Навазыбкаў

Горад Навазыбкаў руск.: Новозыбков Герб Сцяг Краіна Расія Суб’ект федэрацыі Бранская вобласць Муніцыпальны раён гарадская акруга горад Навазыбкаў Каардынаты 52°32′00″ пн. ш. 31°56′00″ у. д. Заснаваны 1701 Плошча 31,5 км² Вышыня цэнтра 160 м Насельніцтва ▼38 680 чал. (2021) Часавы пояс UTC+4 Тэлефонны код 48343 Паштовыя індэксы 243020 Аўтамабільны код 32 Код АКАТП 15420000000 Афіцыйны сайт zibkoe.ru Навазыбкаў на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Навазыбкаў (руск.: Новозыбков) — горад (з 1809 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Навазыбкаўскай гарадской акругі Бранскай вобласці. Насельніцтва 42,7 тыс. чалавек (2005), трэці па велічыні ў вобласці пасля Бранска і Клінцоў.

Заснаваны ў 1701 годзе. Асноўную частку першапасяленцаў склалі стараверы, уцекачы з цэнтральных абласцей Расіі. Цягам гісторыі горада стараверы адыгрывалі значную ролю ў жыцці і развіцці Навазыбкава і складалі значную частку яго насельніцтва. Зараз у Навазыбкаве знаходзіцца адзін з духоўна-адміністрацыйных цэнтраў Рускай дрэўлеправаслаўнай царквы.

Геаграфія

Размешчаны на паўночным захадзе Бранскай вобласці недалёка ад мяжы з Гомельскай вобласцю (Беларусь) на рацэ Карна, у межах украінскай і беларускай этнічных тэрыторый.

Навазыбкаў раз­віваўся паводле пла­на рэгу­ляр­най за­будовы (зацверджаны ў 1826 годзе, скарэктаваны ў 1840 годзе). Рэгуляр­ная пла­ніроўка ў не­като­рых раёнах раз­біва­лася згібамі рэк Зыб­кая і Кар­на.

Гісторыя

У 1686 і 1688 гадах ва ўрочышчы Зыбкае пасяліліся браты Карпавы, з 1695 года тут сталі сяліцца сем’і старавераў. У 1701 годзе быў атрыманы аблогавы ліст на заснаванне на землях Старадубскага палка слабодкі Зыбкая. У 1704—1716 гадах яна знаходзілася ва ўладанні палкоўніка Міклашэўскага і яго ўдавы, а ў 1716 годзе слабада перададзена ва ўпраўленне Раскольніцкай канторы. У 1720-х гадах каля слабады ўзніклі стараабрадніцкія манастыры. У 1739—1758 гадах тут служыў святар Патрыкій, прызнаны кіраўніком старадубска-веткаўскіх старавераў. Буйны цэнтр мылаварэння, вытворчасці канаплянага масла. З 1782 года пасад Зыбкоў Ноўгарад-Северскага намесніцтва (да 1796), Маларасійскай губерні (1796—1802), Чарнігаўскай губерні (1802—1809). З 1809 года павятовы горад Чарнігаўскай губерні (да 1919 года). У XIX стагоддзі ў горадзе развіваліся парусінавая, гарбарная, свячная і салатапенная вытворчасць. Навазыбкаў быў цэнтрам гандлю (хлеб, пянька, буйную рагатая жывёла, сала, масла, свечкі), тут праходзілі 4 штогадовыя кірмашы. У 2-й палове ХІХ стагоддзя атрымалі развіццё спіртавая і запалкавая вытворчасць (Навазыбкаўскі павет з пачатку 1900-х гадоў стаў найбуйнейшым вытворцам запалак у Расійскай імперыі). У 1887 годзе адкрыты пастаянны рух па чыгуначнай лініі Гомель — Бранск.

У сакавіку 1917 года ў горадзе створаны Навазыбкаўскі Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў, які ўзялі пад кантроль эсэры і меншавікі. У маі 1917 года прайшла 14-дзённая забастоўка рабочых. 8 ліпеня прайшоў 1-ы павятовы з’езд Саветаў сялянскіх дэпутатаў, а 15 жніўня — 2-і з’езд Саветаў сялянскіх дэпутатаў. У верасні ў горадзе былі ўведзены абмежаванні на продаж хлеба. 30 кастрычніка пры дапамозе бальшавіцкіх абвестак гаражане даведаліся пра Кастрычніцкі пераварот і звяржэнне Часовага ўрада. У канцы лістапада на запалкавай фабрыцы «Хваля Рэвалюцыі» прайшоў агульнагарадскі сход насельніцтва, на якім быў абраны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў на чале з бальшавіком Захарыем Георгіевічам Сторажавым.

