Мемарыял (арганізацыя)
Міжнароднае гісторыка-асветніцкая праваабарончае і дабрачыннае таварыства «Мемарыял» | |
---|---|
Тып | Міжнародная грамадская некамерцыйная арганізацыя |
Год заснавання | 28 студзеня 1989 года |
Размяшчэнне |
![]() |
Ключавыя фігуры |
Андрэй Сахараў, першы старшыня таварыства «Мемарыял» Арсеній Рагінскі, старшыня праўлення таварыства «Мемарыял» Аляксандр Чаркасаў, старшыня Рады ПЦ «Мемарыял» |
Сфера дзейнасці | Гісторыка-асветніцкая, праваабарончая |
Вэб-сайт | www.memo.ru |
Міжнароднае гісторыка-асветніцкае, праваабарончае і дабрачыннае таварыства «Мемарыял» (НКА) — няўрадавая арганізацыя, асноўнай задачай якой першапачаткова было даследаванне палітычных рэпрэсій у СССР. Цяпер гэта садружнасць дзясяткаў арганізацый у Расіі, Германіі, Казахстане, Італіі, Чэхіі, Бельгіі, Францыі і Украіне, якія вядуць даследчую, праваабарончую і асветніцкую працу.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
«Мемарыял» паўстаў як нефармальная арганізацыя ў 1987. Афіцыйна заснаваны 26—28 студзеня 1989 года на ўстаноўчай канферэнцыі, якая праходзіла ў доме культуры Маскоўскага авіяцыйнага інстытута.
У 1991 годзе для «арганізацыі і каардынацыі праваабарончай працы таварыства „Мемарыял“» быў створаны праваабарончы цэнтр «Мемарыял»[1].
З 1999 года «Мемарыял» праводзіць штогадовыя ўсерасійскія конкурсы гістарычных даследчых работ старшакласнікаў «Чалавек у гісторыі. Расія — XX стагоддзе»[2].
15 ліпеня 2009 года, пасля забойства ў Чачні супрацоўніцы «Мемарыялу» Наталлі Эстэміравай кіраўнік праваабарончага цэнтра «Мемарыял» Алег Арлоў усклаў на Рамзана Кадырава адказнасць за гэта забойства:
«Я ведаю, я ўпэўнены, хто вінаваты ў забойстве Наталлі Эстэміравай. Мы ўсе ведаем гэтага чалавека — гэта Рамзан Кадыраў»
«Рамзан Кадыраў асабіста ёй пагражаў у асабістай гутарцы, калі ён яе выганяў з пасады кіраўніка Грамадскага савета Грознага»
17 ліпеня 2009 года Кадыраў падаў пазоў супраць Арлова. Услед за гэтым, Арлоў заявіў, што ён не абвінавачваў Кадырава ў здзяйсненні злачынства, а меў на ўвазе тое, што Кадыраў, як прэзідэнт, нясе адказнасць за тое, што адбываецца ў рэспубліцы[4].
6 кастрычніка 2009 года суд часткова задаволіў пазоў Кадырава, прызнаў выказванні Арлова аб асабістай або апасродкаванай віне Кадырава ў гібелі Эстэміравай тымі, якія ганьбяць гонар і годнасць прэзідэнта і пастанавіў спагнаць 20 тысяч рублёў з Арлова і 20 тысяч рублёў з «Мемарыялу»[5][6]. Упаўнаважаны па правах чалавека ў Чачэнскай Рэспубліцы Нурдзі Нухажыеў заявіў, што «з паказанняў Арлова складваецца ўражанне, што „Мемарыял“ — гэта арганізацыя, якая спецыялізуецца на наўмыснай дыскрэдытацыі прэзідэнта Кадырава».
У снежні 2009 года «Мемарыял» падтрымаў ініцыятыву Расійскай ЛГБТ-сеткі аб прызнанні асуджаных у СССР гомасексуалаў ахвярамі палітычных рэпрэсій[7][8][9].
У красавіку 2012 года «Мемарыял» апынуўся ў цэнтры скандалу з апублікаваннем сакрэтных дакументаў з Архіва ФСБ Расіі, прысвечаных пазасудоваму расстрэлу савецкімі органамі дзяржбяспекі членаў фарміраванняў «Арміі Краёвай» у 1945 годзе[10].
