Рослаўль

Горад Рослаўль руск.: Рославль Герб Краіна Расія Суб’ект федэрацыі Смаленская вобласць Муніцыпальны раён Рослаўльскі раён Каардынаты 53°57′ пн. ш. 32°51′ у. д. Заснаваны 1137 Першае згадванне 1137 Горад з 1755 Плошча 43 км² Вышыня цэнтра 200 м Насельніцтва ▼ 53 678 чалавек (2010) Часавы пояс UTC+4 Тэлефонны код +7 48134 Паштовыя індэксы 216500 Аўтамабільны код 67 Код АКАТП 66236501 Афіцыйны сайт roslavl.ru Рослаўль на карце Расіі ±

Рослаўль на Вікісховішчы

Рослаўль (руск.: Рославль) — горад (з 1755 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Рослаўльскага раёна Смаленскай вобласці. Насельніцтва 55,3 тыс. чалавек (2007). Заснаваны ў 1137 годзе.

Горад размешчаны на левым беразе ракі Асцёр (басейн Дняпра), за 123 км ад Смаленска, за 135 км ад Бранска. Лёгкая і харчовая прамысловасць, вытворчасць будматэрыялаў.

Назва

На думку сучасных даследчыкаў, Рослаўль атрымаў назву ў гонар свайго заснавальніка — князя Расціслава Мсціславіча. Тым часам паводле расійскага гісторыка Карамзіна, горад заснаваў муж полацкай князёўны Рагнеды — Уладзімір Святаславіч. Некаторыя гісторыкі прыпісваюць заснаванне Рослаўля Уладзіміру Манамаху.

Варыянты напісання назвы горада ў гістарычных крыніцах: Ростиславль, Rostislawl.

Гісторыя

Агульны выгляд, 1850 г.

Ранняе Сярэднявечча

Каля 1137 года князь Расціслаў Мсціславіч заснаваў Рослаўль як адзін з гарадоў на заваяваных у радзімічаў землях. Першы пісьмовы ўспамін пра Рослаўль датуецца 1150 годам, калі ён уваходзіў у склад Смаленскага княства.

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай

Агульны выгляд, 1858 г.

У ХІV стагоддзі Рослаўль далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. 15 ліпеня 1410 года рослаўльская харугва брала ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1493 годзе горада захапілі маскоўскія войскі.

У 1503 годзе Рослаўль вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1508 годзе ён увайшоў у склад Смаленскага ваяводства. У 1515^{[удакладніць]} годзе маскоўскі гаспадар Іван IV зноў захапіў горад. Пасля яго смерці, у «смутныя часы» рослаўцы падтрымалі войскі Ілжэдзмітрыя I, прагнучы вяртання ў Вялікае Княства Літоўскае.

У 1618 годзе Рослаўль стаў цэнтрам староства ў складзе Смаленскага павета Смаленскага ваяводства. 24 сакавіка 1623 года кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў гораду магдэбургскае права і герб «у блакітным полі выява збройнага Святога Жыгімонта, у руках якога скіпетар і яблык». З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1654 годзе Рослаўль захапілі маскоўскія войскі.

Пад уладай Маскоўскай дзяржавы і Расійскай імперыі

Згодна з Андрусаўскім перамір’ем 1667 года Рослаўль апынуўся ў складзе Маскоўскай дзяржавы. У 1708 годзе ён увайшоў у склад Смаленскай губерні, дзе ў 1776 годзе стаў цэнтрам павета. У 1738 годзе ў Рослаўлі адкрылася школа з навучаннем на расійскай і польскай мовах.

Паводле афіцыйных звестак за 1866 год, беларусы складалі 94,7 % насельніцтва Рослаўльскага павета. У канцы XIX стагоддзя ў Рослаўлі дзейнічалі 7 цэркваў, сярод іх саборная славілася абразам Маці Боскай (прывезены ў 1793 годзе з вострава Мальты), працавалі 2 прагімназіі, 5 вучылішчаў, сярод якіх духоўнае і чыгуначна-тэхнічнае, 2 багадзельні, 4 лякарні і 3 аптэкі. Агулам існавала 22 прамысловыя прадпрыемствы, з якіх вылучаліся 2 алейні і столькі ж гарбарняў. Гандлявалі канапланым і льняным алеем, пянькой, зернем, скурамі, тытунем, лыкам. Пункты адпраўкі — Рыга і Цэнтральная Расія. У гэты час беларусы складалі 94 % насельніцтва Рослаўльскага павета.

Найноўшы час

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі Рослаўль увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе меў стаць цэнтрам павета («падраёна»). Аднак 16 студзеня горад разам з іншымі тэрыторыямі Смаленскай губерні быў перададзены ў склад РСФСР.

У Вялікую Айчынную вайну з 3 жніўня 1941 да 25 верасня 1943 года Рослаўль знаходзіўся пад нацысцкай акупацыяй.

• Горад на старых здымках
• 

  Касцёл

• 

  Царква Звеставання Багародзіцы

• 

  Чыгуначная станцыя

Геаграфія

Клімат

Клімат Рослаўля
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне
Абсалютны максімум, °C	8,5	9,4	18,3	28,7	31,0	31,4	36,4	37,3	29,4	25,9	15,2	10,1
Сярэдні максімум, °C	−4	−3,3	2,7	11,7	18,5	21,5	23,7	22,3	16,5	9,5	1,7	−2,3
Сярэдняя тэмпература, °C	−6,9	−6,6	−1,2	7,0	13,2	16,4	18,5	17,1	11,7	5,7	−0,5	−4,8
Сярэдні мінімум, °C	−9,7	−10	−5,1	2,2	7,8	11,3	13,3	11,9	6,9	1,9	−2,7	−7,2
Абсалютны мінімум, °C	−36,6	−32,3	−26,9	−7,4	−4,9	−0,1	5,0	1,8	−4	−12,6	−23,3	−27,9
Крыніца: meteolabs.ru: Рославль

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1856 год — 6,3 тыс. чал.; 1897 год — 17 776 чал.
• XX стагоддзе: 1910 год — 28 тыс. чал.; 1939 год — 41 480 чал.; 1974 год — 54 тыс. чал.; 1993 год — 60,7 тыс. чал.; 1998 год — 60,0 тыс. чал.; 2000 год — 59,8 тыс. чал.
• XXI стагоддзе: 2007 год — 55,3 тыс. чал.; 2017 год — 50 870 чал.

