Дукора

Аграгарадок Дукора Палац Оштарпаў. Н. Орда, 1876 Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Пухавіцкі Сельсавет Дукорскі Каардынаты 53°40′21″ пн. ш. 27°57′31″ у. д. Першае згадванне 1582 Водныя аб'екты Свіслач Насельніцтва 1 304 чал. (2010) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1713 Аўтамабільны код 5 Дукора на карце Беларусі ±

Дукора на Вікісховішчы

Дуко́ра (трансліт.: Dukora, руск.: Дукора) — аграгарадок у Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр Дукорскага сельсавета. Насельніцтва 1588 чал. (1993).

Геаграфія

Знаходзіцца за 27 км на паўночны захад ад Мар'інай Горкі, на скрыжаванні аўтамабільных дарог Мінск — Бабруйск і Рудзенск — Смілавічы , на рацэ Свіслач. 13 км ад чыгуначнай станцыі Рудзенск на лініі Мінск-Асіповічы.

• Геаграфія
• 

  Вадасховішча

• 

  Дарога ў Смілавічы.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У XVI ст. Дукора знаходзілася ў складзе маёнтка Бакшты і належала Кезгайлам, з 1554 — ва ўладанні іх нашчадкаў паводле жаночай лініі: Завішаў і Шэметаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства. Першы пісьмовы ўспамін пра Дукору як уласнасць непаўналетніх дзяцей Я. Завішы, маці якіх другім шлюбам выйшла за князя А. Вішнявецкага, датуецца 1582. Тады ж згадваецца тутэйшы сельскі старац Еська Юр'евіч. Паводле юрыдычных актыў 1592 г. сяло. Пад 1592 і 1595 у якасці ўладальнікаў паселішча значацца Ян і Вацлаў Шэметы, старца — С. Мазоўка.

З 1606 Дукора знаходзілася ў супольным валоданні ўдоў А. Завішы і В. Шэмета, старац — Ц. Мазоўчыч. У 1615 сяло аддалі ў заклад К. Слушку, у гэты час тут былі 84 двары сялян-кунічнікаў. Пазней уласнікамі маёнтка сталі Агінскія. Апошнім уладальнікам Дукоры і ўсяго Бакштанскага графства з роду Агінскіх быў гетман Міхал Казімір.

У 1708 г. у час паўночнай вайны шведскія войскі караля Карла 12 знаходзіліся у Дукоре.

У 1791 г. мястэчка перашло да Ашторпаў.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Дукора апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Ігуменскім павеце Мінскай губерні. З канца 1790-х мясцовасць перайшла да Францішка Оштарпа — сына аселага на Літве шведскага жаўнера арміі Карла XII. У 1800 Дукора складалася з сядзібы, невялікага мястэчка, сяла; мела ўніяцкую Узвіжанскую царкву, яўрэйскую школу, будаваўся мураваны касцёл; рэгулярна праводзіліся 4 кірмашы. У першай палове XIX ст. сын Францішка Леў Оштарп (1786—1851) пабудаваў мураваны палац, завёў у маёнтку цырк з замежнымі акцёрамі, аркестр, бібліятэку.

У 1845 г. пабудавана царква ў імя святых Пятра і Паўла.

З 1861 г. цэнтр воласці.

Па здушэнні нацыянальна-вызваленчага паўстання ў 1864 расійскія ўлады гвалтоўна перарабілі касцёл у царкву Маскоўскага патрыярхату.

У 1863 г адкрыта мужчынскае, 1685 г. жаночае народнае вучылішча.

У 1874 маёнтак перайшоў да галандца Канстанціна Гарцінга (памёр у 1891), сям'я якога ўсталявалася на Міншчыне ў пачатку XIX ст. У 1876 у Дукоры існаваў вадзяны млын і 3 карчмы. У 1881 мястэчка злілося з сялом; у гэты час тут было 2 царквы, шпіталь.

У 1886 г. у народных вучылішчах займаліся 80 хлопчыкаў і 35 дзяўчынак. Настаўнікамі працавалі Леанід і Надзея Астапені.

