Рудзенск

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Гарадскі пасёлак
Рудзенск
Rudensk.jpg
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Гарадскі пасёлак з
Вышыня цэнтра
176 м[1]
Насельніцтва
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1713
Паштовы індэкс
222850
Аўтамабільны код
5
СААТА
6244857905
Рудзенск на карце Беларусі ±
Рудзенск (Беларусь)
Рудзенск
Рудзенск (Мінская вобласць)
Рудзенск
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Рудзенск (значэнні).

Ру́дзенск[3] (трансліт.: Rudziensk, руск.: Руденск) — гарадскі пасёлак у Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Знаходзіцца за 22 км ад Мар’інай Горкі, 41 км ад Мінска. на дарозе Р69, Смалявічы — Шацк.

  • Геаграфія
  • Belarus-Peat Mining near Rudzensk-Swamp-2.jpg
  • Belarus-Peat Mining near Rudzensk-Sinyaye Lake-2.jpg

Сімвалы[правіць | правіць зыходнік]

Неафіцыйны герб

Герб Рудзенска не мае афіційнага статуса. Створаны 1 лістапада 2012 года. Апісанне: У блакітным полі «іспанскай» тарчы па сярэдзіне знаходзіцца балотная руда. Аўтар герба — Паўлюк Шапецька[4].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Пад уладай Расійскай імперыі[правіць | правіць зыходнік]

Упершыню Рудзенск успамінаецца ў XIX ст. як вёска Цітвянскай воласці Ігуменскага павета. У XIX стагоддзі вёска, з пабудовай Лібава-Роменскай чыгункі — станцыя з пасёлкам. Аднак на карце 1800 года на месцы сучаснага пасёлка існавала паселішча «Руденок», якое і магло быць сённяшнім Рудзенскам з глыбейшай гісторыяй.

У 1873 годзе заснавана чыгуначная станцыя, каля якой вырас пасёлак.

У 1897 годзе тут існаваў хлебазапасны магазін, буфет, лаўка, пітны дом.

У пачатку XX стагоддзя з чыгуначнай станцыі штогод адпраўлялася каля 1 млн. пудоў груза, пераважна дровы, паліматэрыялы, будаўнічы лес.

У Першую сусветную вайну ў жніўні-верасні 1915 года адбыліся хваляванне салдат Заходняга фронту і першай палове жніўня 1915 года адбыўся пагром, учыненымі навабранцамі русскай войскі, да якіх далучыліся чыгуначные служачыя[5].

Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]

У канцы лютага 1918 года тэрыторыя акупіравана войскамі кайзераўскай Германіі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час Польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 года вёска знаходзілася пад акупацыяй Польшчы.

З 31 ліпеня 1920 года ў БССР. У 1918 годзе працавала працоўная школа першай ступені, у якой у 1922 годзе займалася каля 30 вучняў. 12 лютага 1935 годзе быў утвораны Рудзенскі раён з цэнтрам Рудзенск. 6 ліпеня 1935 годзе перайменаваны ў Смілавіцкі, які з 11 лютага 1938 года атрымаў ранейшую назву. На пачатку 1930-ых гадоў працавалі паравы і вадзяны млын, кузня. 27 верасня 1938 года Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Рудзенску прысвоены статус гарадскога пасёлка.

Пад час 2-й сусветнай вайны немцы акупіравалі Рудзенск 30 чэрвеня 1941 года. 10 кастрычніка 1941 года карны батальён забіў 180 чалавек. З 1941 па 1944 года Рудзенскі раён страціў 4,7 тыс. чал., Рудзенск — 560 чал. З ліпеня 1941 года ў Рудзенску і раёне дзейнічала патрыятычнае падполле[6]. 4 ліпеня 1944 года быў вызвалены.

20 студзеня 1960 года Рудзенскі раён быў скасаваны, Смілавіцкі сельсавет перададзены Чэрвеньскаму, Навапольскі, Шацкі — Уздзенскаму, Голацкі, Дрычынскі, Дукорскі, Пярэжырскі, Сяргеевіцкі, Цітвянскі і г.п. Рудзенск — Пухавіцкаму раёнам.

29 чэрвеня 2010 года Савет Міністраў прыняў пастанову № 976 «Аб дзяржаўнай праграме будаўніцтва буйных жылых раёнаў для жыхароў Мінска ў гарадах-спадарожніках і вынасу (пераносу) са сталіцы ў населеныя пункты рэспублікі некаторых вытворчых аб’ектаў» згодна якой гарадскі пасёлак прэтэндэнт на статус горада-спадарожніка г. Мінска[7].

Панарама чыгуначнага вокзала.
Панарама чыгуначнага вокзала.


