Ушацкі раён
| Ушацкі раён | |||||
|
|||||
| Краіна | Беларусь | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Уваходзіць у | Віцебская вобласць | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Ушачы | ||||
| Афіцыйныя мовы |
Родная мова: беларуская 88,2 %, руская 10,46 % Размаўляюць дома: беларуская 76,56 %, руская 18,53 %[1] |
||||
| Насельніцтва (2009) |
15 970 чал,[1] (20-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 10,72 чал./км² (18-е месца) | ||||
| Нацыянальны склад |
беларусы — 94,83 %, рускія — 3,99 %, іншыя — 1,18 %[1] |
||||
| Плошча |
1 489,38[2] км² (16-е месца) |
||||
| Вышыня над узроўнем мора • Найвышэйшы пункт • Самы нізкі пункт |
239 м 127 м |
||||
 |
|||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Ушацкі раён на Вікісховішчы |
|||||
Ушацкі раён — адміністрацыйная адзінка ў цэнтральнай частцы Віцебскай вобласці. Мяжуе з Шумілінскім, Бешанковіцкім, Лепельскім, Докшыцкім, Глыбоцкім і Полацкім раёнамі. Цэнтр — Ушачы.
Змест
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Утвораны 17 ліпеня 1924 года ў складзе Полацкай акругі, у якой быў да 26 ліпеня 1930 года. З чэрвеня 1935 года па студзень 1938 года ўваходзіў у Лепельскую акругу. З 15 студзеня 1938 г. у складзе Віцебскай вобласці. 25 снежня 1962 года раён скасаваны. Яго тэрыторыя ўвайшла ў Лепельскі і Полацкі раёны. 30 ліпеня 1966 года Ушацкі раён адноўлены.
Прырода[правіць | правіць зыходнік]
Большая частка тэрыторыі раёна знаходзіцца ў межах Ушацка-Лепельскага ўзвышша. Паўночна-ўсходняя частка размешчана ў межах Полацкай нізіны. Паверхня пераважна плоскахвалістая, на захадзе — узгорыстая. Характэрны рэзкія ваганні адносных вышынь каля шматлікіх азёрных і балотных катлавін. 50 % тэрыторыі ляжыць на вышыні 150—200 метраў. Каля вёскі Гушчынская Слабодка знаходзіцца самы высокі пункт вышынёй 238 м, найбольш нізкі — 127 м (урэз вады возера Янова).
У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да паўночна-ўсходняй часткі Вілейскага пахаванага выступу Беларускай антэклізы. Сучасная паверхня складзена з паазерскіх марэнных, флювіягляцыяльных і азёрна-ледавіковых адкладаў, ніжэй утварэнні сожскага, дняпроўскага, у ледавіковых лагчынах — бярэзінскага зледзяненняў.
З карысных выкапняў ёсць пясчана-жвіровы матэрыял, будаўнічыя пяскі, гліны, сапрапель, торф. Вядомы 40 невялікіх радовішчаў торфу (найбольшае Выдрыца); 2 радовішчы пясчана-жвіровага матэрыялу (найбольшае Наташына); 2 радовішчы пяскоў (найбольшае Кавалеўшчынскае радовішча пяскоў); 2 радовішчы глін. Раён мае значныя запасы сапрапелю. Аб'ём азёрнага сапрапелю ў першачарговых для здабычы аб'ектах складае каля 7 тыс. кубічных метраў. Раён характарызуецца вялікай забяспечанасцю разведанымі радовішчамі ўсіх катэгорый гравійна-пясчанага матэрыялу.
Важнейшы прыродны рэсурс — зямельныя ўгоддзі. Агульная плошча складае 83,1 тыс. га, з якіх сельскагаспадарчых угоддзяў — 65,9 тыс. га (79,3 %), раллі — 32,4 тыс. га (38,9 %).
Глебы сельгасугоддзяў дзярновыя і дзярнова-карбанатныя, дзярнова-падзолістыя (85 %), поймавыя забалочаныя, тарфяна-балотныя. Глебы сугліністыя, супясчаныя, пясчаныя, тарфяныя.
Ушацкі раён характарызуецца добрай забяспечанасцю воднымі рэсурсамі. Найбольшымі рэкамі з'яўляюцца Заходняя Дзвіна, яе прыток Ушача і рака Дзіва. Усяго ў раёне налічваецца 18 малых і сярэдніх рэк, у тым ліку Бельская, Выдрыца.
Па колькасці азёр Ушацкі раён займае адно з вядучых месцаў у краіне. Тут налічваецца звыш 200 азёр, вялікіх і маленькіх. Яны займаюць каля 10 % плошчы раёна. Асабліва выдзяляецца Ушацкая група азёр. Сярод іншых азёр — Вечалле, Ваўчо, Дземінец, Доўгі Дземінец, Доўжына, Плесна, Астравіта, возера Глыбач, Бярозаўскае, Адворанскае, Акунь, Арэхаўна, Ашыцік, Гародна, Глыбачка, Дубраўскае, Лешва, Лешна, Лутава, Лінка, Пліна, Полазна, Рукшанскае, Салонец, Трошча, Усвея, Глыбокае. Іншыя азёры: Сверзна, Колпіна.
