Карл VI Габсбург

Карл VI
ням.: Karl VI.
Партрэт Карла VI
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі 12 кастрычніка 1711 — 20 кастрычніка 1740
Папярэднік	Іосіф I
Пераемнік	Карл VII
Эрцгерцаг Аўстрыі 17 красавіка 1711 — 20 кастрычніка 1740
Папярэднік	Іосіф I
Пераемнік	Марыя-Тэрэзія
Нараджэнне	1 кастрычніка 1685(1685-10-01)[…] Вена, Габсбургская манархія
Смерць	20 кастрычніка 1740(1740-10-20)[…] (55 гадоў) Вена, Габсбургская манархія
Месца пахавання	Імператарскі склеп
Род	Габсбургі
Бацька	Леапольд I Габсбург
Маці	Элеанора Нойбургская[d]
Жонка	Елізавета Крысціна Браўншвейг-Вольфенбютэльская
Дзеці	Марыя Тэрэзія, Марыя Ганна Аўстрыйская, Марыя Амалія Габсбург[d] і Леапольд Ёган Габсбург[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Аўтограф
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карл VI (ням.: Karl VI.; 1 кастрычніка 1685, Вена — 20 кастрычніка 1740) — імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 17 красавіка 1711 года, апошні нашчадак Габсбургаў па прамой мужчынскай лініі. Кароль Чэхіі з 17 красавіка 1711 года (каранацыя 5 верасня 1723 года, уступіў на прастол пад імем Карл II), кароль Венгрыі з 17 красавіка 1711 года (уступіў на прастол пад імем Карл III) і прэтэндэнт на іспанскі прастол (як Карл III).

Прэтэнзіі на іспанскую карону

Нарадзіўся ў Вене. Другі сын імператара Леапольда I і Элеаноры Пфальц-Нойбургскай.

Калі вымерла іспанская галіна Габсбургаў (1700), Карл выступіў прэтэндэнтам на прастол Іспаніі. Абвешчаны ў 1703 годзе ў Вене «Карлам III Іспанскім», ён адправіўся ў 1704 годзе ў Іспанію, пры дапамозе каталонцаў узяў Барселону і Валенсію, у 1706 годзе вытрымаў аблогу Барселоны. У верасні 1710 года яму атрымалася пры дапамозе моцных падмацаванняў з Аўстрыі і дзякуючы поспехам графа Старемберга ўступіць у Мадрыд, але неўзабаве ён ізноў апынуўся загнаным у невялікі паўночна-заходні вугал паўвострава.

Валадаранне

17 красавіка 1711 года памёр яго брат імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі Іосіф I, і Карл, які ўспадкаваў яго германскія землі, вярнуўся ў Германію; у снежні 1711 года ён атрымаў імператарскую карону. Пакінуты саюзнікамі і слаба падтрымліваны імперскімі чынамі, Карл у 1714 годзе быў прымушаны падпісаць Раштацкі мір з Францыяй, па якім да яго адышлі Неапаль, Мілан і Іспанскія Нідэрланды.

Удалей ішла вайна з Турцыяй. Пад начальствам прынца Яўгенія аўстрыйскія войскі атрымалі рашучыя перамогі пры Петэрвардэйне і Бялградзе. Паводле Пасаровіцкага міру 1718 года Аўстрыя набыла Тэмешскі банат, Паўночную Сербію з Бялградам, частку Босніі і Валахіі.

Славалюбівыя планы іспанскай каралевы Елізаветы Фарнезэ і яе ўлюбёнца Хуліа Альбероні выклікалі ў 1718 годзе саюз чатырох дзяржаў — Францыі, Англіі, Галандыі і Свяшчэннай Рымскай імперыі; іспанцы былі вымушаны прызнаць аўстрыйскія правы на Італію, прычым Карл выгодна вымяняў у Савоі востраў Сіцылію за Сардзінію.

