Леанід Мендэлевіч Левін

Леанід Мендэлевіч Левін
Леанід Мендэлевіч Левін
	; Леанід Мендэлевіч Левін, беларускі архітэктар.
Дата нараджэння	25 ліпеня 1936
Месца нараджэння	Менск, БССР, СССР;
Дата смерці	1 сакавіка 2014 (77 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь;
Месца пахавання	Усходнія могілкі;
Грамадзянства	СССР; Беларусь;
Дзеці	Галіна Леанідаўна Левіна
Альма-матар	БПІ;
Месца працы	Мінскпраект;
Навуковае званне	акадэмік Міжнароднай акадэміі архітэктуры[d]; акадэмік Беларускай акадэміі архітэктуры[d];
Партыя	КПСС;
Працаваў у гарадах	Мінск, Слуцк, Бухара, Валгаград і Давыд-Гарадок
Уплыў	Сяргей Пятровіч Каткоў
Прэміі	Прэмія Ленінскага камсамола Беларусі (1967)
Узнагароды	; Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь[d] Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь[d] Грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь[d] Дойлід Беларусі
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Леанід Мендэлевіч Ле́він (нар. 25 ліпеня 1936, Мінск — 1 сакавіка 2014, Мінск) — беларускі архітэктар. Заслужаны архітэктар БССР (1988), лаўрэат Ленінскай прэміі і Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь, акадэмік Міжнароднай і Беларускай акадэміі архітэктуры (1997), старшыня Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын з 1991 па 2014 год.

Адзін з аўтараў мемарыяльнага комплексу «Хатынь», за які (у складзе аўтарскага калектыву) быў удастоены Ленінскай прэміі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 25 ліпеня 1936 года ў Мінску ў сям’і Мендэля Моўшавіча і Лізаветы Левіных^[3]. Скончыў 13-ю школу. Бацька ў першыя дні вайны сышоў на фронт, а маці і бабуля з маленькімі дзецьмі Лёнем і Мацільдай эвакуіравалася з Мінска, дабраўшыся таварнякамі да станцыі Кара-Балты ў Кыргызстане. Лізавета Левіна памерла там ад знясілення^[4].

У 1954—1960 гадах вучыўся ў Беларускім політэхнічным інстытуце. У 1960—1997 гадах працаваў у Інстытуце «Мінскпраект» (ад архітэктара да кіраўніка Майстэрні па забудове цэнтра Мінска).

1960—1967 — удзел у стварэнні парку імя 50-годдзя Савецкай улады. Член КПСС з 1965 года.

1968 — удзел у стварэнні выставачнага павільёна ВДНГ БССР у Мінску.

1970 — у складзе аўтарскага калектыву быў уганараваны Ленінскай прэміяй за мемарыяльны комплекс 1968—1969 гг. «Хатынь».

З 1997 года — дырэктар уласнай творчай майстэрні УП «Творчая майстэрня архітэктара Л. Левіна».

Сябры і калегі — скульптар Анатоль Анікейчык, архітэктар Юрый Градаў.

Памёр 1 сакавіка 2014 года ў Мінску. Пахаваны 4 сакавіка на Цэнтральнай алеі Усходніх могілак у Мінску^[5].

Грамадская дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Член Саюза архітэктараў СССР з 1963 года, пасля член Саюза архітэктараў Беларусі. Член каардынацыйнага Савета Сусветнага кангрэса рускамоўнага яўрэйства, член Генеральнага Савета Еўраазіяцкага яўрэйскага Савета. Старшыня Беларускага аб’яднання яўрэйскіх арганізацый і абшчын (1991), старшыня Мінскага яўрэйскага дабрачыннага фонду «Хэсэд-Рахамім», старшыня гістарычнага таварыства «Трасцянец». Старшыня Міжнароднай яўрэйскай акадэміі мастацтва^[6].

Работы[правіць | правіць зыходнік]

Асноўныя працы (у аўтарскім калектыве і самастойна):

Мемарыяльныя комплексы[правіць | правіць зыходнік]

Мемарыяльны комплекс «Хатынь» (1968);
Мемарыяльны комплекс ахвярам халакоста «Яма» (2000) на тэрыторыі былога Мінскага гета;
Дзецям, якія загінулі ў Вялікай Айчыннай вайне (на месцы дзіцячага канцлагера) і ад Чарнобыльскай катастрофы (пасёлак Красны Бераг Жлобінскага раёна, 2006);
Мемарыяльны комплекс вязням гета ў г. Слуцку;
Мемарыяльны комплекс загінуўшым яўрэям у г.п. Гарадзея (2004);
Мемарыяльны комплекс «Праклён фашызму» на месцы спаленай вёскі Шунёўка Бягомльскага сельсавета Докшыцкага раёна (1983)^[7];
Мемарыяльны комплекс «Прарыў» каля г.п. Ушачы Ушацкага раёна Віцебскай вобласці;
«Салдацкае поле»^[ru] ў Валгаградзе (1976-80)^[6];
Мемарыяльны комплекс у г. Ізюм (Харкаўская вобласць, Украіна)^[6];
помнік салдатам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, у г. Бухара (Узбекістан)^[6];
«Шталаг-342» у г. Маладзечна (1990)^[6].