Горад быў акупаваны германскімі войскамі з сакавіка/красавіка 1918 года, 23 снежня 1918 за­няты Чырвонай Арміяй. 1 студзеня 1919 года пастановай І з’езда КП(б) Беларусі разам з часткай Чарнігаўскай губерні Навазыбкаўскі павет уключаўся ў Беларускую ССР, але I Усебеларускі з’езд Саветаў, які прайшоў 2-3 лютага, не ўхваліў гэта рашэнне. Навазыбкаў у 1919 годзе ўвайшоў у склад Гомельскай губерні РСФСР.

Павятовы го­рад Го­мель­скай губерні (1919—1926), Бран­скай губерні (1926—1929), раённы цэнтр За­ходняй вобласці (1929—1937), Арлоўскай вобласці (1937—1944).

Акупаваны германскімі вой­ска­мі 16 жніўня 1941, савецкія войскі вызвалілі Навазыбкаў 25 верасня 1943 года.

З 1944 года раённы цэнтр Бранскай вобласці.

Насельніцтва

Год Колькасць 1856 7 200 1859 8 900 1897 15 362 1917 22 800 1920 14 200 1926 19 900 1931 18 300 1939 24 485 1959 25 852 1967 31 000 Год Колькасць 1970 34 433 1979 41 226 1989 44 854 1992 42 400 1996 43 300 1998 43 300 2000 43 600 2001 43 700 2002 43 038 2003 43 000 Год Колькасць 2005 42 700 2006 42 500 2007 42 300 2008 42 200 2009 41 932 2010 40 553 2011 40 579 2012 40 637 2013 40 499 2014 40 773 Год Колькасць 2015 40 765 2016 40 632 2017 40 476 2018 40 107 2019 39 725 2020 39 510 2021 38 680

Адукацыя

У 1925 годзе ў горадзе працавала 7 школ першай ступені:

1. Опытная імя Валадарскага
2. Імя Луначарскага
3. Імя Троцкага
4. Імя Маркса
5. Імя Крупскай
6. Імя Кастрычніцкай рэвалюцыі
7. Падросткаў

Акрамя была некалькі 7-гадовых школ:

1. Чыгуначная школа імя Бухарына
2. Яўрэйская школа імя Свярдлова

Школы Другой ступені:

1. Імя Леніна
2. Імя Калініна

Школы павышанага тыпу і прафісійныя школы:

1. Фабрычна-завадское вучнёўства
2. Вячэрняя рабочая школа і школа малапісьменных
3. Паліттэхнікум (зараз прафесійна-педагагічны каледж)

Налічвалася 8 дзіцячых дамоў.

У 1930 годзе адкрыты Навазыбкаўскі дзяржаўны педагагічны інстытут, які праіснаваў да 1976 года, а затым перанесены ў Бранск і працуе сёння ў якасці Бранскага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Сёння навучальныя ўстановы прадстаўлены школамі, установамі сярэдняй прафесійнай адукацыі, музычнай школай, прафесійна-педагагічным каледжам, медыцынскім каледжам, прамысловым тэхнікумам, філіялам Бранскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя акадэміка І. Г. Пятроўскага, сельскагаспадарчым тэхнікумам, тэхнікумам кіравання і бізнесу.

Вядомыя асобы

• Расціслаў Яўгенавіч Аляксееў (1916—1980) — савецкі караблебудаўнік, стваральнік суднаў на падводных крылах, экранапланаў, экраналётаў, яхт.
• Пётр Якаўлевіч Армашэўскі (1851—1919) — прафесар кафедры геалогіі Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта.
• Наталля Пятроўна Баранава (нар. 1950) — беларускі палітык.
• Наталля Аляксееўна Булацкая (нар. 1953) — беларускі літаратуразнавец.
• Маргарыта Анатольеўна Жорава (нар. 1956) — беларускі навуковец і палітык.
• Ілья Майсеевіч Падбярэзін (1902—1990) — савецкі военачальнік.
• Рыгор Львовіч Рашаль — савецкі рэжысёр

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Навазыбкаў