Палкоўнік Тун

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Палкоўнік Тун (таксама палкоўнік Томб і Нгуен Тун; англ.: Colonel Toon, в’етн.: Đại tá Toon) — міфічны паўночнав’етнамскі ваенны лётчык-ас, які нібыта служыў у ВПС Паўночнага В’етнама і збіў трынаццаць амерыканскіх самалётаў падчас вайны ў В’етнаме. Калі верыць легендзе, ён быў збіты 10 мая 1972 года самалётам ВМС ЗША F-4 Phantom II, якім кіравалі лейтэнанты Рэндзі «Дзюк» Канінгам (пілот) і Уільям «Айрыш» Дрыскола (штурман)[1][2][3].

З’яўленне легенды[правіць | правіць зыходнік]

Легенда пра «палкоўніка Туна» з’явілася ў сярэдзіне В’етнамскай вайны. Падчас баёў паміж ВПС В’етнама і ВМС ЗША амерыканскія пілоты, як паведамляецца, часта бачылі самалёты МіГ-17 з бартавым нумарам 3020 і МіГ-21 з бартавым нумарам 4326, на насах якіх было намалявана па трынаццаць сімвалаў чырвоных зорак, што азначала, што дадзеныя машыны збілі трынаццаць самалётаў праціўніка. Пры гэтым пры праслухоўванні радыёпаведамленняў, якімі в’етнамскія лётчыкі абменьваліся з наземнымі сіламі або паміж сабой, амерыканцы нібыта чулі рэгулярнае паўтарэнне слова «Тун» або «Томб». З’явілася інфармацыя, што гэтае слова з’яўляецца імем легендарнага лётчыка. З гэтага часу ўзнікла легенда аб в’етнамскім «суперасе» Туне.

Больш за ўсё чутак пра «Туна» распаўсюджвалася сярод амерыканскіх пілотаў у перыяд з 1967 па 1972 год: да гэтага часу ён стаў свайго роду легендай сярод лётчыкаў, а звесткі пра яго абрасталі разнастайнымі чуткамі. Так, «Туну» ў хуткім часе «прысвоілі» званне «палкоўнік», а таксама «далі» яму імя «Нгуен», вельмі распаўсюджанае ў В’етнаме. У некаторых дакументах таксама з’явіліся сведчанні, што яго завуць «Нгуен Тун». Гэтыя чуткі паўплывалі на псіхічнае стан некаторых амерыканскіх пілотаў, у выніку чаго яны ў спешцы скідалі бомбы яшчэ да дасягнення мэты або проста рэтыраваліся пры з’яўленні самалёта МіГ.

Чуткі працягвалі хадзіць да 10 мая 1972 года, калі МіГ-17 пад нумарам 3020, як паведамлялася, быў збіты самалётам F-4 Phantom II ВМС ЗША, якім кіравалі лейтэнанты Рэндзі «Дзюк» Канінгем (пілот) і Уільям «Айрыш» Дрыскол (штурман). Пасля гэтага легенда аб «палкоўніка Туне» ў шэрагах лётчыкаў ВМС ЗША паступова знікла.

Недакладнасць легенды[правіць | правіць зыходнік]

На самай справе пілоты Паўночнага В’етнама, якія прымалі ўдзел у паветраных баях, не мелі званняў вышэй маёра[4]. Некаторыя лічаць, што за міфічнага аса маглі прымаць Дзінь Тона або Фам Туана — пілотаў, чые прозвішчы гучаць амаль як «Тун». Тым не менш вядома, што дадзеныя пілоты ў першую чаргу займаліся рэйдамі супраць бамбардзіроўшчыкаў B-52, маючы адпаведную падрыхтоўку, а не паветранымі дуэлямі, таму колькасць збітых імі самалётаў не была дастатковай, каб лічыць іх лётчыкамі ўзроўню «асаў».

Амерыканскія пілоты, як правіла, ляталі кожны на адным канкрэтным самалёце, пераходзячы да пілатавання іншых толькі ў тых выпадках, калі іх самалёты аказваліся збіты або пашкоджаны. Наадварот. У сувязі з вельмі нізкім лікам даступных ім самалётаў пілоты Паўночнага В’етнама часта пілатавалі адзін і той жа баявой самалёт па чарзе. Многія самалёты, такім чынам, маглі збіваць варожыя пад кіраваннем розных пілотаў. Неразуменне гэтага амерыканскімі пілотамі, магчыма, і прывяло да з’яўлення легенды пра «палкоўніка Туна»[5].

На думку некаторых даследчыкаў, слова «Тун» або «Томб» не з’яўляецца в’етнамскім імем або прозвішчам. Была выказана здагадка, што гэта мог быць нейкі пазыўны, які з прычыны шматразовага паўтарэння амерыканцы памылкова прынялі за імя пілота. На самай справе пры абмене паведамленнямі паміж наземнымі сіламі і пілотамі В’етнама апошнія ніколі не выкарыстоўвалі свае сапраўдныя імёны, а толькі псеўданімы для абазначэння сябе або свайго самалёта[6].

