Спіс брытанскіх манархаў

Гэта старонка — інфармацыйны спіс.

Радаводнае дрэва каралёў Англіі і Брытаніі, IX—XXI стагоддзя

Ніжэй прыведзены спіс манархаў Англіі, Шатландыі, Ірландыі, Вялікабрытаніі і Злучанага каралеўства, гэта значыць дзяржаў, якія існавалі або існуюць на Брытанскіх астравах, а менавіта:

• Каралеўства Англія (871—1707, уключаючы Уэльс пасля яго далучэння);
• Каралеўства Шатландыя (843—1707);
• Уладанне Ірландыя (1177—1541);
• Каралеўства Ірландыя (1541—1801);
• Каралеўства Вялікабрытанія (1707—1801, пасля уніі Англіі і Шатландыі);
• Злучанае Каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі (1801—1927, пасля ўніі Вялікабрытаніі і Ірландыі);
• Злучанае Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі (з 1927 г., пасля абвяшчэння незалежнасці Рэспублікі Ірландыі).

У перыяд ранняга Сярэднявечча на Брытанскіх астравах існаваў яшчэ цэлы шэраг дзяржаў, пералік манархаў якіх знаходзіцца ў наступных артыкулах:

• Спіс каралёў брытаў (I стагоддзе — VII стагоддзе)

Дзяржавы, якія ўтварылі Англію:

• Вярхоўныя каралі англа-саксаў (V стагоддзе — VII стагоддзе)
• Гептархія (VI стагоддзе — X стагоддзе)
  • Спіс каралёў Усходняй Англіі (каля 600 — 890)
  • Спіс каралёў Эсэкса (604—828)
  • Спіс каралёў Кента (455—827)
  • Спіс каралёў Сусекса (477—919)
  • Спіс каралёў Уэсэкса (519—1066)
  • Спіс каралёў Мерсіі (626—919)
  • Спіс каралёў Нартумбрыі (547—955)

Дзяржавы, якія ўтварылі Шатландыю:

• Спіс каралёў піктаў (VI стагоддзе — 843)
• Спіс каралёў Дал Рыяды (V стагоддзе — 843)
• Спіс каралёў Стратклайда (V стагоддзе — 1034)

Каралеўствы Уэльса:

• Спіс кіраўнікоў каралеўства Гвінед (V стагоддзе — 1282)
• Спіс кіраўнікоў каралеўства Брыхейніяг (V стагоддзе — XI стагоддзе)
• Спіс кіраўнікоў каралеўства Повіс (V стагоддзе — 1160)
• Спіс кіраўнікоў каралеўства Дэхейбарт (X стагоддзе — 1271)
• Спіс кіраўнікоў каралеўства Гвент (V стагоддзе — XI стагоддзе)
• Спіс кіраўнікоў каралеўства Маргануг (VI стагоддзе — 1090)

Каралеўствы Ірландыі:

• Спіс манархаў Ірландыі (1934 да н.э. — 1186)
• Каралі Дубліна
• Каралі Конахта
• Каралі Лейнстэра
• Каралі Мунстэра

Іншыя дзяржавы:

• Спіс каралёў Мэна (V стагоддзе — 1504)
• Спіс кіраўнікоў каралеўства Астравоў (1156—1493)
• Думнонія
• Кельцкія дзяржавы паўднёва-ўсходняй Брытаніі
• дзяржава Караўзія і Алекта (286—294)

Спіс манархаў

Манархі Англіі Манархі Шатландыі Імя Партрэт Арыгінальнае імя Гады кіравання Уэсэкская дынастыя Альфрэд Вялікі англ.: Ælfred the Great 871-899 Эдуард Старэйшы англ.: Eadweard the Elder 899-924 Этэльвірд(*) англ.: Æðelweard 924 Этэльстан Слаўны англ.: Æðelstan the Glorious 924-939 Эдмунд I Цудоўны англ.: Eadmund I the Magnificent 939-946 Эдрэд англ.: Eadred 946-955 Эдвіг Прыгожы англ.: Eadwig All-Fair 955-959 Эдгар Міралюбны англ.: Eadgar the Peaceable 959-975 Эдуард Мучанік англ.: Eadweard II the Martyr 975-978 Этэльрэд Неразумны англ.: Æðelred II Unræd 978-1013 1014-1016 Эдмунд II Жалезнабокі англ.: Eadmund II Ironside 1016 (*) Дакладнасць кіравання сумніўная. Дацкія каралі Свен I Вілабароды дацк.: Svend Tveskæg англ.: Sweyn I Forkbeard 1013-1014 Кнуд Вялікі дацк.: Knud den Store англ.: Cnut the Great 1016-1035 Гаральд I Заячая Лапа дацк.: Harald Harefod англ.: Harold Harefoot 1035-1040 Хардэкнуд дацк.: Hardeknud англ.: Harthacnut 1040-1042 Рэстаўрацыя Уэсэкскай дынастыі Эдуард Спаведнік англ.: Eadweard the Confessor 1042-1066 Гаральд II Годвінсан англ.: Harold Godwinson 1066 Эдгар Этэлінг англ.: Eadgar Ætheling 1066 Нармандская дынастыя Пасля нарманскага заваявання ў 1066 годзе, у Англіі з'явілася французская традыцыя «нумарацыі» каралёў. Вільгельм I Заваёўнік/Незаконнанароджаны англ.: William I the Conqueror/the Bastard 1066-1087 Вільгельм II Руды англ.: William II Rufus 1087-1100 Генрых I Баклерк англ.: Henry I Beauclerc 1100-1135 Стэфан Блуаскі англ.: Stephen of Blois 1135-1154 Імператрыца Мацільда англ.: Empress Matilda 1141 Плантагенеты У 1154 г. прастол перайшоў да сына Мацільды і Жафруа V Плантагенета, графа Анжуйскага Генрых II Кароткі Плашч англ.: Henry II Curtmantle 1154-1189 Генрых Малады Кароль англ.: Henry the Young King 1170-1183 Рычард I Львінае Сэрца англ.: Richard the Lionheart 1189-1199 Іаан Беззямельны англ.: John Lackland 1199-1216 Прынц Людовік Французскі(**) англ.: Prince Louis of France 1216-1217 Генрых III Вінчэстэр англ.: Henry III of Winchester 1216-1272 Эдуард I Даўганогі англ.: Edward I Longshanks 1272-1307 Эдуард II Карнарван (***) англ.: Edward II of Carnarvon 1307-1327 Эдуард III Віндзарскі англ.: Edward III of Windsor 1327-1377 Рычард II англ.: Richard II 1377-1399 (**)Быў абвешчаны каралём Англіі 16 мая 1216 года ў Лондане, аднак каранаваны ён так і не быў. Ён кантраляваў больш паловы Англіі, але ў 1217 годзе ён быў вымушаны адмовіцца ад правоў на прастол. (***) Апошнім незалежным кіраўніком Уэльса быў Лівелін ап Грыфід. Далей Уэльс быў далучаны да Англіі. У 1284 годзе Эдуард I абвясціў свайго спадчынніка Эдуарда II Прынцам Уэльскім. Дынастыя Ланкастэраў У 1399 г. Рычард II быў зрынуты прадстаўніком адной з галін дому Плантагенетаў Генрыхам Ланкастэрам. Генрых IV Болінгбрак англ.: Henry IV of Bolingbroke 1399-1413 Генрых V англ.: Henry V 1413-1422 Генрых VI англ.: Henry VI 1422-1461 1470-1471 Дынастыя Ёркаў У 1461 г., падчас войны Пунсовай і Белай ружы, Генрых VI быў зрынуты прадстаўніком іншай галіны Плантагенетаў Эдуардам Ёркам. Эдуард IV англ.: Edward IV 1461-1470 1471-1483 Эдуард V англ.: Edward V 1483 Рычард III англ.: Richard III 1483-1485 Дынастыя Цюдараў У 1485 г. прастол перайшоў да нашчадка Ланкастэраў Генрыху Цюдару, заснавальніку дынастыі Цюдараў. Генрых VII англ.: Henry VII 1485-1509 Генрых VIII (***) англ.: Henry VIII 1509-1547 Эдуард VI англ.: Edward VI 1547-1553 Лэдзі Джэйн Грэй, «Дзевяцідзённая каралева» англ.: Lady Jane Grey, The Nine Days' Queen 1553 Марыя I Крывавая англ.: Mary I 1553-1558 Філіп англ.: Philip 1554-1558 Лізавета I англ.: Elizabeth I 1558-1603 (***) Пачынаючы з 1199 года Уладанне Ірландыя знаходзілася ў падпарадкаванні англійскай кароны. У 1541 годзе было створана каралеўства Ірландыя. Кароль Генрых VIII стаў першым англійскім каралём, якога ірландскі парламент надаў тытулам Кароль Ірландыі. Імя Партрэт Арыгінальнае імя Гады кіравання Дынастыя Мак-Альпінаў Кенет I шатл. гэл.: Cináed mac Ailpín 843-858 Дональд I шатл. гэл.: Domnall mac Ailpín 858-862 Канстанцін I шатл. гэл.: Causantín mac Cináeda 862-877 Эд Беланогі шатл. гэл.: Aed 877-878 Клайдская дынастыя Эохейд шатл. гэл.: Eochaidh 878-889 Гірык шатл. гэл.: Giric mac Dungail 878-889 Рэстаўрацыя дынастыі Мак-Альпінаў Дональд II шатл. гэл.: Domnall mac Causantín 889-900 Канстанцін II шатл. гэл.: Causantín mac Áeda 900-943 Малькальм I шатл. гэл.: Máel Coluim mac Domnaill 943-954 Індульф шатл. гэл.: Idulb mac Causantín 954-962 Дуф шатл. гэл.: Dub mac Maíl Coluim 962-967 Кулен шатл. гэл.: Cuilén mac Iduilb 967-971 Кенет II шатл. гэл.: Cináed mac Maíl Choluim 971-995 Амлаф шатл. гэл.: Amlaíb mac Ilduilb 973-977 Канстанцін III шатл. гэл.: Causantín mac Cuilén 995-997 Кенет III шатл. гэл.: Cináed mac Duib 997-1005 Малькальм II шатл. гэл.: Máel Coluim mac Cináeda 1005-1034 Данкельдская дынастыя Дункан I шатл. гэл.: Donnchad mac Crínáin 1034-1040 Марэйская дынастыя Макбет шатл. гэл.: Mac Bethad mac Findláich 1040-1057 Лулах шатл. гэл.: Lulach mac Gillai Comgain 1057-1058 Данкельдская дынастыя Малькальм III шатл. гэл.: Máel Coluim mac Donnchada 1058-1093 Дональд III шатл. гэл.: Domnall mac Donnchada 1093-1094 1094-1097 Эдмунд шатл. гэл.: Etmond mac Maíl Choluim 1094-1097 Дункан II шатл. гэл.: Donnchad 1094 Эдгар шатл. гэл.: Etgair mac Maíl Choluim 1097-1107 Аляксандр I шатл. гэл.: Alasdair mac Maíl Choluim 1107-1124 Давід I шатл. гэл.: Dabíd mac Maíl Choluim 1124-1153 Малькальм IV шатл. гэл.: Máel Coluim mac Eanric 1153-1165 Вільгельм I Леў шатл. гэл.: Uilliam Garm 1165-1214 Аляксандр II шатл. гэл.: Alasdair II 1214-1249 Аляксандр III шатл. гэл.: Alasdair III 1249-1286 Маргарыта, Нарвежская Дзева англ.: Margaret, Maid of Norway 1286-1290 Баліялі Пасля смерці Маргарыты адбыўся працэс па атрыманні шатландскай кароны ў спадчыну пад старшынствам караля Англіі Эдуарда I, пераможцам якога стаў Іаан Баліяль Іаан I Баліяль англ.: John Balliol 1292-1296 Дынастыя Брусаў У 1306 г., падчас вайны за незалежнасць, каралём быў абвешчаны Роберт Брус. Роберт I шатл. гэл.: Roibert a Briuis англ.: Robert the Bruce 1306-1329 Давід II англ.: David II 1329-1371 Дынастыя Баліяляў Эдуард Баліяль англ.: Edward Balliol 1332-1336 Дынастыя Сцюартаў Роберт II англ.: Robert II 1371-1390 Роберт III англ.: Robert III 1390-1406 Якаў I англ.: James I 1406-1437 Якаў II англ.: James II 1437-1460 Якаў III англ.: James III 1460-1488 Якаў IV англ.: James IV 1488-1513 Якаў V англ.: James V 1513-1542 Марыя I Сцюарт англ.: Mary Stuart 1542-1567 Якаў VI англ.: James VI 1567-1625 Вялікабрытанія Каралі Англіі, Шатландыі і Ірландыі У 1603 г., пасля смерці каралевы Лізаветы I, англійскі трон атрымаў у спадчыну кароль Шатландыі Якаў VI. Дынастыя Сцюартаў Імя Партрэт Гады кіравання Заўвагі Якаў I (англ.: James I) 1603-1625 Кароль Шатландыі пад імем Якава VI Карл I (англ.: Charles I) 1625-1649 Сын Якава I Садружнасць і Пратэктарат Пасля пакарання смерцю Карла I у 1649 г. Англія стала рэспублікай, пазней была абвешчана Садружнасць Англіі і Шатландыі, а ў 1653 г. была заснавана пасада пратэктара, на якую быў абраны Олівер Кромвель. Олівер Кромвель (англ.: Oliver Cromwell) 1653-1658 Рычард Кромвель (англ.: Richard Cromwell) 1658-1659 Сын Олівера Кромвеля Каралі Англіі, Шатландыі і Ірландыі У 1660 г. на прастол Англіі, Шатландыі і Ірландыі вярнуліся Сцюарты. Рэстаўрацыя Сцюартаў Імя Партрэт Гады кіравання Заўвагі Карл II (англ.: Charles II) 1660—1685 Сын Карла I, кароль Шатландыі таксама ў 1649—1651 гг. Якаў II (англ.: James II) 1685—1689 Сын Карла I, кароль Шатландыі пад імем Якава VII Марыя II (англ.: Mary II) 1689—1694 Дачка Якава II, суправіцельніца Вільгельма III Аранская дынастыя Вільгельм III Аранскі (англ.: William III of Orange) 1689—1702 Унук Карла I, кароль Шатландыі пад імем Вільгельма II, кароль Ірландыі пад імем Вільгельма I Дынастыя Сцюартаў Ганна (англ.: Anne) 1702—1707 Дачка Якава II Каралі Вялікабрытаніі і Ірландыі У 1707 г. Англія і Шатландыя былі аб'яднаны ў адзінае каралеўства Вялікабрытанію. Дынастыя Сцюартаў Імя Партрэт Гады кіравання Заўвагі Ганна (англ.: Anne) 1707-1714 Дачка Якава II Гановерская дынастыя Пасля смерці каралевы Ганны, у адпаведнасці Актам аб пераходзе ў спадчыну прастола 1701 г., прастол Вялікабрытаніі атрымаў у спадчыну курфюрст Гановера з дому Вельфаў Георг Людвіг, унук Лізаветы Сцюарт, дачкі караля Якава I. Георг I (англ.: George I) 1714—1727 Праўнук Якава I, курфюрст Гановера з 1698 г. Георг II (англ.: George II) 1727—1760 Сын Георга I, курфюрст Гановера Георг III (англ.: George III) 1760—1801 Унук Георга II, курфюрст Гановера Каралі Злучанага каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі У 1801 г. Вялікабрытанія і Ірландыя былі аб'яднаны ў адзіную дзяржаву Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі. Гановерская дынастыя Імя Партрэт Гады кіравання Заўвагі Георг III (англ.: George III) 1801—1820 Унук Георга II, курфюрст (з 1814 г. — кароль) Гановера; у 1811 прызнаны шалёным Георг IV (англ.: George IV) 1820—1830 Сын Георга III, кароль Гановера; у 1811—1820 — рэгент Вільгельм IV (англ.: William IV) 1830—1837 Сын Георга III, кароль Гановера Вікторыя (англ.: Victoria) 1837—1901 Унучка Георга III, з 1877 г. — імператрыца Індыі, з 1867 г. каралева Дамініёна Канада. Саксен-Кобург-Гоцкая дынастыя У 1901 г. прастол атрымаў у спадчыну Эдуард VII, сын каралевы Вікторыі і яе мужа прынца Альберта Саксен-Кобург-Гоцкага з дому Ветынаў. Эдуард VII (англ.: Edward VII) 1901—1910 Сын Вікторыі, імператар Індыі, кароль дамініёнаў і калоній. Георг V (англ.: George V) 1910—1917 Сын Эдуарда VII, імператар Індыі, кароль дамініёнаў і калоній. Віндзарская дынастыя У 1917 г. назва Саксен-Кобург-Гоцкай дынастыі была афіцыйна зменена на Віндзарскую з-за антынямецкіх настрояў у гады Першай сусветнай вайны. Георг V (англ.: George V) 1917—1927 Сын Эдуарда VII, імператар Індыі, кароль дамініёнаў і калоній. Каралі Злучанага каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі Пасля таго як у 1922 г. была абвешчана незалежнасць Рэспублікі Ірландыі, назва дзяржавы была ў 1927 г. зменена на новую: Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі. Віндзарская дынастыя Імя Партрэт Гады кіравання Заўвагі Георг V (англ.: George V) 1927—1936 Сын Эдуарда VII, імператар Індыі, кароль Каралеўстваў Садружнасці і калоній. Эдуард VIII (англ.: Edward VIII) 1936 Сын Георга V, імператар Індыі, кароль Каралеўстваў Садружнасці і калоній. Адрокся ад прастола Георг VI (англ.: George VI) 1936—1952 Сын Георга V, імператар Індыі (да 1947 г.), кароль Каралеўстваў Садружнасці і калоній. Лізавета II (англ.: Elizabeth II) 6 лютага 1952 — 8 верасня 2022 Дачка Георга VI, кіраўнік Садружнасці нацый, каралева Аўстраліі, Канады, Новай Зеландыі, Антыгуа і Барбуды, Багамскіх астравоў, Барбадаса (да 2021 г.), Беліза, Грэнады, Папуа-Новай Гвінеі, Сент-Вінсента і Грэнадзінаў, Сент-Кітса і Невіса, Сент-Люсіі, Саламонавых Астравоў, Тувалу і Ямайкі. Карл III (англ.: Charles III) 8 верасня 2022 — па цяперашні час Сын Лізаветы II, кіраўнік Садружнасці нацый, кароль Аўстраліі, Канады, Новай Зеландыі, Антыгуа і Барбуды, Багамскіх астравоў, Беліза, Грэнады, Папуа-Новай Гвінеі, Сент-Вінсента і Грэнадзінаў, Сент-Кітса і Невіса, Сент-Люсіі, Саламонавых Астравоў, Тувалу і Ямайкі.

Гл. таксама

• Спіс прэм’ер-міністраў Вялікабрытаніі
• Спіс манархаў паўвострава Брэтань

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Спіс брытанскіх манархаў
• Афіцыйны сайт брытанскай манархіі
• Britannia.com