Рослаўль

Горад Рослаўль руск.: Рославль Герб Сцяг Краіна Расія Суб’ект федэрацыі Смаленская вобласць Муніцыпальны раён Рослаўльскі раён Каардынаты 53°56′57″ пн. ш. 32°51′25″ у. д. Заснаваны 1137 Першая згадка 1137 Горад з 1755 Плошча 43 км² Вышыня цэнтра 200 м Насельніцтва ▼43 592 чал. (2024) Часавы пояс UTC+4 Тэлефонны код 48134 Паштовыя індэксы 216500 Аўтамабільны код 67 Код АКАТП 66236501 Афіцыйны сайт roslavl.ru (руск.) Рослаўль на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рослаўль (руск.: Рославль) — горад (з 1755 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Рослаўльскага раёна Смаленскай вобласці. Насельніцтва 55,3 тыс. чалавек (2007). Заснаваны ў 1137 годзе.

Горад размешчаны на левым беразе ракі Асцёр (басейн Дняпра), за 123 км ад Смаленска, за 135 км ад Бранска. Лёгкая і харчовая прамысловасць, вытворчасць будматэрыялаў.

Назва

Рослаўль атрымаў назву ў гонар свайго заснавальніка — князя Расціслава Мсціславіча.

У 1130-х гг. Расціслаў забраў у чарнігаўскіх князёў тэрыторыі паміж Дзясной і Сажом, заснаваў гарады Рослаў і Мсціслаў, якім даў імёны, адпаведна,сваё і свайго бацькі.

У рэгіёне абапал сучаснай мяжы Беларусі і Расіі больш за два дзясяткі такіх назваў, што паходзяць ад стараславянскіх двухасноўных імёнаў (тыпу Хатовіж, Хіславічы (< Хаціславічы), Хацясловічы, Дабрахотаўка, Самахотаўка). Іх узнікненне імаверна адбылося ў той жа час і было звязанае з пасяленнямі Расціслававых дружыннікаў.

Паводле расійскага гісторыка Карамзіна, горад заснаваў муж полацкай князёўны Рагнеды — Уладзімір Святаславіч. Некаторыя гісторыкі прыпісваюць заснаванне Рослаўля Уладзіміру Манамаху.

Варыянты напісання назвы горада ў гістарычных крыніцах: Ростиславль, Rostislawl.

Гісторыя

Агульны выгляд, 1850 г.

Ранняе Сярэднявечча

Каля 1137 года князь Расціслаў Мсціславіч заснаваў Рослаўль як адзін з гарадоў на заваяваных у радзімічаў землях. Першы пісьмовы ўспамін пра Рослаўль датуецца 1150 годам, калі ён уваходзіў у склад Смаленскага княства.

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай

Агульны выгляд, 1858 г.

У XIV стагоддзі Рослаўль далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. 15 ліпеня 1410 года рослаўльская харугва брала ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1493 годзе горада захапілі маскоўскія войскі.

У 1503 годзе Рослаўль вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1508 годзе ён увайшоў у склад Смаленскага ваяводства. У 1515^{[удакладніць]} годзе маскоўскі гаспадар Іван IV зноў захапіў горад. Пасля яго смерці, у «смутныя часы» рослаўцы падтрымалі войскі Ілжэдзмітрыя I, прагнучы вяртання ў Вялікае Княства Літоўскае.

У 1618 годзе Рослаўль стаў цэнтрам староства ў складзе Смаленскага павета Смаленскага ваяводства. 24 сакавіка 1623 года кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў гораду магдэбургскае права і герб «у блакітным полі выява збройнага Святога Жыгімонта, у руках якога скіпетар і яблык». З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1654 годзе Рослаўль захапілі маскоўскія войскі.

Пад уладай Маскоўскай дзяржавы і Расійскай імперыі

Згодна з Андрусаўскім перамір’ем 1667 года Рослаўль апынуўся ў складзе Маскоўскай дзяржавы. У 1708 годзе ён увайшоў у склад Смаленскай губерні, дзе ў 1776 годзе стаў цэнтрам павета. У 1738 годзе ў Рослаўлі адкрылася школа з навучаннем на расійскай і польскай мовах.