У ліпені 2012 года кіраўнік «Мемарыялу» А. Арлоў абвясціў аб тым, што «Мемарыял» не стане адмаўляцца ад атрымання замежнай дапамогі, але пры гэтым не плануе выконваць патрабаванні закона «Аб некамерцыйных арганізацыях» і зарэгістравацца ў якасці замежнага агента[11]. 21 лістапада 2012 года закон «Аб некамерцыйных арганізацыях» уступіў у сілу, аднак «Мемарыял» па-ранейшаму не выканаў устаноўленыя законам патрабаванні аб рэгістрацыі.
У маі 2013 года ПЦ «Мемарыял» быў прызнаны замежным агентам.
Крымінальная справа Юрыя Дзмітрыева і кампанія пры падтрымцы «Мемарыялу» за яго вызваленне[правіць | правіць зыходнік]
13 снежня 2016 года кіраўнік карэльскага аддзялення «Мемарыяла» Юрый Дзмітрыеў быў затрыманы, а пазней арыштаваны па абвінавачванні ў вырабе дзіцячай парнаграфіі па ананімным даносе[12]. Па версіі следства, Дзмітрыеў займаўся вырабам дзіцячай парнаграфіі, здымаючы сваю прыёмную дачку (ёй у 2016 годзе споўнілася 11 гадоў) на працягу некалькіх гадоў (з 2012 года па 2015 год)[13], але здымкі не публікаваў. Аднак многія не паверылі ў віну Дзмітрыева і пачалася кампанія за яго вызваленне. Саюз журналістаў Карэліі апублікаваў зварот з просьбай змяніць абвінавачанаму меру стрымання, так як адзіным апублікаваных доказам па справе з'яўляецца фатаграфія «ўнучкі і прыёмнай дачкі (якая ідзе пацярпелай у гэтай справе), якія галышом бягуць у ванную»[14]. На партале Change.org з'явілася петыцыя аб яго вызваленні, якую за 5 дзён падпісалі больш за 5 тысяч чалавек[15]. У падтрымку Дзмітрыева таксама выступілі ўкраінскія грамадскія дзеячы, якія апублікавалі зварот да сусветнай грамадскасці[16]. На баку Дзмітрыева выступіла таксама кіраўніцтва «Мемарыяла». Ужо 17 снежня 2016 года па даручэнні праўлення міжнароднага таварыства «Мемарыял» яго старшыня Арсеній Рагінскі звярнуўся да пракурора Рэспублікі Карэлія, у якім паведаміў, што абвінавачванні супраць Дзмітрыева прадстаўляюцца «зусім непраўдападобным»[17].
Кіраўніцтва[правіць | правіць зыходнік]
Старшыня праўлення «Міжнароднага Мемарыялу» — Арсеній Барысавіч Рагінскі (дадзеныя на красавік 2013).
У розныя гадыШаблон:Когда? кіраўнікамі «Мемарыялу» былі В. Л. Глазычаў, А . Д. Сахараў, С. А. Кавалёў.
Структура і напрамкі працы[правіць | правіць зыходнік]
Навукова-гістарычны і асветніцкі цэнтр «Мемарыял»[правіць | правіць зыходнік]
Навукова-гістарычны і асветніцкі цэнтр «Мемарыял» (НГАЦ «Мемарыял») — навукова-асветніцкая падраздзяленне таварыства «Мемарыял». У сапраўдны момант НГАЦ «Мемарыял» вядзе працу над наступнымі даследчымі праграмамі[18]:
- Гісторыя ГУЛАГу
- Гісторыя рэпрэсіўных органаў
- Гісторыя сацыялістычнага супраціву рэжыму
- Лёс палітвязняў
- Ганенні за веру
- Польская праграма
- Ахвяры двух дыктатур
- Гісторыя іншадумства ў СССР
- Тапаграфія тэрору
«Мемарыялам» былі падрыхтаваны даведачныя выданні: «Хто кіраваў НКУС: 1934—1941»[19], «Сістэма папраўча-працоўных лагераў у СССР»[20], электронны альбом «Ахвяры палітычнага тэрору ў СССР»[21]. Сумесна з ДПГБ выдаецца альманах даследаванняў самвыдату «Acta Samizdatica / Zapiski o Samizdate»[22]. У праграме «Гісторыя іншадумства ў СССР. 1954—1987» ажыццяўляецца адкрытае навуковае выданне знакамітага самвыдацкага інфармацыйнага бюлетэню «Хроніка бягучых падзей» на інтэрактыўнай вікі-платформе[23]. Выданне мае вялікі, вельмі разгалінаваны і складаны даведачны апарат[24].
Праваабарончы цэнтр «Мемарыял»[правіць | правіць зыходнік]
Праваабарончы цэнтр «Мемарыял» (ПЦ «Мемарыял») — складовая частка гісторыка-асветніцкага, праваабарончага і дабрачыннага таварыства «Мемарыял». Старшыня савета праваабарончага цэнтра «Мемарыял» Аляксандр Чаркасаў (з 2012 г.)[25]. У межах праваабарончай працы «Мемарыял» займаецца, у прыватнасці, даследаваннем парушэнняў правоў чалавека і нормаў міжнароднага гуманітарнага права ў зонах масавых канфліктаў[26], аказаннем прававой дапамогі бежанцам і вымушаным перасяленцам.[27] У 2014 годзе апублікаваў спіс палітвязняў у Расіі, у які ўвайшлі дзясяткі расіян.
30 красавіка 2013 — па выніках праверкі Пракуратурай Расіі было выдадзена прадпісанне ПЦ «Мемарыял» зарэгістравацца ў якасці замежнага агента. 23 мая 2014 года Замаскварэцкі суд Масквы адхіліў скаргу праваабаронцаў на гэта рашэнне і прызнаў законным патрабаванне пракуратуры. «Мы не аспрэчвае атрыманне замежнага фінансавання, аднак пракуратура выказала меркаванне, што „Мемарыял“ уцягнуты ў палітычную дзейнасць і таму павінен звярнуцца з заявай у Мінюст і ўвайсці ў рэестр замежных агентаў», — сказаў прадстаўляў арганізацыю ў судзе юрыст Кірыл Карацееў[28].
Архіў, бібліятэка, музей Міжнароднага таварыства «Мемарыяла»[правіць | правіць зыходнік]
Архіў, Бібліятэка, Музей Міжнароднага таварыства «Мемарыял» знаходзяцца ў Маскве. Гэта найбуйнейшыя на тэрыторыі Расіі адкрытыя спецыялізаваныя зборы дакументаў, кніг і перыядычных выданняў, музейных матэрыялаў (рэчаў, твораў мастацтва і г . д.), звязаных з гісторыяй рэпрэсій, супраціву рэжыму і іншадумства ў СССР[29].
«Мемарыял» змяшчае архівы матэрыялаў па гісторыі рэпрэсій і іншадумства ў СССР. Архівы «Мемарыялу» выкарыстаў брытанскі гісторык Арланда Файджэс пры напісанні сваёй кнігі «The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia» (2007)[30].
Статус «замежнага агента»[правіць | правіць зыходнік]
У сувязі з увядзеннем закона аб рэгістрацыі некамерцыйных арганізацый, якія атрымліваюць замежнае фінансаванне і вядуць палітычную дзейнасць, Праваабарончы цэнтр «Мемарыял» быў абвешчаны замежным агентам. Па выніках праведзенай па даручэнні Генеральнай пракуратуры РФ у красавіку 2013 года пракурорскай праверкі прадстаўніком пракуратуры было заяўлена, што Праваабарончы цэнтр «Мемарыял» займаецца ў Расіі палітычнай дзейнасцю, ставячы перад сабой мэту, як заяўлена ў статуце арганізацыі, «уздзейнічаць на грамадскую думку ўнутры краіны», пры гэтым фінансаванне арганізацыі адбываецца з ЗША[31].
Гісторыя судовых рашэнняў[правіць | правіць зыходнік]
- 21 красавіка 2013 года супрацоўнікамі пракуратуры, Міністэрства юстыцыі і падатковай службы была пачата комплексная праверка дзейнасці арганізацыі[32] з мэтай ўсталяваць крыніцы фінансавання. У гэты ж дзень кіраўнік «Мемарыялу» А. Б. Рагінскі зрабіў заяву, што адмаўляцца ад замежнага фінансавання арганізацыя не збіраецца, аднак праходзіць рэгістрацыю не стане[33].
- 30 красавіка 2013 — па выніках праверкі Пракуратурай Расіі было выдадзена прадпісанне «Мемарыяла» зарэгістравацца ў якасці замежнага агента[34].
- 23 мая 2014 — Замаскварэцкі суд прызнаў, што праваабарончы цэнтр займаецца палітычнай дзейнасцю за кошт замежнага фінансавання і абавязаў «Мемарыял» зарэгістравацца ў якасці замежнага агента[35].
- 12 верасня 2014 г. — у ходзе разгляду апеляцыі было ўстаноўлена адпаведнасць дзейнасці праваабарончага цэнтра «Мемарыял» прыкметах дзейнасці замежнага агента, і апеляцыйная калегія Маскоўскага гарадскога суда адхіліла скаргу «Мемарыяла» і прызнала рашэнне Замаскварэцкага суда аб прызнанні цэнтра «Мемарыял» замежным агентам законным і абгрунтаваным[36].
- 10 кастрычніка 2014 — Мінюст звярнуўся ў Вярхоўны суд з пазовам аб ліквідацыі грамадскай арганізацыі «Мемарыял».[37]
- 28 студзеня 2015 — пазоў адхілены Вярхоўным судом.[38]
- 7 снежня 2016 года Цвярскі раённы суд Масквы аштрафаваў Міжнародны «Мемарыял» за адмову рэгістравацца ў якасці «замежнага агента» на 300 тыс. рублёў[39].
Партнёры[правіць | правіць зыходнік]
Інфармацыйную падтрымку «Мемарыяла» аказвае інтэрнэт-выданне Colta.
Пастаянным партнёрам цэнтра «Мемарыял» з'яўляецца «Інфармацыйнае агенцтва МЕМО.РУ» (кіраўнік — Рыгор Шведаў, якое ажыццяўляе дзейнасць па двух напрамках:
- выпуск медыя — сярод інтэрнэт-выданняў, створаных агенцтвам, адным з наведвальных з'яўляецца рэгіянальны інтэрнэт-СМІ «Каўказскі вузел», які прадастаўляе інфармацыю аб падзеях на Каўказе; сярод друкаваных СМІ — газета «30 кастрычніка».
- распрацоўка і рэалізацыя грамадзянскіх камунікатыўных кампаній з выкарыстаннем тэхналогіі сацыяльнага маркетынгу.
Міжнародныя партнёрскія арганізацыі[правіць | правіць зыходнік]
- Мае статус ўдзелу пры Савеце Еўропы.[40]
Прэміі[правіць | правіць зыходнік]
- «Прэмія Міру імя Эрыха-Марыя Рэмарка» (2001) — ад горада Оснабрук
- «Медаль Нансена» (2004) — штогадовая праваабарончая прэмія Упраўлення вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў.
- Прэмія імя Макса ван дэр Стула (2005) — ад МЗС Нідэрландаў.[41]
- Прэмія імя Сахарава (2009) Еўрапейскага парламента
- Прэмія «За свабоду самавыяўлення» (2012) — ад брытанскай няўрадавай арганізацыі «Індэкс цэнзуры»
- «Захавальнік Нацыянальнай Памяці» (2012) — ад польскага Інстытута нацыянальнай памяці[42]
Фінансаванне[правіць | правіць зыходнік]
Крыніцы фінансавання указаны на сайце арганізацыі ў раздзеле «Нашы партнёры і донары»
- Глабальны Фонд Прадухілення Канфліктаў (пасольства Вялікабрытаніі)
- Еўрапейская Камісія
- Еўрапейскі Цэнтр Абароны Правоў Чалавека
- Нарвежскі Хельсінкскі Камітэт
- Упраўленне Вярхоўнага камісара па справах бежанцаў (УВКБ ААН)
- Французскае пасольства
- Civil Rights Defenders (Стакгольм)
- Amnesty International
- People in Need
- Korean Embassy in Moscow
- Рух Грамадзянская Годнасць
- Інстытут Праблем Грамадзянскай Супольнасці
- Front Line Defenders
Ацэнкі[правіць | правіць зыходнік]

У 2008 годзе Дзярждэпартамэнт ЗША заявіў, што падобныя арганізацыі «адыгрываюць важную ролю ва ўладкаванні дэмакратычнага грамадства і абароне правоў чалавека», падкрэсліўшы: «неабходна, каб іх праца працягнулася без перашкод». Заява Дзярждэпу была зроблена пасля ператрусу ў пецярбургскім офісе «Мемарыялу» у рамках крымінальнай справы, узбуджанай па артыкуле 282 КК РФ (арганізацыя дзейнасці экстрэмісцкай арганізацыі). Па дадзеных «Мемарыялу», ператрус праводзіўся ў сувязі з падазрэннем ў фінансаванні «Мемарыялам» экстрэмісцкай газеты (прадстаўнікі арганізацыі адмаўлялі гэта). Дзярждэпартамэнт ЗША заклікаў расійскія ўлады хутка вярнуць «Мемарыялу» канфіскаваныя дакументы і абсталяванне.[43] Неўзабаве Дзяржынскі суд Санкт-Пецярбурга прызнаў ператрус незаконным[44].
