Боснія і Герцагавіна

Шаблон:Краіна1 Шаблон:Вызн, Шаблон:Вызн2 - дзяржава ў цэнтральнай частцы Балканскага паўвострава. Складаецца з Федэрацыі Босніі і Герцагавіны і Рэспублікі Сербскай. Назва краіны паходзіць ад назвы ракі Босна і венг.: herceg – ваявода. Мяжуе на захадзе і поўначы з Харватыяй, на ўсходзе з Сербіяй, на поўночным усходзе з Чарнагорыяй. Мае невялікі выхад да Міжземнага мора.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Босніі і Герцагавіны

Тэрыторыі сучаснай Босніі і Герцагавіны былі заселеныя ілірыйскімі плямёнамі, а з пачатку новай эры ўваходзілі ў склад Рымскай імперыі. Пасля падзення Рыму частка тэрыторый адышла да Візантыі. У VII стагоддзі на гэтых тэрыторыях з'яўляецца славянскае насельніцтва. У IX стагоддзі землі Босніі належалі Харвацкаму каралеўству і Сербскаму каралеўству. У XI стагоддзі тэрыторыя сучаснай Босніі перайшла да Венгрыі. У XII стагоддзі, нягледзячы на тэрытарыяльныя прэтэнзіі суседніх дзяржаў, было створана самастойнае Баснійскае княства, якое заставалася незалежным да 1463 года, калі трапіла пад уладу Асманскай імперыі. Знік і княскі род Катраманічаў, які валадарыў у Босніі тры стагоддзі.

Падчас турэцкага панавання баснійцы масава выракаюцца хрысціянства і прымаюць іслам.

Туркі валодалі Босніяй да 1878 года, калі, пасля антытурэцкага паўстання, паводле пастановы Берлінскага кангрэсу, быў усталяваны пратэктарат Аўстра-Венгрыі. Пратэктарат скончыўся анексіяй Босніі і Герцагавіны ў 1908 годзе.

28 чэрвеня 1914 года ў Сараеве быў ажыццёўлены замах на нашчадка аўстравенгерскага трону Франца Фердынанда. З гэтай падзеі пачалася Першая сусветная вайна. Пасля заканчэння вайны Боснія і Герцагавіна ўваходзіць у склад Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў (з 1929 года называлася Каралеўства Югаславія). Падчас Другой сусветнай вайны была ў складзе Незалежнай Дзяржавы Харватыі, а потым перайшла да Сацыялістычнай Югаславіі (СФРЮ).

Суверэнітэт Босніі і Герцагавіны быў абвешчаны ў лістападзе 1991 года. А ў лютым 1992 года быў праведзены рэферэндум па пытанні аб выхадзе з Югаславіі, падчас якога мусульмане і харваты выказаліся за незалежнасць краіны, якая была абвешчаная 3 сакавіка 1992 года. Баснійскія сербы не ўзялі ўдзелу ў рэферэндуме і 7 красавіка 1992 года заявілі пра стварэнне ўласнай рэспублікі. Палітычны канфлікт перарос ва ўзброеныя сутыкненні і этнічныя чысткі, ахвярамі якіх стала шмат жыхароў Босніі і Герцагавіны. ААН накіравала ў Боснію міратворчыя сілы. Праз 42 месяцы пад ціскам ЗША ў Дэйтане было заключана пагадненне, паводле якога Боснія і Герцагавіна падзяляецца на дзве часткі: баснійска-харвацкую Федэрацыю Босніі і Герцагавіны (51% тэрыторыі) і Рэспубліку Сербскую (49%). 14 снежня 1995 года ў Парыжы падпісаная мірная дамова.

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Босніі і Герцагавіны

Тэрыторыя – 51 тыс. кв. км. Сталіца - г. Сараева (каля 300 тыс. чалавек). Буйные гарады - Тузла, Баня-Лука, Мостар, Зеніца. Боснія і Герцагавіна размяшчаецца на тэрыторыі дзвюх гістарычных абласцей-Босніі, займаючай даліну ракі Савы і яе прытокаў, і Герцагавіны, размешчаный крыху паўночней, у басейне ракі Нерэтвы.

Палітыка

Асноўны артыкул: Палітыка Босніі і Герцагавіны

На выбарах 1 кастрычніка 2006 ў Прэзідыум перамаглі серб Нябойша Радманавіч, магаметанін Харыс Сілайджыч і харват Міро Йовіч.

Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Босніі і Герцагавіны

Асноўная валюта ў краіне - канвертавальная марка (0,51 еўра). У населеных харватамі раёнах мае абарот харвацкая куна.

Дэмаграфія

Асноўны артыкул: Дэмаграфія Босніі і Герцагавіны

Поўных сведак аб колькасці і структуры насельніцтва няма. Па неафіцыйным сведкам у БіГ зараз жыве 3,6 мільёнаў чалавек, што складвае 82,6% даваеннага ўзроўня. Афіцыйныя мовы – баснякская, сербская і харвацкая. Рэлігіі – праваслаўе, каталіцтва, магаметанства.

У сеціве

• Bosna i Hercegovina online. Informativno-turisticki portal (басн.)
• Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (басн.) (харв.) (серб.) (англ.)
• Дзяўчына з Гомельшчыны пачала вучыцца ў Босніі і Герцагавіне
• Пейзажы загадкавай Босніі і Герцагавіны