Прагматычная санкцыя

Каб захаваць непадзельна за сваімі спадчыннікамі аўстрыйскія ўладанні, Карл 19 красавіка 1713 года выдаў «прагматычную санкцыю», якая пры адсутнасці мужчынскага нашчадства аддавала ўсю манархію жаночай лініі нашчадства Карла. Тым часам у Карла яшчэ не было дзяцей; праз тры гады ў яго нарадзіўся сын, які неўзабаве памёр, а затым нараджаліся толькі дочкі. Большасць дзяржаў спачатку не схільна была выказацца на карысць прагматычнай санкцыі. Толькі ў 1725 годзе Карлу атрымалася дамагчыся згоды Іспаніі, потым, наконт складзенага супраць яго і Іспаніі Герэнгаўзенскага дагавора, прыцягнуць на свой бок Расію ў жніўні 1726 года і Вустэргаўзенскім дагаворам 1726 гады адхіліць Прусію ад яе герэнгаўзенскага саюзніка, прызнаўшы за ёй права на Берг.

З іншага боку, Францыя і Англія прыцягнулі на свой бок Галандыю, Данію і Швецыю. Суасонскі кангрэс не дасягнуў пагаднення; Іспанія перайшла на бок Францыі. Да палітычных разладаў далучыліся эканамічныя. Заснаваная ў Астэндэ Усходняя гандлёвая кампанія ўзмоцнена заахвочвалася Карлам, які вельмі цікавіўся ўздымам гандлю і прамысловасці — і гэта яшчэ больш павялічвала непрыязнасць марскіх дзяржаў, якія глядзелі на акіянскі гандаль як на сваю манаполію. Напружаны стан доўжыўся некалькі гадоў; нарэшце ў 1731 годзе было складзена пагадненне, якое гарантавала прагматычную санкцыю з боку Англіі і Галандыі наўзамен знішчэння Остэндскай гандлёвай кампаніі.

Вайна за польскую спадчыну

Францыя па-ранейшаму заставалася варожай Карлу і скарысталася вакантнасцю польскага прастола ў 1733 годзе для аднаўлення вайны з Аўстрыяй. Расія і Аўстрыя выказаліся на карысць саксонскага курфюрста Фрыдрыха Аўгуста II; Францыя, Іспанія і Сардзінія жадалі даставіць прастол Станіславу Ляшчынскаму, цесцю Людовіка XV. У вайне, якая ўзгарэлася затым, французскія войскі занялі Мілан і ўсю Ламбардыю да Мантуі, іспанскае войска авалодала Неапалем і Сіцыліяй; на берагах Рэйна былі заваяваны Кель, Філіпсбург і ўся Латарынгія. Па папярэднім пагадненні ў Вене, у 1735 годзе (канчаткова мір складзены быў толькі ў 1738 годзе) Карл VI дамогся прызнання прагматычнай санкцыі і набыў Парму і П’ячэнцу, але ахвяраваў Неапаль, Сіцылію і некаторымі акругі Мілана, роўна як зусім адмовіўся ад Латарынгіі, якая аддадзена была Станіславу Ляшчынскаму і пасля смерці яго павінна была адысці да Францыі.

Вайна з Турцыяй

Не меней няўдачлівы быў Карл у распачатай па пачыне Расіі вайне з Асманскай імперыяй. Аўстрыя страціла паводле Бялградскага міру (верасень 1739), за выключэннем Баната, амаль усе свае набыцці паводле Пасаровіцкага (Пажарэвацкага) міру.

Карл памёр 20 кастрычніка 1740 года і пакінуў манархію сваёй 23-гадовай дачкі, Марыі-Тэрэзіі.

Шлюб і дзеці

23 красавіка 1708 года ажаніўся з прынцэсай Елізаветай Хрысцінай Браўншвайг-Вольфенбютэльскай (1691—1750), дачкой герцага Людвіга Рудольфа.

• Марыя Тэрэзія (1717—1780), імператрыца, жонка Франца Стэфана Латарынгскага,
• Марыя Ганна (1718—1744), жонка Карла Аляксандра Латарынгскага.

Літаратура

• Schirach, «Biographie Kaiser Karls VI» (Гале, 1776);
• P. von Radix, « Kaiser Karl VI als Staats und Volkswirt» (Інсбрук, 1886);
• M. Landau, «Geschichte Kaiser Karls VI als Königs von Spanien» (Штутгарт, 1889);
• Arneth, «Leben Guido von Starhemberg» (Вена, 1853);
• Arneth, «Prinz Eugen von Savoyen» (Вена, 1858-59).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Карл VI
• Карл VI // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)

800 814 840 843 855 875 877 881 887 891    Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —

891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983    Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II

983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155     —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —

1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410    Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —

1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637    Жыгімонт — Фрыдрых III — Максіміліян I — Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II

1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806    Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі