Казімір IV Ягелончык
| Казімір IV польск.: Kazimierz Jagiellończyk | ||
 | ||
| Казімір IV. Марчэла Бачыярэлі | ||
 | ||
| ||
|---|---|---|
| 1440 — 1492 | ||
| Папярэднік: | Жыгімонт Кейстутавіч | |
| Пераемнік: | Аляксандр Ягелон | |
| ||
| 1447 — 1492 | ||
| Папярэднік: | Уладзіслаў III Варненчык | |
| Пераемнік: | Ян I Ольбрахт | |
| Дзейнасць: | суверэн | |
| Нараджэнне: | 30 лістапада 1427[1] Кракаў, Польскае Каралеўства | |
| Смерць: | 7 чэрвеня 1492[1] (64 гады) Горадня, Вялікае Княства Літоўскае[2] | |
| Пахаванне: | сабор Святых Станіслава і Вацлава | |
| Дынастыя: | Дынастыя Ягелонаў | |
| Бацька: | Ягайла | |
| Маці: | Соф'я Гальшанская | |
| Жонка: | Лізавета Габсбург | |
| Дзеці: | сыны: Уладзіслаў II Ягелон, Казімір Святы, Ян I Ольбрахт, Аляксандр, Жыгімонт I, Фрэдэрык дочкі: Ядвіга, Сафія, Альжбэта, Альжбэта, Ганна, Барбара, Альжбэта | |
| Узнагароды: | ||
Казімір Андрэй Ягайлавіч (Ягелончык, Ягелон) (30 лістапада 1427, Кракаў — 7 чэрвеня 1492, Гродна) — вялікі князь літоўскі (1440-1492), кароль польскі (1447-1492).
Змест
Біяграфічныя звесткі[правіць | правіць зыходнік]
Малодшы сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай.
Абраны вялікім князем незалежніцкай партыяй на чале з Янам Гаштольдам пасля забойства Жыгімонта Кейстутавіча (1440). Пры абранні абяцаў вярнуць ВКЛ Валынь і Падолле захопленыя Польшчай, што пазней і выканаў. У 1444 вярнуў ад Польшчы ў склад ВКЛ Дарагічынскую зямлю. Пасля смерці свайго старэйшага брата Уладзіслава, караля польскага, быў запрошаны на польскі сталец. Але Казімір доўгі час не пагаджаўся, яго не адпускалі князі і баяры ВКЛ, якія не жадалі нават персанальнай уніі з Польшчай, але пасля ўсёж-такі пад уплывам маці даў згоду. У чэрвені 1447 абраны каралём Польшчы, але прысягу даў толькі ў 1453. У 1454 Казімір ажаніўся з Альжбэтай, дачкой памерлага імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі Альберта II. У Казіміра і Альжбэты было трынаццаць дзяцей.
Унутраная палітыка[правіць | правіць зыходнік]
Намагаўся ўмацаваць велікакняжацкую ўладу, аднак гэтага не атрымалася, вымушаны быў пашырыць правы феадалаў і шляхты. У 1441 задушыў выступленне смаленскіх гараджан, а ў 1490—1492 гг. выступленні сялян на поўдні ВКЛ і Польшчы. У 1447 выдаў г. зв. Казіміраў прывілей, якім пашырыў правы феадалаў ВКЛ, гарантаваў права ўласнасці на зямлю, вольны выезд за мяжу, права судзіць залежных ад іх людзей. У прывілеі прадугледжвалася, што зямлю і дзяржаўныя пасады ў ВКЛ маглі атрымліваць толькі мясцовыя феадалы. Пры Казіміры вырасла роля паноў-рады і ўзмацніўся яе ўплыў на дзейнасць вялікага князя. У 1457 выдаў прывілей, паводле якага жыхары ВКЛ маглі вольна выязджаць за мяжу, акрамя варожых краін, у тым ліку для набыцця адукацыі. Аказваў матэрыяльную дапамогу студэнтам з дзяржаўнага скарбу. У 1468 выдаў Судзебнік, першую спробу кадыфікацыі крымінальнага і працэсуальнага права ВКЛ. У 1471 ліквідаваў удзельныя княствы. Прадстаўнікі незалежніцкай партыі, незадаволеныя збліжэннем з Польшчай, у 1480-х гадах арганізавалі змову супраць Казіміра, але яна была выкрыта. Выданнем Няшаўскага статута Казімір пачаў час палітычнага панавання ў Польшчы шляхецкага стану.
Знешняя палітыка[правіць | правіць зыходнік]
Пры Казіміры васалам Польшчы стала Мазавецкае княства, было далучана Асвенцымскае княства. У выніку трынаццацігадовай вайны з крыжакамі (1454—1466) па Торунскім дагаворы (1466) Польшча вярнула Памор'е, атрымала Заходнюю Прусію, а Тэўтонскі ордэн трапіў у васальную залежнасць. Казіміру давялося амаль штогод адбіваць татарскія наезды. Добра прыняў намер наўгародскіх баяр на чале з Марфай Барэцкай далучыць Ноўгарад да ВКЛ, але Іван III пасля доўгай аблогі захапіў Ноўгарад і жорстка расправіўся з баярамі.
Нашчадкі[правіць | правіць зыходнік]
- Уладзіслаў Ягелончык (1456—1516), кароль чэшскі
- Ядвіга Ягелонка (1457—1502)
- Казімір (1458—1484)
- Ян I Ольбрахт (1459—1501), кароль польскі
- Аляксандр Ягелончык (1461—1506)
- Сафія Ягелонка (1464—1512)
- Альжбэта (1465—1466)
- Жыгімонт Стары (1467—1548)
- Фрыдэрык Ягелончык (1468—1503), біскуп кракаўскі, кардынал
- Альжбэта II (1472—1480)
- Ганна Ягелонка (1476—1503)
- Барбара Ягелонка (1478—1534)
- Альжбэта III (1483—1517)
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ 1,0 1,1 Casimir IV // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118990217 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Беларуская энцыклапедыя. Т. 7. — Мн., 1998.
- Беларуская энцыклапедыя. Т. 18. — Мн., 2004. — С. 229.
- Беларусь: энцыкл. давед. — Мн., 1995.
- Мысліцелі i асветнікі Беларусі: Х — ХІХ стагоддзі: энцыкл. давед. — Мн., 1995. — С. 86.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 4. — Мн., 1997.
| ||||||||||
_Coat_of_Arms.jpg)
|