У 1897 г. дзейнічала валасное праўленне, 2 народных вучылішчы, царкоўнапрыхадская школа, пітны дом, 2 праваслаўныя царквы, 2 хлебазапасныя магазіны, 14 дробных лавак, капліца, сінагога, вадзяны млын.

На 1900 г. у 2 вучылішчах налічваўся 131 вучань, у тым ліку 52 дзяўчынкі.

У 1901 дзейнічае сыраварны завод.

У мястэчку заўсёды бытавалі промыслы і рамёства: ткацкія, бандарныя, кавальскія, ганчарныя, шорныя, гарбарныя, кравецкія, шавецкія, пчалярскія, збор ягад, грыбоў, лекавых траў, лоўля рыбы і ракаў у Свіслачы. У жыцці насельніцтва важнае месца займалі земляробства і жывёлагалоўля, агародніцтва, дробны гандаль. Па нядзелях, святочных днях адбываліся таржкі і базары. Прадметамі гандлю былі: бандарныя вырабы (бочкі, вёдры, цэбры, бойкі і іншыя), дугі, збруя, мёд, воўна, сукно, аўчына, жывёла, дары прыроды і іншае. Частка вырабаў вывозілася для продыжу на фурманках па паштовым тракце ў Мінск.

Падчас рэвалюцыі 1905-1907 гг. у Дукорскай воласці адбываліся масавыя хваляванні.

Найноўшы час

У цэнтры вёскі

У Першую сусветную вайну ў лютым — снежні 1918 года Дукору была пад акупацыяй войскаў кайзераўскай Германіі.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай вёска абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі.

У жніўні 1919 — ліпені 1920 мястэчка знаходзілася пад польскай уладай, была цэнтрам гміны.

З 1 студзеня 1919 года адпаведнасці з пастановай І з'езду КП(б) Беларусі вёска ўвайшла ў склад БССР, дзе 20 жніўня 1924 зрабілася цэнтрам сельсавета.

У 1926 г. дзейнічала сямігадовая школа з сельскагаспадарчым ухілам, у якой працавала 11 настаўнікаў. У школе вучыліся не толькі дзеці з Дукоры, але і з навакольных вёсак. У 1926 г. У.Лабанок скончыў школу. Пры Дукорскай школе былі створаны: бібліятэка, якая налічвала 1000 кніг (1926), пункт па ліквідацыі непісьменнасці сярод дарослых. Працаваў клуб, чытальня.

У 1920-ых гг. асаблівай папулярнасцю сярод насельніцтва карыстаўся Дукорскі драматычны гурток, удзельнікам яго з'яўлялся будучы пісьменік В.Гарбацэвіч і актрыса Т.Бандарчык.

На пачатку 1930-ых арганізаваны саўгас "Дукора", працавала цыркулярка, майстэрня па рамонту сельскагаспадарчых машын, кузня, валяльная майстэрня.

У 1938 г. статус паселішча панізілі з мястэчка ў вёску.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 да 4 ліпеня 1944 года акупаваная нацысцкай Германіяй.

28.09.1967 г. да Дукоры былі далучаны в. Дукоркі і в. Харэвічы. Харэвічы цяпер вуліца Блажко.

У лютым 1974 г. у в. Дукора адкрыты раённы краязнаўчы музей (у 1993 г. пераведзены ў в. Блонь).

У 2000-я паселішча атрымала афіцыйны статус аграгарадку.

• Мястэчка на старых здымках
• 

  Сядзіба Оштарпаў, брама

• 

  Палац. Фота каля 1913 г.

• 

  Палац, галоўны фасад

• 

  Палац, бакавы фасад

• 

  Школа ў палацы, 1932

Насельніцтва

Дэмаграфічныя дадзеныя

XIX стагоддзе:

• 1861 — 225 чал. у мястэчку Дукора і 133 чал. у сяле Дукора;
• 1881 — 842 чал.
• 1886 — 41 двор, 537 жыхароў.
• 1897 — 189 двароў, 1079 жыхароў.

XX стагоддзе:

• 1901 — 102 чал. у маёнтку Дукора і 1444 чал. у мястэчку Дукора;
• 1970 — 797 двароў, 2258 чал.;
• 1993 — 652 двароў, 1588 чал.
• 1997 — 1429 чал.;
• 1999 — 1331 чал.

