Ложбан

Пра тое як выкарыстоўваць гэты шаблон гл. Абмеркаванне шаблону:Штучная мова
Lojban logo.svg
Саманазва:	la lojban
Створаны:	Група Лагічнай Мовы на базе мовы лаглан
Катэгорыя:	Лагічная мова
Класіфікацыя структуры:	Апрыёрная мова
Моўныя коды
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	—
ISO/DIS 639-3:	—
Штучныя мовы

Лажбан (lojban) - штучная мова, створаная дзеля даследавання пытання аб прыродзе мовы, галоўным чынам, аб уздзеянні мовы на мысленне. Лажбан быў сканструяваны каб дапамагчы выражэнню яснай, лагічнай, аднасэнсоўнай думкі. Фактычна, граматыка з'яўляецца настолькі лагічнай, што яе афіцыйнае вызначэнне існуе якдас'е для праграмы yacc (кампьютарная праграма, якая звычайна выкарыстоўваецца дзяля кантралявання структуры мовы праграмавання). Але гэтая мова не для кампьютараў, а дзяля рэальнага ўжытку людьмі.

Гісторыя

Мова паходзіць ад мовы Лаглан, створанай Джэймсам Кукам Браўнам у 1955 годзе. Артыкул аб лаглане з'явіўся ў амервканскай навуковай газеце Scientifik Amerikan, у чэрвені 1960 года. Паміж 1982 і 1984 адбыліся рознагалоссі паміж доктарам Браўнам і некаторымі лагланістамі - галоўным чынам не з-за якасцяў мовы, а з-за таго, як арганізаваць справы Інстытута Лаглана; паводле чутак былі закранутыя ўзаемаадносіны паміж бакамі. Спрэчкі працягваліся, і Браўн зацвердзіў свае інтэлектуальныя правны на мову, так, што людзі па-за межамі інстытута, здаецца, не маглі карыстацца ёй. У 1987 годзе, некалькі лагланістаў пакінулі інстытут і стварылі новую мову, падобную па граматыцы, але якая дастаткова адроднівалася па лексіцы, каб не тычыцца аўтарскіх правоў. яны стварылі Інстытут Лагічнай Мовы, які зараз кантралюе развіццё мовы лажбан. Спачатку, толькі формы каранёў адрозіваліся ў лаглане і лажбане; паступова две асацыяцыі развілі граматыкі сваіх моў у розных накірунках.

Колькасць людзей, валодаючых мовай

Толькі некалькі дзясяткаў чалавек здольны свабодна чытаць на Лажбане, але толькі мень чым 10 здольны свабодна размаўляць на гэтай мове. Каля 25% лажбаністаў валодаюць эсперанта, 90% валодаюць англійскай, але, нягледзячы на клопаты па распаўсюджанню мовы сярод іншамоўных асоб, існуюць толькі некалькі рускамоўных асоб і, прынамсі, адзін чалавек франкамоўны, які не валодае англійскай мовай. Тэарэтычна, мова з'яўляецца прастой, але практычна, яна вельмі незвычайная, каб яе было магчыма лёгка вывучыць. Эксперыменты з лагланам і лажбанам прадэманстравалі, што чалавечая думка верагодна схільна да логікі, але не выкарыстоўвае яе поўнасцю ў мове.

Граматыка

Вымаўленне і напісанне

Лажбан запісваецца такім чынам, што літары і гукі адпавядаюць адзін аднаму ў адным сэнсе. У мове выкарыстоўваюцца літары лацінскага алфавіта за выключэннем h, q, w. У наступным спісе паказана вымаўленне паводле міжнароднага фанэтычнага алфавіта: ',. a [a], b [b], c [ʃ], e [e], g [g], i [i], j [ɜ], k [k], l [l], m [m], n [n], o [o], p [p], r [r], s [s], t [t], u [u], v [v], x [x], y [ə] z [z] Знакі прыпынку:

• Знакі прыпынку выкарыстоўваюцца, дзяля падзелу словаў, хаця іх канструкцыя дастаткова ўказвае на пачатак і канец.
• коска ўказвае на падзел словаў
• кропка ўказвае на паўзу
• апостраф указвае, штогалосныя літары вымаўляюцца асобна, відавочна пры дапамозе вельмі мяккага [h] "i'a" [iʰa].

Без апрстрафа групы галосных робяцца дыфтонгамі:

• i на першым месцы робіцца [j]: ia [ja], ie [je], ii [ji], io [jo], iu [ju], iy [jə]
• i паля іншай галоснай робіцца [j]: ai [aj], ei [ej], oi [oj]
• u перад іншай зычнай робіцца [w]: ua [wa], ue [we], ui [wi], uo [wo], uu [wu], uy [wə]
• u пасля іншай галоснай робіцца [w]: au [aw].

Націск падае на перадапошні склад шва (ненапружаны галосны гук, які пішуць y) не лічыцца асобным складам. У іншамоўных імёнах, націск у іншым месцы вызначаюць напісаннем націсковага склада вялікімі літарамі. За выключэннем гэтага выпадка вялікія літары не выкарыстоўваюцца. Мелодыя фразы - залішняя: крык, пытанне, пачуцці гаворачага адлюстроўваюцца словамі, такім чынам, магчыма выказаць незадавальненне зусім спакойным голасам.

Прыклад тэкста

Ойча наш у лажбане: doi cevrini .iu noi zvati le cevzda do'u fu'e .aicai .e'ecai lo do cmene ru'i censa .i le do nobli turni be la ter. ku se cfari .i loi do se djica ba snada milno vi'e le cevzda .e .a'o la ter. (.i do nobli turni vi'e le cevzda .ebazake .a'o la ter.) (.i loi do se djica ba snada mulno vi'e le cevzda .e .a'o la ter) .i ko fraxu mi loi ri zu'o palci .ijo mi fraxu roda poi pacyzu'e xrani mi .i ko lidne mi fa'anai loi pacyxlu .i ko sepri'a mi loi palci

Кангрэсы

Штогадовы кангрэс Групы Лагічнай Мовы, пад назвай ЛогФэст, адбываецца ў Файрфілдзе, Віргінія, ЗША у сярэдзіне лета.

Знешнія спасылкі

• Official Lojban Home Page Архівавана 26 чэрвеня 2006. - Cтаронка Групы Лагічнай Мовы
• [http;//www.lojban.org/wiki/] вікі аб лажбане (часткова па англійскі, часткова на лажбане)
• [1] - рускамоўная старонка аб лажбане
• Лажбан для пачынаючых(недаступная спасылка)