Катаванні амерыканскіх ваеннапалонных у Паўночным В’етнаме

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Асноўныя артыкулы: Вайна ў В’етнаме і Амерыканскія ваеннапалонныя падчас вайны ў В’етнаме
Аб’екты, пазначаныя на карце Ханоя былым ваеннапалонным, у т.л. турма Ханой Хілтан, дзе ўтрымліваліся амерыканцы.

Катаванні амерыканскіх ваеннапалонных у Паўночным В’етнаме адбываліся ў перыяд актыўнага ўдзелу ЗША ў В’етнамскай вайне ў 1965—1973 гадах.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

В’етнамцы адмаўляліся прызнаваць амерыканцаў, якія трапілі ў палон, «ваеннапалоннымі», паколькі паміж ЗША і Паўночным В’етнамам фармальна не было стану вайны, і лічылі іх «ваеннымі злачынцамі»[1]. Пілоту ВМС ЗША Говарду Ратледжу пасля палону было заяўлена наступнае: «Ты не ваеннапалонны. Твой урад не аб’яўляў вайну в’етнамскаму народу... цябе не абараняе міжнароднае заканадаўства»[2]. Томас Мо, які быў на момант свайго палону 1-м лейтэнантам ВПС, пісаў: «Я выявіў, што цябе могуць падвергнуць катаванням за тое, што ты абвінаваціў іх у выкарыстанні катаванняў»[3]. Як паведамляе «Энцыклапедыя В’етнамскай вайны» пад рэдакцыяй ваеннага гісторыка Спенсэра Такера, жорсткія і сістэматычныя катаванні, якім падвяргаліся амерыканскія пілоты, добра задакументаваны, хоць в’етнамскі бок да гэтага часу адмаўляе факт іх выкарыстання[4].

У тыя дні гэтым звычайна займаўся пераважна адзін і той жа чалавек. Я думаю, яны [в’етнамцы] зразумелі, што пры адсутнасці больш-менш кваліфікаванага спецыяліста па катаваннях давесці чалавека да смерці можна папросту. Той, пра якога я кажу, зарабіў сабе мянушку 'Прутапут' — у нас кожны ахоўнік у лагеры атрымліваў мянушку — таму што ён умеў з дапамогай металічных дубцоў і путаў загінаць чалавека ў выварочаныя паставы, каб выклікаць боль, але ён быў вельмі майстэрскі ў гэтай справе. Ён ведаў межы, да якіх можна было выгінаць рукі і ногі, не ламаючы іх, і ў гэтым... ва ўсім гэтым было нешта нерэальнае. Ён прыходзіў, не выказваючы ніякіх эмоцый. Катаванні былі яго працай. Ён быў прафесійны спецыяліст па катаваннях. <...> Я думаю, яны зразумелі, можа быць, з папярэдніх выпадкаў, калі празмерна гарачыя спецыялісты па катаваннях загубілі некалькі палонных, што ім трэба было завесці вось такога чалавека.

— Сведчанне Уільяма Лорэнса, лётчыка ВМС ЗША, які патрапіў у палон у 1967 годзе

В’етнамцы катавалі палонных перш за ўсё для таго[5], каб зламаць іх волю, прымусіць здрадзіць сваіх таварышаў, усхваляць паблажлівасць сваіх турэмшчыкаў, падпісваць лісты з заклікам спыніць вайну і прызнавацца ў ваенных злачынствах[6]. Леа Торснес, ганараваны за свой гераізм у В’етнаме Медалём пашаны, адзначаў: «Я і многія іншыя палонныя падвяргаліся жорсткім катаванням — некаторых катавалі да смерці. Некалькі напісалі кнігі. У кнізе Джона Макграта «Ваеннапалонны: шэсць гадоў у Ханоі» прысутнічаюць яркія замалёўкі катаванняў»[7]. Лётчык ВМС ЗША Джэрэмія Дэнтан у 1966 годзе знаходзіўся пад катаваннямі чатыры дні і тры ночы — такім чынам яго «рыхтавалі» да сустрэчы з японскім журналістам, вядомым сваёй сімпатыяй да Паўночнага В’етнама[8]. Эверэту Альварэсу некалькі дзён не давалі спаць, затым скавалі рукі за спіной, парэзаўшы запясці да касцей, і білі да таго часу, пакуль ён не пагадзіўся напісаць ліст з прызнаннем таго, што здзяйсняў «ваенныя злачынствы» супраць в’етнамскага народа[9]. Як адзначаецца ў даследаванні Ваенна-марскога медыцынскага даследчага цэнтра ў Сан-Дыега, для атрымання падобнага роду сведчанняў в’етнамцы адмаўлялі ў медыцынскай дапамогі цяжка параненым або траўмаваным палонным, і нават пагаршалі раненні і траўмы[10].