XXI стагоддзе:

• 1 студзеня 2002 — 571 двор, 1307 жыхароў.
• 2010 — 1304 чал.

Габрэі

Па не вельмі дакладных дадзеных габрэі пасяліліся ў 1850-х гг., да гэтага было шмат татар. Габрэі займаліся гандлем і рамяством. Была цырульня, шаўцы, кавалі, краўцы. Была сінагога. Габрэйская школа адкрылася пад канец 19 стагоддзя. Перад вайной была пачатковая габрэйская школа, а з пятага класа – агульная. Падчас вайны, калі прыйшлі немцы, у першыя ж дні ўсіх габрэяў сагналі разам, абгарадзілі плотам хаты. На расстрэл прыехалі чатыры грузавыя машыны з салдатамі, сярод якіх быў літоўскі атрад з Мінска. Колькі ўсяго загінула дакладна невядома. Прыкладна 400 чалавек. Спісы ніхто не складаў. На месцы расстрэлу ў 1956 годзе ўсталяваны помнік.

Рэлігія

• Царква Святога Ільі (1800 г. ўніяцкай, з 1831 г касцёл, з 1864 г. праваслаўная).
• Капліца ў гонар Перамянення Пана.

• 

  Капліца ў гонар Перамянення Пана.

• 

  Магільная пліта. Габрэйскія могілкі.

• 

  Магільная пліта. Габрэйскія могілкі.

• 

  Магільная пліта. Габрэйскія могілкі.

• 

  Габрэйскія могілкі.

• 

  Помнік забітым габрэям у кастрычніку 1941 г.

• 

  Былы касьцёл

• 

  Былы касьцёл, бакавы фасад

• 

  Могілкі на тэрыторыі царквы

• 

  Могілкі каля Дукоры.

• 

  Яўрэйскія могілкі каля Дукоры.

• 

  Магільныя пліты на вул. Чэрвеньская

• 

  Магільная пліта на вул. Чэрвеньская

• 

  Дукора. Магільная пліта на вул. Чэрвеньская

• 

  Магільная пліта на вул. Чэрвеньская

Эканоміка

• Пошта.
• Механічная майстэрні.
• Аддзяленне сувязі.
• Аўтаматычная тэлефонная станцыя.
• Сталовая.
• Ашчадная каса.
• Некалькі крам.
• Дом быта.

Турыстычная інфармацыя

У Дукоре знаходзіцца Музейны комплекс Дукорскі маёнтак.

• Эканоміка
• 

  ААТ "Дукора-Агра"

• 

  Пошта.

• 

  Крама «Родны кут»

• 

  ОДА «АКСО»

• 

  Кафэ "7 Вечароў"

Сацыяльная сфера

Адукацыя

• Дукорскі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-сярэдняя школа.
• Дзецячая музыкальная школа.
• Дзецячыя яслі-сад.

Медыцына

• Медыцынскія паслугі надае вясковая Амбулаторыя. Бальніца была збудавана ў 1988 годзе. Колькасць абслугоўваных пацыентаў складае – 100 чалавек у змену.

• Сацыяльная сфера
• 

  Школа

• 

  Амбулаторыя

• 

  Закінуты будынак дзіцячага садка.

Сімвалы

У якасці неафіцыйнага геральдычнага знака Дукоры выкарыстоўваецца частка герба Кезгайлаў «Задора», якім карысталіся колішнія ўладальнікі мястэчка Кезгайлы.

Апісанне: у блакітным полі іспанскай тарчы сярэбраная галава льва, з пашчы якога шугае полымя.

Аўтар ідэі: Паўлюк Шапецька. Дата стварэння: 18 Кастрычнiк 2012 г.

Культура і грамадства

• Дом культуры.
• Бібліятэка.

Славутасці

• Помнік ушанавання памяці загінуўшых уражэнцаў.
• Помнік забітым габрэям у кастрычніку 1941 г.
• Габрэйскія могілкі.
• Палацава-паркавы комплекс Оштарпаў (XVIII ст.)
• Брацкая магіла (1920, 1944 гады). Урочышча Пушча.
• Брацкая магіла (1941—1944 гады).
• Памятная дошка выдатнаму беларускаму драматургу, заслужанаму настаўніку БССР В.С. Гарбацэвічу.