У 2010 годзе прэзідэнт Чачні Рамзан Кадыраў, адзначыўшы, што «Мемарыял» атрымлівае фінансаванне з Захаду, заявіў[45][46]:
Яны выконваюць усё, што ім даручаюць тыя, хто плаціць. Заўсёды знойдуцца людзі, гатовыя за вялікія грошы выконваць «брудную» працу.
Зноскі
- ↑ Правозащитный центр «Мемориал»
- ↑ Сайт конкурса "Человек в истории.
- ↑ Олег Орлов: «Это не последняя смерть» // Радио «Свобода», 15 июля 2009 (Праверана 1 мая 2010)
- ↑ Кадыров назвал «неэтичным» заявление о его вине в смерти Эстемировой // РИА «Новости» от 17 июля 2009
- ↑ Суд взыскал с правозащитников 70 тысяч рублей в пользу Кадырова. РИА Новости (6 октября 2009). Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2012. Праверана 13 жніўня 2010.
- ↑ Омбудсмен Чечни считает слишком мягким вердикт суда в отношении Орлова. РИА Новости (7 октября 2009). Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2012. Праверана 13 жніўня 2010.
- ↑ Марк Крутов, Татьяна Вольтская. Петербургские правозащитники поддержали инициативу объявить 2009 год годом памяти геев и лесбиянок, ставших жертвами политических репрессий // «Радио Свобода» от 29 декабря 2009
- ↑ «Мемориал» провёл семинар памяти геев и лесбиянок — жертв политических репрессий // Газета.
- ↑ Петербургский «Мемориал» поддержал идею признать осужденных по 121-й статье жертвами политрепрессий // электронный журнал «Gaynews» от 25 декабря 2008
- ↑ Олег Двинский. Кто является «кротом» общества «Мемориал» в ФСБ? // «Российские вести», № 13 (2087) от 17-23 апреля 2012
- ↑ Правозащитники не намерены выполнять требования закона об НКО // РИА «Новости» от 21 июля 2012
- ↑ Папа сказал, что со всем разберется
- ↑ Что известно об аресте главы карельского «Мемориала»
- ↑ Почему задержали известного общественника Юрия Дмитриева?
- ↑ Освободить историка Юрия Дмитриева
- ↑ Украинские чиновники и парламентарии выступили в защиту русского историка Юрия Дмитриева
- ↑ «Дело» Юрия Дмитриева: обращение к прокурору Республики Карелия
- ↑ Мемориал - Историко-просветительские программы «Мемориала». www.memo.ru. Праверана 15 лістапада 2015.
- ↑ Петров Н. В., Скоркин К. В. Кто руководил НКВД, 1934—1941: Справочник / О-во «Мемориал» и др.; Под ред. Н. Г. Охотина и А. Б. Рогинского — М.: Звенья, 1999. — 504 с — ISBN 5-7870-0032-3
- ↑ Система исправительно-трудовых лагерей в СССР 1923—1960: Справочник / Сост.: М. Б. Смирнов; Редкол.: А. Ю. Даниэль, Л. С. Еремина, Е. Б. Жемкова и др.; О-во «Мемориал», Гос. архив РФ — М.: Звенья, 1998. — 600 с.: карт.; 21 см — ISBN 5-7870-0022-6
- ↑ Жертвы политического террора в СССР [Электронный ресурс] / О-во «Мемориал» и др. — М.: Звенья, 2004 — 2 CD-ROM — ISBN 5-7870-0079-X.