Таксама, катаванні ўжываліся і ў якасці пакарання за любыя парушэнні лагернага рэжыму (свіст, спевы, размовы)[11].

Для катаванняў часта выкарыстоўваліся кайданы і вяроўкі. Катаванне з ужываннем вяровак было адной з самых балючых — палоннаму моцна звязвалі рукі за спіной (у локцяў і на запясцях), пасля чаго заводзілі іх уверх і наперад. Такая методыка прыводзіла да рэшткавага паралічу і страты адчувальнасці рук на доўгі час (у некаторых выпадках — на многія гады пасля вызвалення з палону)[12]. Ужывалася таксама пазбаўленне сну, калі палоннага прывязвалі або прыкоўвалі да крэсла, прымушаючы сядзець у адным становішчы дні напралёт і пры гэтым не дазваляючы спаць. Томас Мо ўспамінаў, як аднойчы яго прымусілі сядзець на крэсле на працягу 10 сутак[3]. Лейтэнант ВМС Майк Макграт адзначаў, што некаторыя зняволеныя падвяргаліся такім катаванні 15—20 дзён без перапынку[13]. Некаторыя формы катаванняў былі вельмі простымі. Палонных прымушалі праводзіць доўгі час у нязручным становішчы (напрыклад, гадзінамі стаяць на каленях на бетоннай падлозе)[14]. Часам пад калені падкладалі аловак[12].

У 1969 годзе двое ваеннапалонных няўдала паспрабавалі здзейсніць уцёкі. Аднаго з іх пасля гэтага катавалі на працягу 38 дзён. Другі, капітан ВПС Эдвін Атэрберы, таксама падвергнуўся катаванням (яго крыкі былі чутны на адлегласці двух турэмных блокаў) і памёр праз восем дзён пасля спробы ўцёкаў[15]. В’етнамцы заявілі іншым палонным, што ён памёр ад «незвычайнай хваробы»[16]. У сувязі з гэтым катаванням падвергліся таксама многія іншыя зняволеныя, якія не мелі да ўцёкаў ніякага дачынення.

Лейтэнант ВМС Джэймс Конел знаходзіўся ў адзіночным зняволенні ўвесь перыяд свайго знаходжання ў палоне. В’етнамскія турэмшчыкі катавалі яго, беспаспяхова спрабуючы прымусіць яго зрабіць прызнанне ў ваенных злачынствах. У выніку ў Конела былі сур’ёзна пашкоджаны нервовыя канчаткі на руках і запясцях. Лічачы, што ён сімулюе, в’етнамцы на працягу 120 дзён катавалі яго электрашокам, заганялі яму пад пазногці іголкі і калолі імі пальцы. Яны пагражалі адрэзаць яму рукі. У снежні 1969 года Конела адвялі на чарговы допыт, і ніхто з палонных яго больш не бачыў[17]. У 1974 годзе Паўночны В’етнам перадаў амерыканскім прадстаўнікам яго астанкі[18].

Паводле даследавання Цэнтра вывучэння ваеннапалонных Роберта Мітчэла[12], у перыяд актыўнага выкарыстання катаванняў у першай палове вайны катаванням з вяроўкамі падвергліся 85% усіх палонных амерыканцаў, катаванням з крэслам — 67%, у кайданы закоўваліся 60%. Варта адзначыць, што эфектыўнасць катаванняў была спрэчнай. Некаторыя палонныя выяўлялі, што любы адказ на допыце, нават ілжывы, часова палягчае пакуты[19]. Калі в’етнамцы запатрабавалі ў лётчыка марской пяхоты Орсана Суіндла назваць імёны камандзіра і пілотаў яго эскадрыллі, ён пад катаваннямі пералічыў членаў сваёй школьнай футбольнай каманды[20].

У 1999 годзе ў камітэце па замежных справах кангрэсу ЗША прайшлі слуханні, прысвечаныя меркаванага ўдзелу грамадзян Кубы ў катаваннях амерыканскіх вайскоўцаў у В’етнаме[21].