Паводле афіцыйных звестак за 1866 год, беларусы складалі 94,7 % насельніцтва Рослаўльскага павета. У канцы XIX стагоддзя ў Рослаўлі дзейнічалі 7 цэркваў, сярод іх саборная славілася абразам Маці Боскай (прывезены ў 1793 годзе з вострава Мальты), працавалі 2 прагімназіі, 5 вучылішчаў, сярод якіх духоўнае і чыгуначна-тэхнічнае, 2 багадзельні, 4 лякарні і 3 аптэкі. Агулам існавала 22 прамысловыя прадпрыемствы, з якіх вылучаліся 2 алейні і столькі ж гарбарняў. Гандлявалі канапланым і льняным алеем, пянькой, зернем, скурамі, тытунем, лыкам. Пункты адпраўкі — Рыга і Цэнтральная Расія. У гэты час беларусы складалі 94 % насельніцтва Рослаўльскага павета.

Найноўшы час

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі Рослаўль увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе меў стаць цэнтрам павета («падраёна»). Аднак 16 студзеня горад разам з іншымі тэрыторыямі Смаленскай губерні быў перададзены ў склад РСФСР.

У Вялікую Айчынную вайну з 3 жніўня 1941 да 25 верасня 1943 года Рослаўль знаходзіўся пад нацысцкай акупацыяй.

• Горад на старых здымках
• 
  Касцёл
• 
  Царква Звеставання Багародзіцы
• 
  Чыгуначная станцыя

Геаграфія

Клімат

Клімат Рослаўля
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне
Абсалютны максімум, °C	8,5	9,4	18,3	28,7	31,0	31,4	36,4	37,3	29,4	25,9	15,2	10,1
Сярэдні максімум, °C	−4	−3,3	2,7	11,7	18,5	21,5	23,7	22,3	16,5	9,5	1,7	−2,3
Сярэдняя тэмпература, °C	−6,9	−6,6	−1,2	7,0	13,2	16,4	18,5	17,1	11,7	5,7	−0,5	−4,8
Сярэдні мінімум, °C	−9,7	−10	−5,1	2,2	7,8	11,3	13,3	11,9	6,9	1,9	−2,7	−7,2
Абсалютны мінімум, °C	−36,6	−32,3	−26,9	−7,4	−4,9	−0,1	5,0	1,8	−4	−12,6	−23,3	−27,9
Крыніца: meteolabs.ru: Рославль

Насельніцтва

Год Колькасць 1856 6 300 1897 17 800 1913 30 100 1926 26 000 1931 28 400 1939 41 480 1959 37 433 1970 48 516 1973 53 000 1976 55 000 Год Колькасць 1979 56 046 1982 58 000 1986 61 000 1987 61 000 1989 60 470 1996 61 100 1998 60 000 2000 58 500 2001 57 500 2002 57 701 Год Колькасць 2003 57 700 2005 56 500 2008 54 700 2009 54 164 2010 53 700 2011 54 900 2012 53 909 2013 53 025 2014 52 070 2015 51 775 Год Колькасць 2016 51 466 2017 50 870 2018 50 112 2019 49 405 2020 48 909 2021 45 416 2024 43 592

Адукацыя

У Рослаўлі працуюць 10 сярэдніх школ.

Сярэднія спецыяльныя ўстановы адукацыі

• Рослаўскі шматпрофільны каледж
• Рослаўскі медыцынскі тэхнікум
• Рослаўскі чыгуначны тэхнікум

Вышэйшыя навучальныя ўстановы

• Маскоўскі дзяржаўны індустрыяльны ўніверсітэт (філіял)
• Маскоўскі фінансава-юрыдычны ўніверсітэт (філіял)
• Маскоўскі псіхолага-сацыяльны ўніверсітэт (філіял)
• Дзяржаўны ўніверсітэт кіравання (філіял)

Культура

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, палац і дом культуры.