Мінеральныя воды Ушаччыны былі вядомы ўжо ў XVI ст., пры дапамозе іх вылечвалі захворванні апорна-рухальнага апарату.
Лясы раёна займаюць 41 % тэрыторыі раёна. Структура лясоў раёна прадстаўлена рознымі дравеснымі пародамі: елка, сасна, асіна, бяроза, дуб, рабіна, арэшнік, вольха, крушына і інш. Хваёвыя лясы займаюць 50,6 % лясной плошчы, дамінуе сасна.
Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]
На першае студзеня 2007 г. ва Ушацкім раёне пражывала 17800 чалавек. Па колькасці насельніцтва Ушацкі раён займае адно з апошніх месц у Віцебскай вобласці.
Дынаміка змянення колькасці насельніцтва раёна:
- 2005 — 19,1 тыс. чал.
- 2006 — 18,6 тыс. чал.
- 2007 — 17,8 тыс. чал.
Гарадское насельніцтва раёна складае 31%.
Нацыянальны склад:
На тэрыторыі раёна налічваецца 256 населеных пунктаў, найбуйнейшыя вёскі: Вялікія Дольцы, Кублічы, Сарочына, Селішча.
Адміністрацыйны падзел[правіць | правіць зыходнік]
Падзяляецца на 7 сельскіх саветаў: Вялікадолецкі, Вяркудскі, Глыбачанскі, Жарскі, Кубліцкі, Сарочынскі, Ушацкі.
Транспарт[правіць | правіць зыходнік]
Праз Ушацкі раён праходзяць аўтадарогі: Полацк — Ушачы — Лепель — Мінск, Полацк — Лепель — Мінск, Ушачы — Віцебск і інш. Аддаленасць г. п. Ушачы ад г. Мінска — 210 км, ад Віцебска — 150 км. Чыгункі раён не мае.
Аздараўленне[правіць | правіць зыходнік]
На тэрыторыі раёна паміж азёрамі Баркоўшчына і Доўжына знаходзіцца санаторый "Лясныя азёры.
Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]
- Генадзь Аўласенка (нар. 1955) — беларускі пісьменнік, паэт, драматург (нарадзіўся ў в. Ліпавец).
- Рыгор Барадулін (1935 - 2014) — народны паэт Беларусі (1992), перакладчык (нарадзіўся на хутары Верасоўка паблізу в. Гарадок)
- Пятрусь Броўка (1905—1980) — беларускі паэт, празаік, дзіцячы пісьменнік, перакладчык, грамадскі дзеяч (нарадзіўся ў в. Пуцілкавічы)
- Васіль Быкаў (1924—2003) — беларускі пісьменнік, грамадскі дзеяч (нарадзіўся ў в. Бычкі)
- Марыя Вератнёва (нар. у 1927) — даярка і свінарка, Герой Сацыялістычнай Працы, (нарадзілася ў в. Скачыхі)
- Францішак Вярэнька (1862—1892) — беларускі археолаг і краязнавец (нарадзіўся ў маёнтку Пуцілкавічы)
- Сяргей Знаёмы (1909—1944) — беларускі журналіст, празаік, паэт (нарадзіўся ў в. Звонь)
- Еўдакія Лось (1929—1977) — беларуская паэтэса (нарадзілася ў в. Старына)
Зноскі
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Вынікі перапісу 2009 года
- ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Ушацкага раёна / рэдкал. Г. К. Кісялёў [і інш.]. — Мн., 2003. — 640 с.: іл.
- Урбан, І. Я. Мая Ушаччына святая, мой край зацішкаў і грамоў : краязнаўчыя матэрыялы / І. Я. Урбан. — Ушачы, 2006. — 33 с. : іл.
- Ушацкі раён // Рэспубліка Беларусь : вобласці і раёны : энцыклапедычны даведнік / аўт.-склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 166—169.
- Цяцерка, Л. М. Геаграфія Ушацкага раёна / Л. М. Цяцерка. — Ушачы, 2006. — 110 с. : іл.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Ушацкі раённы выканаўчы камітэт (руск.)
- Спіс населенных пунктаў Ушацкага раёна па сельсаветах
- Праект Віцебскай абласной бібліятэкі ПРЫДЗВІНСКІ КРАЙ: ГІСТОРЫЯ І СУЧАСНАСЦЬ
- Мапы і агульныя звесткі на emaps-online (руск.)
- Навіны Ушацкага раёна на сайце Westki.info
- Фотаздымкі адметных мясцін на сайце Radzima.org
- Славутасці на партале globus.tut.by (руск.)
- Азёры Ушацкага раёна на сайце poseidon.by (руск.)
| |||||||||||||
| ||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
