Друць

Друць
Характарыстыка
Даўжыня	295 км
Басейн	5 020 км²
Расход вады	31,6 м³/с (у вусці)
Вадацёк
Выток
• Месцазнаходжанне	за 1 км на захад ад вёскі Раздольная Талачынскага раёна
• Каардынаты	54°29′21″ пн. ш. 29°33′29″ у. д.
Вусце	Дняпро
• Месцазнаходжанне	на паўднёвай ускраіне горада Рагачоў
• Каардынаты	53°03′25″ пн. ш. 30°01′46″ у. д.
Ухіл ракі	0,4 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Дняпро → Чорнае мора
Краіна	Беларусь
Рэгіёны	Віцебская вобласць, Магілёўская вобласць, Гомельская вобласць
Басейн Друці з прытокамі Аслік, Вабіч, Грэза
выток вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Друць — рака ў Віцебскай, Магілёўскай і Гомельскай абласцях Беларусі, правы прыток Дняпра.

Даўжыня ракі 295 км. Плошча вадазбору 5020 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 31,6 м³/с. Агульнае падзенне ракі 105,2 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,4 ‰.

Назва

Назва Друць старабалцкага паходжання.

Гідранімічная аснова *dru-t- паходзіць ад індаеўрапейскага *dreu- / *dru- «бегчы, імкнуцца», ад якога вытворнае і *droṷus «плынь». У стараеўрапейскай гідраніміі вядомыя аднакарэнныя рачныя назвы і з асновай Drut-, і з асновай Drav-.

З балцкай лексікі гэты корань і яго вытворныя з цягам часу зніклі, выціснутыя іншымі каранямі, і засталіся толькі ў гідраніміі. Найбольш паказальнае стараіндыйскае drutáḥ (< drutas) «бег». Таго ж паходжання балцкія гідронімы Dreverna, Drawanta, Drawing.

Назву Друць можна прыблізна перадаць як «Плыткая (рака)».

Ад таго ж кораня *dru- назва ракі Друя (*dru-j-). Ад роднаснага яму *droṷus назвы Адроў, Сухадроўка.

У басейне Друці балцкія назвы маюць рэкі Няропля, Домса, Рэкта. Адразу справа ад цячэння Друці — рэкі з балцкімі назвамі Клява, Пліса, Можа, Ала, Дабасна.

Асноўныя прытокі

Справа: Аслік, Малыш, Вядзерка, Даўжанка, Вепрынка, Белая, Дабрыца, Каменка. Злева: Крывая, Няропля, Вабіч, Арлянка, Балонаўка, Грэза, Узбінка.

На рацэ

Гарады: Талачын, Круглае, Бялынічы, Рагачоў. Вёскі: Друцк. Вадасховішчы: Талачынскае, Чыгірынскае, Цяцёрынскае. Зоны адпачынку: Чыгірынка, Маліна, Друць, Лужкі.

У 1948 годзе на рацэ Друць была пабудавана і пушчана ў эксплуатацыю малая гідраэлектрастанцыя калгаса «Перамога» Ляснянскага сельсавета, на цяперашні момант не існуе.

Гідраграфія

Пачынаецца за 1 км на захад ад вёскі Раздольная Талачынскага раёна, вусце на паўднёвай ускраіне Рагачова. Агульная даўжыня рачной сістэмы Друці складае 2000 км, густата рачной сеткі — 0,39 км/км³. Вадазбор у вярхоўі — ў межах Аршанскага ўзвышша, на астатнім працягу — ва ўсходняй частцы Цэнтральнабярэзінскай раўніны. Суднаходная ніжэй плаціны Чыгірынскага вадасховішча (за 84 км ад вусця) у паўнаводны перыяд.

Асаблівасці рэжыму — вельмі выразнае веснавое разводдзе, на якое прыпадае 54 % гадавога сцёку. Веснавы пад’ём узроўню вады інтэнсіўны (7—10 сутак), найвышэйшы ўзровень разводдзя ў пачатку красавіка, сярэдняя вышыня над межанню 2,5—2,8 м. Веснавы ледаход доўжыцца каля 3 сутак. Рака прымае сцёк з меліярацыйных каналаў.

Даліна Друці да ўпадзення ракі Крывая невыразная, ніжэй трапецападобная, шырынёй 1,5—2,5 км. Схілы парэзаныя, вышыня іх 8—30 м, да гарадскога пасёлка Бялынічы адкрытыя і пад ворывам, ніжэй па цячэнні пераважна пад лесам. Левы схіл больш спадзісты, правы ўмерана стромкі, нярэдка абрывісты. Пойма пераважна двухбаковая (на асобных участках у нізоўі левабярэжная, у верхнім цячэнні часткова затопленая Цяцёрынскім, у ніжнім — Чыгірынскім вадасховішчамі), адкрытая, лугавая. Паверхня поймы ў прырэчышчавай частцы роўная, месцамі ўзгорыстая, перасечаная старыцамі, асушальнымі канавамі, лагчынамі.

Рэчышча каналізаванае на 2 участках у вярхоўі: ад вёскі Навасёлкі да горада Талачын (7 км) і ад пункта за 0,4 км ніжэй моста на аўтамабільнай дарозе Мінск—Масква да аграгарадка Друцк (8,6 км). На астатнім працягу моцна-звілістае, свабодна меандруе, ніжэй упадзення ракі Вабіч разгалінаванае на пратокі і рукавы з шматлікімі старыцамі і залівамі. Шырыня ракі ў межань у вярхоўі 10—20 м, ніжэй — 30—50 м. Берагі пераважна стромкія, месцамі абрывістыя, вышынёй 1—2,5 м (на лукавінах 3—5 м), у вусцевай частцы спадзістыя, вышынёй да 1 м.

Літаратура

• Бычук С. Ф. Друць // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.
• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
• Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.