Язэп Якаўлевіч Варонка: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 105: | Радок 105: | ||
| сайт = |
| сайт = |
||
}} |
}} |
||
'''Язэп (Іосіф Якаўлевіч) Варонка''' ( |
'''Язэп (Іосіф Якаўлевіч) Варонка''' ([[17 красавіка|4 (17) красавіка]] [[1891]], [[Кузніца]], [[Сакольскі павет (Расійская імперыя)|Сакольскі павет]] — {{ДС|4|7|1952}}, [[Чыкага]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]) — беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыята]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. |
||
== |
== Біяграфія == |
||
⚫ | Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта [[Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт|Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта]], выключаны |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Нарадзіўся ў вёсцы [[Кузніца]] [[Сакольскі павет (Расійская імперыя)|Сакольскага павета]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] (цяпер у [[Падляскае ваяводства|Падляскім ваяводстве]] [[Польшча|Польшчы]]). Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта]], выключаны праз нясплату за навучанне (1914). Удзельнічаў у другім «Усерасійскім студэнцкім зборніку» (1911). Быў супрацоўнікам пецярбургскай газеты «Воскресная вечерняя газета» ({{lang-be|Нядзельная вячэрняя газета}}), часопісаў «Зритель» ({{lang-be|Глядач}}), «Театральное обозрение» ({{lang-be|Тэатральны агляд}}), быў сакратаром рэдакцыі газеты «Столичные вести» ({{lang-be|Сталічныя весткі}}). Свае вершы ў рускамоўных выданнях падпісваў псеўданімам ''Юрий Вегов''. |
||
⚫ | Пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] |
||
⚫ | |||
⚫ | Да снежня 1917 |
||
⚫ | Пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] 1917 года ўступіў у [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускую сацыялістычную грамаду]], з чэрвеня 1917 член яе ЦК. Прадстаўляў беларускія арганізацыі ў Асобай нарадзе для выпрацоўкі палажэння аб выбарах ва Усерасійскі Устаноўчы сход, удзельнічаў у рабоце Дзяржаўнай нарады (жнівень 1917, [[Масква]]). У прамове на Усерасійскай дэмакратычнай нарадзе (верасень 1917, [[Санкт-Пецярбург|Петраград]]) ад імя [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый]] выказаўся супраць урадавай кааліцыі сацыялістычных партый з буржуазнымі. Уваходзіў у склад [[Часовы савет Расійскай рэспублікі|Часовага савета Расійскай рэспублікі]] (Перадпарламента). |
||
⚫ | Да снежня 1917 года ўзначальваў камітэт [[Беларускае таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны|Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны]]. На II сесіі [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый]] (кастрычнік 1917, Мінск) падтрымаў прапановы аб увядзенні аўтаноміі Беларусі явачным парадкам; выбраны камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў [[Вялікая беларуская рада|Вялікай беларускай рады]]. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і правядзенні [[Першы Усебеларускі з’езд|Усебеларускага з’езда]]. |
||
⚫ | У лютым — ліпені 1918 старшыня [[Народны |
||
⚫ | У лютым — ліпені 1918 года старшыня [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыята Беларусі]] і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] 25 сакавіка 1918 года. У красавіку 1918 года разам з іншымі актывістамі [[Рада БНР|Рады БНР]] падпісаў тэлеграму кайзеру [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельму II]] з падзякай «за вызваленне Беларусі нямецкімі войскамі ад цяжкага прыгнёту, гвалту і анархіі». Рэдагаваў часопіс «[[Варта (часопіс)|Варта]]». |
||
⚫ | 3 канца |
||
⚫ | 3 канца 1918 года арыентаваўся на [[Літоўская Тарыба|Літоўскую Тарыбу]], разглядаючы яе як натуральнага хаўрусніка ў барацьбе за беларускую дзяржаўнасць. З 1918 годзе жыў у [[Каўнас|Коўне]] (Каўнасе). У снежні 1918 — красавіку 1920 года [[Міністэрства беларускіх спраў Літвы|міністр беларускіх спраў]] і сябра кабінета міністраў [[Літва|Літоўскай Рэспублікі]]. Лідар [[Беларуская партыя сацыялістаў-федэралістаў|Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў]]. З вясны 1921 года старшыня беларускага [[Беларускае таварыства Чырвонага Крыжа (Літва)|Чырвонага Крыжа]], з лістапада 1922 года старшыня таварыства «[[Беларуская грамада (Коўна)|Беларуская грамада ў Коўне]]». |