• Рослаўскі гісторыка-мастацкі музей

Прамысловасць

Хімічная

• Рослаўскі хімічны завод

Харчовая

• Рослаўскі тлушчавы камбінат
• Рослаўскі агароднінасушыльны завод
• Раслаўльмяса

Машынабудаванне

• Рослаўскі аўтаагрэгатны завод
• Рослаўскі завод алмазных інструментаў
• Рослаўскі вагонарамонтны завод
• Доследна-механічны завод
• 720 рамонтны завод

Шкляная

• Шкляны завод «Сітал»

Лёгкая

• Рослаўская цацка
• Рослаўская трыкатажная фабрыка «Апрель»
• Рослаўская швейная фабрыка

Транспарт

Чыгуначная станцыя

Праз Рослаўль праходзяць аўтамабільныя дарогі А141 Рудня — Арол (ад Віцебска праз Смаленск і Бранск), А101 (Масква — Шэры Камень і далей на Бабруйск), і P137.

Горад стаіць на гістарычнай чыгуначнай Рыжска-Арлоўскай лініі. Тут знаходзіцца станцыя Рослаўль-I, вузлавая, аднесеная да другога класа.

Рослаўль злучаецца прыгыраднай чыгункай з Смаленскам, Жукаўкай і Фаянсавай (г. Кіраў Калужскай вобласці). Гарадскі транспарт прадстаўляюць дзясятак аўтобусных маршрутаў, таксі і маршрутныя таксі. Гарадская аўтастанцыя суседнічае з чыгуначным вакзалам і забяспечвае працу значнай колькасці маршрутаў прыгарадных і міжгародніх аўтобусаў.

Турыстычная інфармацыя

У горадзе захавалася дастаткова вялікая колькасць архітэктурных пабудоў XIX стагоддзя. Сярод іх асабнякі, сядзібы, гасцініцы, жылыя дамы і гаспадарчыя пабудовы. Але і культавых збудаванняў старажытнай пабудовы ў Рослаўлі нямала. Гэта каменныя цэрквы, саборы, манастыры, большасць з якіх былі пабудаваны ў канцы XVIII стагоддзя.

Славутасці

• Гарадзішча «Бурцава гара»
• Гістарычная забудова (XIX — пачатак XX ст.; фрагменты)
• Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (1905)
• Царква Казанскага Абраза Маці Божай (1833—1845)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1780—1790)
• Царква Раства Багародзіцы (1850-я)
• Спаса-Праабражэнскі манастыр: царква Святога Спаса (1811—1819), царква Аляксандра Неўскага (1854—1857)
• Васкрасенская царква (1816—1825)
• Спаса-Узнясенская царква (1821—1832)
• Свята-Успенская царква (1790-я)

Страчаная спадчына

• Царква Звеставання Багародзіцы (1779—1783)
• Свята-Духаўская царква (XIX ст.)

Галерэя

• Краявіды Рослава
• 
  Гарадзішча «Бурцава Гара»
• 
  Царква Ушэсця Гасподняга
• 
  Царква Раства Багародзіцы
• 
  Спаскі манастыр

• 
  Спаса–Праабражэнская царква
• 
  Царква Аляксандра Неўскага
• 
  Земскі склад
• 
  Сход міравых суддзяў

Гарады-пабрацімы

•  Крычаў, Беларусь

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Рослаўля

• Яўген Аляксандравіч Глебаў (1929—2000) — беларускі кампазітар, дырыжор, педагог.
• Міхаіл Кузьміч Дабрынін (1889—1955) — літаратуразнавец, доктар філасофскіх навук
• Міхаіл Міхайлавіч Дзятлаў (1937—2007) — беларускі ўрач-траўматолаг-артапед. Доктар медыцынскіх навук (2004).
• Марыя Лявонцьеўна Іткіна (1932—2020) — беларуская лёгкаатлетка.
• Валерый Мікалаевіч Малышкін (нар. 1937) — беларускі архітэктар.
• Юрый Барысавіч Мартаў (1944—2007) — беларускі вучоны ў галіне хірургіі.
• Васіль Якаўлевіч Уласаў (1896—1957) — савецкі партыйны дзеяч.

Літаратура

• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рослаўль
• Рослаўль на сайце Radzima.org