- ↑ Записки о самиздате: альманах: вып.2(3). www.shpl.ru. Праверана 15 лістапада 2015.
- ↑ XTC. hr2.memo.ru. Праверана 15 лістапада 2015.
- ↑ Указатели — XTC. hr2.memo.ru. Праверана 15 лістапада 2015.
- ↑ Председателем Правозащитного Центра «Мемориал» избран Александр Черкасов Права человека в России 2012
- ↑ Правозащитный центр «Мемориал»
- ↑ Межрегиональная сеть «Миграция и право»
- ↑ «Мемориал» признан «иностранным агентом» | Colta.ru. www.colta.ru. Праверана 25 лістапада 2015.
- ↑ Мемориал - Архив. Библиотека. Музей. www.memo.ru. Праверана 15 лістапада 2015.
- ↑ Richard Galpin.
- ↑ Прокурор: «Мемориал» финансируется из-за рубежа и занимается политикой // ИА Интерфакс, 23.05.2013 г.
- ↑ «Мемориал» прячет доходы от прокуратуры: видео // «НТВ» от 21 апреля 2013
- ↑ Сотрудники прокуратуры ушли из «Мемориала» с копиями документов // «НТВ» от 21 апреля 2013
- ↑ «Мемориал» получил предписание зарегистрироваться иностранным агентом // «Дождь» от 30 апреля 2013
- ↑ Суд обязал «Мемориал» зарегистрироваться в качестве «иностранного агента» // «Интерфакс» от 23 мая 2014
- ↑ Мосгорсуд нашёл в деятельности «Мемориала» признаки иностранного агента // ИТАР-ТАСС от 12 сентября 2014
- ↑ Минюст подал иск о ликвидации «Мемориала»
- ↑ Верховный суд отказался ликвидировать «Мемориал»
- ↑ Суд оштрафовал Международный Мемориал на 300 тысяч рублей
- ↑ MEMORIAL — International Historical and Educational Human Rights and Charity Society // Base de données ONG
- ↑ Max van der Stoel Award
- ↑ Общество «Мемориал» стало лауреатом Премии 2012 года «Хранитель Национальной Памяти» Права человека в России 2012
- ↑ Госдепартамент США «глубоко озабочен» обыском в «Мемориале» // РИА Новости, 10 декабря 2008.
- ↑ Обыск в офисе «Мемориала» признан незаконным вторично — Новости — Gazeta.
- ↑ Кадыров: «Мемориал» финансируется Западом — Чечня, правозащитники — Росбалт-Кавказ
- ↑ Президент ЧР Р. А. Кадыров дал пресс-конференцию иностранным журналистам // Официальный сайт президента и правительства Чеченской Республики, 29 апреля 2010.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Афіцыйны сайт таварыства «Мемарыял»
- Краснаярскае таварыства «Мемарыял»
- Омскае аддзяленне таварыства «Мемарыял»
- Архіўныя, музейныя і кніжныя фонды «Мемарыяла»
- База дадзеных «Ахвяры палітычнага тэрору ў СССР»
- Аб «нацыянальных вобразах мінулага» XX стагоддзе і «вайна памяцяў». Зварот Міжнароднага Таварыства «Мемарыял»
- Арганізацыі паводле алфавіта
- З’явіліся ў 1989 годзе
- Лаўрэаты прэміі імя Макса ван дэр Стула
- Удзельнікі «Маршу нязгодных»
- НДА са статусам ўдзелу пры Савеце Еўропы
- Мемарыял, арганізацыя
- Арганізацыі, заснаваныя ў 1989 годзе
- Міжнародныя грамадства
- Лаўрэаты прэміі імя Сахарава
- Праваабарончыя арганізацыі Расіі
- Расійскія арганізацыі, прызнаныя «замежнымі агентамі»