Помнікі[правіць | правіць зыходнік]

помнік К. С. Заслонаву ў Оршы (1964)^[8];
Помнік «Кацюша» ў Оршы (1965)^[8];
помнік падпольшчыкам Асінторфа (1967)^[8]
помнік піянеру-герою Гойшыку ў г. Івацэвічы (1967)^[8]
помнік Ф. Конанавай у Любані (1967)^[8]
Помнік беларускім партызанам («Прарыў»);
Помнік Янку Купалу ў Мінску^[8] (1972; сааўтары архітэктар Ю. Градаў, скульптары А. Анікейчык, А. Заспіцкі, Л. Гумілеўскі);
Помнік Якубу Коласу ў Мінску (1972)^[8];
Помнік воінам-бухарцам у Бухары (1975)^[8];
Помнік М. Ф. Гастэлу і яго экіпажу ў г.п. Радашковічы (1976)^[8];
Помнік У. І. Леніну ў Барысаве (1986)^[8];
Помнік У. І. Леніну ў Нароўлі (1982)^[8];
памятныя знакі дзеянням Мінскага партыйнага падполля (1980—1984)^[8];
Помнік князю Давіду ў Давыд-Гарадку (2000);
Помнік ахвярам мінскага гета на Юбілейнай плошчы ў Мінску (1998—2000);
Мемарыяльны знак ахвярам Мінскага гета каля Кальварыйскіх могілак (2009, скульптары Алена Хараберуш і Леанард Пакульніцкі^[9], пры ўдзеле ў эскізнай распрацоўцы і працоўнай мадэлі помніка Максіма Петруля^[10]).

Праекты будынкаў і збудаванняў[правіць | правіць зыходнік]

Будынак тэатра лялек і кінатэатра «Піянер» (1965; у сааўтарстве з Г. Заборскім), інтэрнат трактарнага завода па вул. А. Кашавага (1966), павільён ВДНГ БССР (1968), будынак гаркама КПБ (1979; цяпер — Міністэрства замежных спраў), станцыі метрапалітэна «Плошча Леніна» (1984)^[8] і «Няміга» (1990) у Мінску.

Іншае[правіць | правіць зыходнік]

Праект дэталёвай планіроўкі і забудовы цэнтра Мінска (1970—1975), праспекта Машэрава (1980-я)^[6], добраўпарадкаванне праспекта Машэрава і набярэжнай р. Свіслач у цэнтры горада (1970—1975)^[8], рэканструкцыі цэнтра Давыд-Гарадка (2000)^[6]. Рэгенерацыя Траецкага прадмесця (Мінск, 1980—1986), праекты рэгенерацыі Верхняга горада^[8], вуліцы Нямігі, Ракаўскага прадмесця.

Аўтар сцэнаграфіі спектакля «Палёты з Анёлам» (2000), Аўтар кнігі «Хатынь», якая атрымала прэмію за наватарства ў вобласці літаратуры, нарысаў пра архітэктуру ў спецыялізаваным і масавым друку^[6].

Сям’я[правіць | правіць зыходнік]

У шлюбе з архітэктарам Наталляй Афанасьевай меў дачку Галіну Левіну, таксама архітэктара.

Узнагароды і прэміі[правіць | правіць зыходнік]

Заслужаны архітэктар Рэспублікі Беларусь (1988). Лаўрэат Прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1967) за стварэнне мемарыяльных збудаванняў, якія ўвекавечваюць подзвіг савецкага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны, Прэміі Ленінскага камсамола Валгаграда, Ленінскай прэміі (1970). Узнагароджаны двума Ганаровымі граматамі і Граматай Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь^[6], ордэнам «За заслугі перад Федэратыўнай Рэспублікай Германія».

Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры (2002, у аўтарскім калектыве) — за архітэктурна-манументальны ансамбль забудовы цэнтра г. Давыд-Гарадка з памятным знакам князю Давыду, створаны ў 1998—2000 гадах.
Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь (2011), за мемарыял «Дзецям — ахвярам Вялікай Айчыннай вайны» ў Красным Беразе (Гомельская вобласць)
Медаль Міколы Шчакаціхіна «За братэрскае спрычыненне ў развіцці навукі і культуры Беларусі».
Званне «Ганаровы грамадзянін Жлобінскага раёна»^[11].

