі
14 снежня 1575 — 12 снежня 1586
Папярэднік Генрых Валуа
Пераемнік Жыгімонт III
Нараджэнне 27 верасня 1533
Смерць 12 снежня 1586(1586-12-12)[1][2][…] (53 гады)
Месца пахавання
Род Баторы Баторы
Бацька Іштван IV
Маці Каталіна Тэлегдзі
Жонка Ганна Ягелонка
Дзеці Вероніка
Адукацыя
Дзейнасць палітык
Аўтограф Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Стэ́фан Бато́рый (венг.: Báthory István, рум.: Ştefan Báthory; 27 верасня 1533, Жыладзішомльё, Трансільванія (цяпер Шымлеў-Сілва́ніей, Румынія) — 12 снежня 1586), кароль польскі, вялікі князь літоўскі.

Нарадзіўся ў г. Жыладзішомльё ў (цяпер у Румыніі). Паходзіў з венгерскага роду Баторыяў, з лініі Шо́мля (z Somlyó). Трэці, апошні сын Іштвана Баторы і Каталіны Тэлегдзі. З 15 гадоў на вайсковай службе ў караля Чэхіі і Венгрыі Фердынанда Габсбурга. Разам з ім быў у Італіі, вучыўся ў Падуанскім універсітэце. Пасля вучобы вярнуўся на радзіму, дзе ўжо разгарнулася барацьба часткі венгерскіх магнатаў на чале з прэтэндэнтам на каралеўскі трон Венгрыі Янам Жыгімонтам Запольяі супраць германскага імператара, які адначасова быў і каралём Венгрыі. С. Баторый падтрымаў Запольяі, удзельнічаў у бітвах, набыў вопыт адміністратара, дыпламата і ваеннага камандзіра. Быў накіраваны на чале пасольства ў Вену на мірныя перагаворы з імператарам Максіміліянам II, але падчас перамоў па загаду імператара быў арыштаваны і інтэрніраваны ў Вене на працягу двух гадоў.

Пасля смерці Яна Жыгімонта Запольяі 25 мая 1571 быў абраны князем Трансільваніі, нягледзячы на супрацьдзеянне імператарскага двара. Калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі Генрых Валуа ўцёк у Францыю, Стэфан Баторый выставіў сваю кандыдатуру на сталец Рэчы Паспалітай і быў абраны (снежань 1575). Пры абранні на трон ажаніўся з Ганнай Ягелонкай — дачкой Жыгімонта I Старога. Каранаваны 1 мая 1576, каранаваны на вялікага князя літоўскага ў чэрвені 1576.

Карціна Яна Матэйкі «Стэфан Баторый пад Псковам», 1872.

Зрабіў значны ўклад ва ўмацаванне Рэчы Паспалітай, спрыяў падняццю яе аўтарытэту ў Еўропе. Умацаваў армію, дзеля чаго стварыў пешае войска для аблог і штурмаў крэпасцей, якое набіралася з замежных жаўнераў-наёмнікаў. Прывёў Лівонскую вайну да задавальняльнага для Рэчы Паспалітай выніку.

Пры Баторыі кожны трэці сойм праходзіў у Гродне. У ВКЛ замест гаспадарскага суда як вышэйшай судовай інстанцыі былі зацверджаныя шляхецкія выбарныя трыбуналы.

Сваю рэзідэнцыю Стэфан Баторый трымаў у Гродне, у Старым замку. Жыхарам Гродна ён даў пэўныя ільготы. Падтрымліваў сяброўскія адносіны з Каспарам Бекешам.

Памёр у Гродне. З-за таго, што прычына яго смерці выклікала спрэчку паміж прыдворнымі медыкамі, было праведзенае першае на тэрыторыі Усходняй Еўропы анатамаванне трупа гродзенскім цырульнікам Янам Зігуліцам (14 снежня 1586).

Ушанаванне памяці

Адна з цэнтральных вуліц Гродна носіць імя Стэфана Баторыя.

Легенды і паданні

Некаторыя легенды, якія распаўсюдзіліся на тэрыторыі Беларусі, сцвярджаюць аб тым, што Стэфан Баторый даваў найменні беларускім паселішчам. У тым ліку, напрыклад, вёскам Саланое і Мільча, якія знаходзяцца ў Вілейскім раёне Мінскай вобласці[4].

Гл. таксама

Спасылкі

Зноскі

  1. ↑ Stephen Bathory // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ Stefan (Batory, Báthory István) // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
  3. ↑ Catalog of the German National Library Праверана 17 красавіка 2024.
  4. ↑ «Вёска Мільча, якую назваў кароль Баторы» («Рэгіянальная газета»)
Папярэднік
Генрых III Валуа 		кароль Польшчы
1576—1586 		Пераемнік
Жыгімонт Ваза
Папярэднік
Генрых III Валуа 		вялікі князь літоўскі
1576—1586 		Пераемнік
Жыгімонт Ваза
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Стэфан_Баторый&oldid=3165863"