||
⚫ | |||
⚫ | Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам [[Беларускі народ ( |
||
=== Познія гады === |
|||
⚫ | Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» ({{lang-be|Беларускае пытанне |
||
⚫ | У 1923 з’ехаў у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], жыў у [[Чыкага]]. Узначальваў [[Беларуска-амерыканская нацыянальная асацыяцыя|Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю]], быў адным з кіраўнікоў [[Беларуска-амерыканская нацыянальная рада|Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады]], выдаваў газету «Белорусская трибуна» ({{lang-be|Беларуская трыбуна}}), вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё. |
||
⚫ | Пахаваны на {{нп5|могілкі Элмвуд (Рывер-Гроўв, Ілінойс)|могілках Элмвуд|en|Elmwood Cemetery (River Grove, Illinois)}} ў {{нп5|Рывер-Гроўв (Ілінойс)|Рывер-Гроўв|en|River Grove, Illinois}}, прыгарадзе [[Чыкага]]<ref name="svabodaЭлмвуд">[https://www.svaboda.org/a/29061870.html У Чыкага знойдзена магіла першага прэм’ер-міністра БНР Язэпа Варонкі]</ref>. |
||
⚫ | У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам газеты «[[Беларускі народ (газета)|Беларускі народ]]». Адначасова рэдактар беларускага часопіса «[[Часопісь]]» (Коўна, 1919—1920) і рэдактар-выдавец [[руская мова|рускамоўнай]] штодзённай газеты «[[Вольная Литва]]» ({{lang-be|Вольная Літва}}) (чэрвень 1921 — люты 1922, з перапынкамі) і яе дадатку — часопіса «[[Зеркало (часопіс)|Зеркало]]» ({{lang-be|Люстэрка}}) (1921). |
||
⚫ | У |
||
⚫ | Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» ({{lang-be|Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс}}) (Коўна, 1919), «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд. 2 выд.» (Коўна, 1920), «Gudų klausimas». |
||
⚫ | Пахаваны на {{нп5|могілкі Элмвуд (Рывер-Гроўв, Ілінойс)|могілках Элмвуд|en|Elmwood Cemetery (River Grove, Illinois)}} ў {{нп5|Рывер-Гроўв (Ілінойс)|Рывер-Гроўв|en|River Grove, Illinois}}, прыгарадзе [[Чыкага]]<ref name="svabodaЭлмвуд">[https://www.svaboda.org/a/29061870.html У Чыкага знойдзена магіла першага прэм’ер-міністра БНР Язэпа Варонкі]</ref>. |
||
⚫ | У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі ў Расіі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго інтэрпрэтацыі [[Першы Усебеларускі з’езд]] — гэта Устаноўчы з’езд, які ўвёў у межах Беларусі рэспубліканскі лад, замацаваў права народа на зямлю і інш. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога [[бальшавікі]] імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся». Адначасова асуджаў захоп Беларусі войскамі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], паказваў крывадушнасць палітыкі польскіх акупантаў, выкрываў іх бясчынствы ў дачыненні да мясцовага насельніцтва. |
||
{{зноскі}} |
{{зноскі}} |
Версія ад 01:01, 19 красавіка 2020
Язэп (Іосіф Якаўлевіч) Варонка (4 (17) красавіка 1891, Кузніца, Сакольскі павет — 4 ліпеня 1952, Чыкага, ЗША) — беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята Беларускай Народнай Рэспублікі.
Біяграфія
Раннія гады
Нарадзіўся ў вёсцы Кузніца Сакольскага павета Гродзенскай губерні (цяпер у Падляскім ваяводстве Польшчы). Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта, выключаны праз нясплату за навучанне (1914). Удзельнічаў у другім «Усерасійскім студэнцкім зборніку» (1911). Быў супрацоўнікам пецярбургскай газеты «Воскресная вечерняя газета» (бел.: Нядзельная вячэрняя газета), часопісаў «Зритель» (бел.: Глядач), «Театральное обозрение» (бел.: Тэатральны агляд), быў сакратаром рэдакцыі газеты «Столичные вести» (бел.: Сталічныя весткі). Свае вершы ў рускамоўных выданнях падпісваў псеўданімам Юрий Вегов.