Ахвяры[правіць | правіць зыходнік]

Паводле ацэнкі Міністэрства абароны ЗША, зробленай у 1973 годзе пасля вызвалення ваеннапалонных, у В’етнаме пад катаваннямі памерла больш за 55 амерыканскіх вайскоўцаў. Паводле ацэнак супрацоўнікаў ваенных архіваў і актывістаў, якія займаліся праблемамі палонных, рэальны лік значна большы[17]. Па ацэнцы амерыканскага гісторыка Рычарда Хэліона, усяго ў палоне памерла 113 лётчыкаў (даных па іншых ваеннапалонным ён не прыводзіць), з іх 65 у выніку катаванняў[22].

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ James Willbanks. Vietnam War Almanac. — Facts on File, 2009. С. 139.
  2. ↑ Maurice Isserman. Vietnam War. — Facts On File, 2003. — P. 99.
  3. ↑ а б Tom Moe. Pure Torture
  4. ↑ The Encyclopedia of the Vietnam War. A Political, Social, and Military History. — ABC-CLIO, 2011. — P. 1126.
  5. ↑ «Torture was not used primarily to obtain military information, but to break a prisoner’s will, force him to betray his comrades, and extort letters or tapes condemning US policy and praising the leniency of his captors». John L. Frisbee. Valor en Masse Архівавана 21 студзеня 2009. (Праверана 20 жніўня 2012)
  6. ↑ «The Americans were forced to record taped „confessions“ to war crimes against the Vietnamese people and to write letters urging Americans at home to end the war». The M.I.A. Issue
  7. ↑ «I and many POWs were tortured severely — some to death. Several wrote books. John „Mike“ McGrath’s book „Prisoner of War: Six Years in Hanoi“ includes vivid torture drawings». Leo Thorsness. Vietnam POWs can explain what 'torture' means Архівавана 28 студзеня 2021.
  8. ↑ PoW/MIA Forum. War Crimes
  9. ↑ «After denying the Navy flier sleep for several days, guards cuffed his arms behind his back, cutting his wrists to the bone, and then punched and kicked him mercilessly. Alvarez finally agreed to scrawl a dictated letter admitting he had committed „war crimes“ against the Vietnamese people». David Grogan, Jane Sims Podesta. Eight Years a P.O.W. in North Vietnam, Ex-Navy Flier Everett Alvarez Explores Old Wounds in a New Book Архівавана 15 чэрвеня 2016.
  10. ↑ "The severely injured were denied medical treatment, and some men even had previous injuries aggravated in order to force submission". E.J. Hunter. THE VIETNAM POW VETERAN: IMMEDIATE AND LONG-TERM EFFECTS OF CAPTIVITY Архівавана 13 красавіка 2013. (Праверана 20 жніўня 2012)
  11. ↑ Craig Howes. Voices of the Vietnam POWs: Witnesses to Their Fight, с. 61 (Праверана 20 жніўня 2012)
  12. ↑ а б в Torture experiences of prisoners held in North Vietnam (Праверана 1 жніўня 2010)
  13. ↑ American Experience. Return With Honor. Gallery of Mike McGrath’s drawings Архівавана 22 чэрвеня 2001.
  14. ↑ «Prisoners were also forced to torture themselves: great pain could be inflicted simply by kneeling on a concrete floor for enough hours». Wayne Thompson. To Hanoi and Back: The United States Air Force and North Vietnam 1966—1973. — Air Force History and Museums Program, United States Air Force, Washington, D.C. 2000. — P. 181.
  15. ↑ Stewart Powell. Honor Bound Архівавана 22 жніўня 2010.
  16. ↑ Atterberry, Edwin Lee P.O.W. NETWORK
  17. ↑ а б Ted Sampley. U.S. Ambassador Says Vietnamese Torturers Were «Just Doing Their Jobs»
  18. ↑ Connell, James Joseph P.O.W. NETWORK
  19. ↑ BRUTALITY AND ENDURANCE
  20. ↑ Vietnam POW Recalls Horrors, Some Smiles From Captivity // defense.gov
  21. ↑ THE CUBAN PROGRAM: TORTURE OF AMERICAN PRISONERS BY CUBAN AGENTS
  22. ↑ Richard Hallion. Rolling Thunder 1965–68: Johnson's air war over Vietnam. Osprey Publishing, 2018, p.82

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Kelly, Joseph B. PW's as War Criminals. // Military Review. — January 1972. — Vol. 52 — No. 1 — P. 91-96 — ISSN 0026-4148.
  • Stuart I. Rochester, Frederick T. Kiley. Honor Bound = Vietnam at War: The History 1946-1975. — Naval Institute Press, 1999. — ISBN 1557506949.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Катаванні_амерыканскіх_ваеннапалонных_у_Паўночным_В’етнаме&oldid=4493105"