Страчаная спадчына

• Капліца (1897 г. - ?)
• Царква ў імя святых Пятра і Паўла (1845 г. - ?).
• Палац Оштарпаў (XVIII ст.) Узарваны савецкімі партызанамі пад час Другой сусветнай вайны. Ваеннай патрэбы знішчэння палаца не было (каля 10 ахоўнікаў-паліцаяў адразу разбегліся пасля нападу партызан i супраціву не аказалі).
• Сінагога (XIX ст.)
• Царква Узвышэння Святога Крыжа (XVIII ст.; грэка-каталіцкая)

• Культура і грамадства
• 

  Дом культуры.

• 

  Помнік ушанавання памяці загінуўшых уражэнцаў..

• 

  Таблічка ў памяць аб загінуўшых дукорскіх партызан..

• 

  Помнік ушанавання памяці загінуўшых уражэнцаў. Таблічка.

• 

  Таблічкі ў памяць аб загінуўшых уражэнцаў у Другой сусветнай вайнею.

• 

  Таблічка ў памяць аб загінуўшых уражэнцаў у Афганістане.

• 

  Брама палаца Оштарпаў

• 

  Стайня каля брамы

• 

  Цэнтр

Галерэя

• Галерэя
• 

  Дукорскі сельсавет.

• 

  Дом у Харэвічах.

• 

  Вул. Рачная ў кірунку цэнтра

• 

  Вул. Рачная ў кірунку могілак

• 

  Вул. Мінская

Вядомыя асобы

• Васіль Гарбацэвіч — беларускі драматург, мемуарыст, педагог.
• Аляксандр Рыгоравіч Чарвякоў (в. Дукоркі, цяпер у межах в. Дукора) — беларускі і савецкі дзяржаўны дзеяч.
• Шмуэль Вольфавіч Нігер — літаратурны крытык і публіцыст.
• Даніэль Чарны (1888—1959) — паэт, празаік, мемуарыст, публіцыст, перакладчык. Пісаў на ідыш.
• Барух Нахман Чарны (1886—1938) — пісьменнік, літаратуразнавец, рэдактар, журналіст, грамадскі дзеяч. Пісаў на ідыш.
• Марыя Андрэеўна Жыдовіч — мовазнавец.
• Міхаіл Фёдаравіч Гантман — мастак кіно, маляр.
• Валерый Паўлавіч Ярашэўскі — дзяржаўны дзеяч.
• Андрэй Агеевіч Блажко (в. Харэвічы, цяпер у межах в. Дукора) — арганізатар і кіраўнік дукорскіх партызан.
• Фёдар Ігнатавіч Пастарнацкі — лекар-тэрапеўт.
• Рыгор Пракопавіч Рак — краязнаўца.
• Алесь Пісарык (Аляксандр Уладзіміравіч Пісарчык) — паэт.
• Таццяна Андрэеўна Бандарчык — беларуская актрыса.
• Рыгор Ігнатавіч Пікулік (в. Харэвічы, цяпер у межах в. Дукора) — вучоны ў галіне меліярацыі, прафесар.
• Сяргей Мікалаевіч Капскі — ваяр-інтэрнацыяналіст.
• Ганна Віктараўна Лявіцкая — беларускі палітык, дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь V склікання.
• Уладзімір Мікалаевіч Страх — кандыдат тэхнічных навук.
• Ліпа Нісанавіч Гелер (Каган) (1915—1989) — паэт.
• Айзек Нісанавіч Каган (1906—1956) - габрэйскі паэт, празаік, перакладнік.
• Мікалай Рыгоравіч Шыманоўскі — беларускі святы, свяшчэннамучанік.

Гл. таксама

• Дукорская воласць
• Дукорскі сельсавет

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. ISBN 985-11-0041-2.
• Dukora // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 212.
• Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748 с. — 3000 экз. ISBN 985-01-0251-9

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дукора