Адукацыя

У Рослаўлі працуюць 10 сярэдніх школ.

Сярэднія спецыяльныя ўстановы адукацыі

• Рослаўскі шматпрофільны каледж
• Рослаўскі медыцынскі тэхнікум
• Рослаўскі чыгуначны тэхнікум

Вышэйшыя навучальныя ўстановы

• Маскоўскі дзяржаўны індустрыяльны ўніверсітэт (філіял)
• Маскоўскі фінансава-юрыдычны ўніверсітэт (філіял)
• Маскоўскі псіхолага-сацыяльны ўніверсітэт (філіял)
• Дзяржаўны ўніверсітэт кіравання (філіял)

Культура

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, палац і дом культуры.

• Рослаўскі гісторыка-мастацкі музей

Прамысловасць

Хімічная

• Рослаўскі хімічны завод

Харчовая

• Рослаўскі тлушчавы камбінат
• Рослаўскі агароднінасушыльны завод
• Раслаўльмяса

Машынабудаванне

• Рослаўскі аўтаагрэгатны завод
• Рослаўскі завод алмазных інструментаў
• Рослаўскі вагонарамонтны завод
• Доследна-механічны завод
• 720 рамонтны завод

Шкляная

• Шкляны завод «Сітал»

Лёгкая

• Рослаўская цацка
• Рослаўская трыкатажная фабрыка «Апрель»
• Рослаўская швейная фабрыка

Транспарт

Чыгуначная станцыя

Праз Рослаўль праходзяць аўтамабільныя дарогі А141 Рудня — Арол (ад Віцебска праз Смаленск і Бранск), А101 (Масква — Шэры Камень і далей на Бабруйск), і P137.

Горад стаіць на гістарычнай чыгуначнай Рыжска-Арлоўскай лініі. Тут знаходзіцца станцыя Рослаўль-I, вузлавая, аднесеная да другога класа.

Рослаўль злучаецца прыгыраднай чыгункай з Смаленскам, Жукаўкай і Фаянсавай (г. Кіраў Калужскай вобласці). Гарадскі транспарт прадстаўляюць дзясятак аўтобусных маршрутаў, таксі і маршрутныя таксі. Гарадская аўтастанцыя суседнічае з чыгуначным вакзалам і забяспечвае працу значнай колькасці маршрутаў прыгарадных і міжгародніх аўтобусаў.

Турыстычная інфармацыя

У горадзе захавалася дастаткова вялікая колькасць архітэктурных пабудоў XIX стагоддзя. Сярод іх асабнякі, сядзібы, гасцініцы, жылыя дамы і гаспадарчыя пабудовы. Але і культавых збудаванняў старажытнай пабудовы ў Рослаўлі нямала. Гэта каменныя цэрквы, саборы, манастыры, большасць з якіх былі пабудаваны ў канцы XVIII стагоддзя.

Славутасці

• Гарадзішча «Бурцава гара»
• Гістарычная забудова (XIX — пачатак XX ст.; фрагменты)
• Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (1905)
• Царква Казанскага Абраза Маці Божай (1833—1845)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1780—1790)
• Царква Раства Багародзіцы (1850-я)
• Спаса-Праабражэнскі манастыр: царква Святога Спаса (1811—1819), царква Аляксандра Неўскага (1854—1857)
• Васкрасенская царква (1816—1825)
• Спаса-Узнясенская царква (1821—1832)
• Свята-Успенская царква (1790-я)

Страчаная спадчына

• Царква Звеставання Багародзіцы (1779—1783)
• Свята-Духаўская царква (XIX ст.)

Галерэя

• Краявіды Рослава
• 

  Гарадзішча «Бурцава Гара»

• 

  Царква Ушэсця Гасподняга

• 

  Царква Раства Багародзіцы

• 

  Спаскі манастыр

• 

  Спаса–Праабражэнская царква

• 

  Царква Аляксандра Неўскага

• 

  Земскі склад

• 

  Сход міравых суддзяў

Гарады-пабрацімы

• Крычаў, Беларусь

Вядомыя асобы

• Яўген Аляксандравіч Глебаў (1929—2000) — беларускі кампазітар, дырыжор, педагог.
• Міхаіл Кузьміч Дабрынін (1889—1955) — літаратуразнавец, доктар філасофскіх навук
• Міхаіл Міхайлавіч Дзятлаў (1937—2007) — беларускі ўрач-траўматолаг-артапед. Доктар медыцынскіх навук (2004).
• Марыя Лявонцьеўна Іткіна (1932—2020) — беларуская лёгкаатлетка.
• Валерый Мікалаевіч Малышкін (нар. 1937) — беларускі архітэктар.
• Юрый Барысавіч Мартаў (1944—2007) — беларускі вучоны ў галіне хірургіі.
• Васіль Якаўлевіч Уласаў (1896—1957) — савецкі партыйны дзеяч.

Літаратура

• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рослаўль
• Рослаўль на сайце Radzima.org