Вядомыя рэальныя факты[правіць | правіць зыходнік]

Пасля заканчэння вайны стала вядома, што МіГ-17Ф з бартавым нумарам 3020 быў прыпісаны да 923-га знішчальнага палка. Гэты самалёт меў афарбоўку ў выглядзе зялёных палос па баках: сярод амерыканскіх пілотаў самалёты з афарбоўкай такога тыпу былі вядомы пад назвай «Зялёная змяя»[7]. Гэтым самалётам за час вайны кіравалі мноства пілотаў, і ён, пілатуемы імі, збіў у агульнай складанасці як мінімум восем варожых самалётаў. Вядомы двое з яго пілотаў: Нгуен Ван Бэй (па мянушцы Бэй A) і Ле Хай. Абодва пілоты прызнаваліся асамі: пацверджана, што Нгуен Ван Бэй збіў (на розных самалётах) сем самалётаў праціўніка, Ле Хай — шэсць. Абодва яны пасля атрымалі званне Героя, засталіся жывымі пасля вайны і былі павышаны па службе да палкоўнікаў. Пра пілота, якога збілі Рэндзі «Дзюк» Канінгам і Уільям «Айрыш» Дрыскола, няма апублікаванай інфармацыі.

Што тычыцца самалёта Міг-21ПФ з бартавым нумарам 4326, які ў цяперашні час экспануецца ў ваенным музеі, то ён быў прыпісаны да 921-га знішчальнага палка «Саа Да» («Чырвоная зорка»)[8]. Гэтым самалётам таксама напераменку кіравалі многія пілоты, і ён збіў у агульнай складанасці трынаццаць варожых самалётаў. Пазней шэсць пілотаў, якія кіравалі гэтым самалётам, атрымалі званне Герояў, у тым ліку пілот Нгуен Ван Кок, які збіў дзевяць пацверджаных варожых самалётаў[9] (амерыканцы прызналі сем), што з’яўляецца рэкордам у ВПС Паўночнага В’етнама.

Тым не менш рэкорд ВПС В’етнама па колькасці збітых самалётаў у дачыненні да самалёта належыць, паводле афіцыйных даных, МіГ-21ПФ з бартавым нумарам 4324, прыпісаным да 921-га знішчальнага палка[10], які пілатаваўся дванаццаццю рознымі лётчыкамі, здзейсніў шэсцьдзесят дзевяць баявых вылетаў, удзельнічаў у паветраных баях дваццаць два разы, выпусціў дваццаць пяць ракет і збіў чатырнаццаць амерыканскіх самалётаў у перыяд з лістапада 1967 па май 1968 года[11]. Гэты самалёт пасля быў названы «шчаслівым», таму што не толькі збіў больш за ўсё варожых самалётаў (14 штук), але і 3/4 пілотаў, што ім кіравалі, збівалі ворага. З дванаццаці пілотаў дзевяць чалавек збівалі самалёты ворага, восем былі прызнаны асамі, сямёра ўдастоіліся звання Героя, а пяцёра сталі генераламі. У цяперашні час гэты самалёт з’яўляецца экспанатам ваенна-гістарычнага музея ў Ханоі[12].

Бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

  • North Vietnamese Aces
  • Ethell, Jeffrey and Alfred Price. One Day in a Long War. London:Guild Publishing, 1990.

Зноскі

  1. ↑ Ethell and Price 1990, pp.189-190.
  2. ↑ Air Power History 1995 -- Volumes 42-43 - Page 60.
  3. ↑ Peter B. Mersky F-8 Crusader Units of the Vietnam War 1998 - Page 60.
  4. ↑ Không quân Nhân dân Việt Nam - Ve May Bay(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2014. Праверана 31 ліпеня 2014.
  5. ↑ Name That Toon — Was North Vietnam’s Most Feared Flying Ace A Myth?
  6. ↑ Phi công MiG-17 và MiG-21, “sát thủ” diệt “Con Ma”, “Thần Sấm”(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2014. Праверана 31 ліпеня 2014.
  7. ↑ MiG-17 and MiG-19 Units of the Vietnam War. Istvàn Toperczer, 2012.(недаступная спасылка)
  8. ↑ [www.litmir.net/br/?b=179507&p=10 Боевое применение МиГ-21 во Вьетнаме]
  9. ↑ Chiến tranh đường không trên bầu trời Miền Bắc Архівавана 4 сакавіка 2016.
  10. ↑ Những nguyên nhân khiến không quân Mỹ thảm bại trước không quân Việt Nam(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2014. Праверана 31 ліпеня 2014.
  11. ↑ Chuyện về chiếc MiG 21 bắn rơi 14 máy bay địch
  12. ↑ Máy bay MiG-21 - Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam Архівавана 4 сакавіка 2016.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Палкоўнік_Тун&oldid=4498575"