Палітычная дзейнасць
Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года ўступіў у Беларускую сацыялістычную грамаду, з чэрвеня 1917 член яе ЦК. Прадстаўляў беларускія арганізацыі ў Асобай нарадзе для выпрацоўкі палажэння аб выбарах ва Усерасійскі Устаноўчы сход, удзельнічаў у рабоце Дзяржаўнай нарады (жнівень 1917, Масква). У прамове на Усерасійскай дэмакратычнай нарадзе (верасень 1917, Петраград) ад імя Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый выказаўся супраць урадавай кааліцыі сацыялістычных партый з буржуазнымі. Уваходзіў у склад Часовага савета Расійскай рэспублікі (Перадпарламента).
Да снежня 1917 года ўзначальваў камітэт Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны. На II сесіі Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый (кастрычнік 1917, Мінск) падтрымаў прапановы аб увядзенні аўтаноміі Беларусі явачным парадкам; выбраны камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў Вялікай беларускай рады. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і правядзенні Усебеларускага з’езда.
У лютым — ліпені 1918 года старшыня Народнага сакратарыята Беларусі і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі 25 сакавіка 1918 года. У красавіку 1918 года разам з іншымі актывістамі Рады БНР падпісаў тэлеграму кайзеру Вільгельму II з падзякай «за вызваленне Беларусі нямецкімі войскамі ад цяжкага прыгнёту, гвалту і анархіі». Рэдагаваў часопіс «Варта».
3 канца 1918 года арыентаваўся на Літоўскую Тарыбу, разглядаючы яе як натуральнага хаўрусніка ў барацьбе за беларускую дзяржаўнасць. З 1918 годзе жыў у Коўне (Каўнасе). У снежні 1918 — красавіку 1920 года міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі. Лідар Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў. З вясны 1921 года старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, з лістапада 1922 года старшыня таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».
Познія гады
У 1923 з’ехаў у ЗША, жыў у Чыкага. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, быў адным з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады, выдаваў газету «Белорусская трибуна» (бел.: Беларуская трыбуна), вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.
Пахаваны на могілках Элмвуд ў Рывер-Гроўв , прыгарадзе Чыкага[1].
Выдавецкая дзейнасць, публіцыстыка
Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам газеты «Беларускі народ». Адначасова рэдактар беларускага часопіса «Часопісь» (Коўна, 1919—1920) і рэдактар-выдавец рускамоўнай штодзённай газеты «Вольная Литва» (бел.: Вольная Літва) (чэрвень 1921 — люты 1922, з перапынкамі) і яе дадатку — часопіса «Зеркало» (бел.: Люстэрка) (1921).
Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» (бел.: Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс) (Коўна, 1919), «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд. 2 выд.» (Коўна, 1920), «Gudų klausimas».
У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі ў Расіі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго інтэрпрэтацыі Першы Усебеларускі з’езд — гэта Устаноўчы з’езд, які ўвёў у межах Беларусі рэспубліканскі лад, замацаваў права народа на зямлю і інш. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне БССР разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога бальшавікі імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся». Адначасова асуджаў захоп Беларусі войскамі Польшчы, паказваў крывадушнасць палітыкі польскіх акупантаў, выкрываў іх бясчынствы ў дачыненні да мясцовага насельніцтва.
Зноскі
Літаратура
- Рудовіч С. Варонка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
Спасылкі
Язэп Якаўлевіч Варонка ў Вікікрыніцах | |
Язэп Якаўлевіч Варонка на Вікісховішчы |
- Нарадзіліся 16 красавіка
- Нарадзіліся ў 1891 годзе
- Нарадзіліся ў Гродзенскай губерні
- Памерлі 4 чэрвеня
- Памерлі ў 1952 годзе
- Памерлі ў Чыкага
- Пахаваныя ў Ілінойсе
- Члены Беларускай сацыялістычнай грамады
- Члены Віленскай беларускай рады
- Выпускнікі СПбДУ
- Асобы
- Памерлі 4 ліпеня
- Постаці беларускай палітыкі
- Постаці беларускай эміграцыі
- Журналісты Беларусі
- Прэм’ер-міністры БНР
- Міністры замежных спраў БНР
- Міністры ўнутраных спраў БНР
- Міністры асветы БНР
- Міністры нацыянальнасцей БНР
- Міністры беларускіх спраў Літвы