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

У Жлобіне адна з вуліц увесну 2015 года была пераназвана ў гонар Леаніда Левіна^[11].
У сакавіку 2015 года імя Леаніда Левіна атрымала Гістарычная майстэрня ў Мінску^[11].
У 2017 годзе Саюз беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын звярнуўся ў Мінгарвыканкам з прапановай даць імя Левіна вуліцы ў Мінску^[11]. Гэтая просьба была задаволена ў снежні 2020 года, калі Мінгарсавет прыняў адпаведнае рашэнне (афіцыйна апублікавана ў студзені 2021 года)^[12].

Крытыка[правіць | правіць зыходнік]

У якасці грамадскага дзеяча не раз паддаваўся крытыцы за недастатковае веданне рэалій яўрэйскага жыцця, пасіўнасць у зносінах з органамі ўлады, схільнасць да аўтарытарызму ў кіраванні ^[13]^[14].

Зноскі

↑ Левин Леонид Менделевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ Левин Леонид Менделевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ «Обнял я деревце и попрощался с Лизой»: он вернулся с фронта и узнал, что жена умерла от дистрофии. История семьи архитектора Левина Архівавана 25 жніўня 2018.
↑ Непридуманная история военного почтового романа Архівавана 13 чэрвеня 2021.
↑ У Мінску развіталіся з архітэктарам Леанідам Левіным Архівавана 7 сакавіка 2014.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з Левин Леонид Менделевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. Архитекторы Беларуси. / Редакционный совет: И. В. Чекалов (пред.) и др. — Минск: Энциклопедикс, 2014. — 140 с. — ISBN 978-985-7090-29-7. (руск.)
↑ Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941—1945: Энцыклапедыя / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1990. — 680 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-012-2.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о Абрамович Юрий Николаевич // Архитекторы Советской Белоруссии: Биогр. справочник / Союз архитекторов БССР; Сост. В. И. Аникин и др. — Мн.: Беларусь, 1991. — 262 с. — ISBN 5-338-00611-1. (руск.)
↑ «Мастацтва» № 5 (410). 2017 Архівавана 27 кастрычніка 2020.
↑ «Мастацтва» № 7 (412). 2017 Архівавана 27 кастрычніка 2020.
↑ ^а ^б ^в ^г http://belisrael.info/?p=15421
↑ https://belisrael.info/?p=26935
↑ Зуборев Л. Как создавалось «Общество еврейской культуры»
↑ Рубинчик В. О Левине и левинщине

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Левин Леонид Менделевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. Архитекторы Беларуси. / Редакционный совет: И. В. Чекалов (пред.) и др. — Минск: Энциклопедикс, 2014. — 140 с. — ISBN 978-985-7090-29-7. (руск.)
Левін Леанід Мендэлевіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 419. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Партрэт аўтарства І. В. Мядзведзева — НАЦИОНАЛЬНОЕ СВОЕОБРАЗИЕ В ТВОРЧЕСТВЕ АРХИТЕКТОРА-ХУДОЖНИКА И. В. МЕДВЕДЕВА. С. 85

[_b52f228dfc51a93f-1] Левин Леонид Менделевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_b5ccf52df076f126-2] Левин Леонид Менделевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[ctv-3] «Обнял я деревце и попрощался с Лизой»: он вернулся с фронта и узнал, что жена умерла от дистрофии. История семьи архитектора Левина Архівавана 25 жніўня 2018.

[minsknews-4] Непридуманная история военного почтового романа Архівавана 13 чэрвеня 2021.

[5] У Мінску развіталіся з архітэктарам Леанідам Левіным Архівавана 7 сакавіка 2014.

[ХЕХ-6] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з Левин Леонид Менделевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. Архитекторы Беларуси. / Редакционный совет: И. В. Чекалов (пред.) и др. — Минск: Энциклопедикс, 2014. — 140 с. — ISBN 978-985-7090-29-7. (руск.)

[vov-7] Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941—1945: Энцыклапедыя / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1990. — 680 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-012-2.

[АСБ-8] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о Абрамович Юрий Николаевич // Архитекторы Советской Белоруссии: Биогр. справочник / Союз архитекторов БССР; Сост. В. И. Аникин и др. — Мн.: Беларусь, 1991. — 262 с. — ISBN 5-338-00611-1. (руск.)

[kimpress5-9] «Мастацтва» № 5 (410). 2017 Архівавана 27 кастрычніка 2020.

[10] «Мастацтва» № 7 (412). 2017 Архівавана 27 кастрычніка 2020.

[:0-11] а ^б ^в ^г http://belisrael.info/?p=15421

[12] ttps://belisrael.info/?p=26935

[13] Зуборев Л. Как создавалось «Общество еврейской культуры»

[14] Рубинчик В. О Левине и левинщине

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]