Яўрэі[правіць | правіць зыходнік]

У 1939 годзе у Рудзенску жыло 176 яўрэяў. У 1913 годзе яўрэям належала 9 крам (у т.л. усе 3 бакалейныя, абедзве галантарэйныя, адзіная піўная). У 1-й палове жніўня 1915 года адбыўся пагром, учынены навабранцамі з рускага войска, да якіх далучыліся чыгуначныя службоўцы. Восенню 1915 года ў Рош-гашана ў Рудзенску адбыўся яшчэ адзін пагром, учынены салдатамі рускага войска. У 1922 годзе ў Рудзенску 41 чалавек падпісаў пратэст супраць пераследу на рабінаў і меламедаў. Летам 30 чэрвеня 1941 года Рудзенск занялі часці вермахта. Пасля акупацыі было створана гета. У кастрычніку 1941 года гета ліквідавана. У 1955 на магіле расстраляных яўрэяў пастаўлены абеліск.

  • Мемарыяльны знак ахвяр нацызму.
  • Мемарыяльны знак ахвяр нацызму. Панарама.

    Мемарыяльны знак ахвяр нацызму. Панарама.

  • Мемарыяльны знак на месцы, дзе 10 кастрычніка 1941 года расстралялі 190 мясцовых жыхароў габрэйскай нацыянальнасці.

    Мемарыяльны знак на месцы, дзе 10 кастрычніка 1941 года расстралялі 190 мясцовых жыхароў габрэйскай нацыянальнасці.

  • Таблічка каля мемарыяльнага знаку ахвяр нацызму.

    Таблічка каля мемарыяльнага знаку ахвяр нацызму.

  • Рудзенск, мемарыяльны знак ахвяр нацызму 4.jpg
  • Рудзенск, мемарыяльны знак ахвяр нацызму 5.jpg
  • Рудзенск, мемарыяльны знак ахвяр нацызму 6.jpg

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Дэмаграфічныя дадзеныя[правіць | правіць зыходнік]

  • 1888 год — 14 двароў
  • 1897 год — 318 чал. (37 двароў, 167 жыхароў. Урочышча — 7 двор, 52 жыхароў і чыгуначнай станцыя, 4 двары, 44 жыхары).
  • пачатак XX ст. — 50 двароў, 204 жыхары. У маёнтку — 1 двор, 3 жыхары і чыгуначнай станцыя, 32 двары, 174 жыхары.
  • 1959 год — 5761 жыхар
  • 1995 год — 3,7 тыс. чал.[8]
  • 2000 год — 2,8 тыс. чал.
  • 1 студзеня 2002 года — 3,0 тыс. чал.
  • 2006 год — 2,9 тыс. чал.
  • 2009 год — 2,8 тыс. чал.
  • 2011 год — 2 748 чал.
  • 2016 год — 2 725 чал.[9]
  • 1 студзеня 2017 год — 2 714 чал.[10]

Рэлігія[правіць | правіць зыходнік]

  • Дом малітвы евангельскiх хрысцiян баптыстаў.

    Дом малітвы евангельскiх хрысцiян баптыстаў.

  • Царква прападобнай Ефрасінні Полацкай. Будова на 2018-06-27.

    Царква прападобнай Ефрасінні Полацкай. Будова на 2018-06-27.

  • Царква Прападобнай Еўфрасінні Полацкай. Прыход у доме быту.

    Царква Прападобнай Еўфрасінні Полацкай. Прыход у доме быту.

  • Царква Благадаць (ХВЕ).

    Царква Благадаць (ХВЕ).

  • Касцёл.

    Касцёл.

  • Касцёл. Від з боку.

    Касцёл. Від з боку.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Транспарт[правіць | правіць зыходнік]

Чыгуначны[правіць | правіць зыходнік]

Праз тэрыторыю гарадскога пасёлка праходзіць Мінскае аддзяленне Беларускай чыгункі Мінск — Гомель. Знаходзіцца станцыя Рудзенск

Аўтамабільны[правіць | правіць зыходнік]

  • Чыгуначны вакзал

    Чыгуначны вакзал

  • Рынак.

    Рынак.

  • Крама "Родны кут"

    Крама "Родны кут"

  • Дом быту.

    Дом быту.

  • ААТ«Рудзенск».

    ААТ«Рудзенск».

  • Чыгуначны вакзал, від з вул. Рудзенская.

    Чыгуначны вакзал, від з вул. Рудзенская.

Сацыяльная сфера[правіць | правіць зыходнік]

Адукацыя[правіць | правіць зыходнік]

Медыцына[правіць | правіць зыходнік]

  • Бальніца. Медыцынскія паслугі надае гарадская бальніца. Бальніца разлічана на 25 тэрапеўтычных ложкаў. Колькасць абслугоўваных пацыентаў складае — 95 чалавек у змену [15]. На 1 студзеня 2018 года Рудзенская ГБ абслугоўвае 5434 чалавекі, з іх дарослае насельніцтва — 4402, дзіцячае — 1032. Радыус абслугоўвання — 30 кіламетраў, абслугоўвае 37 вёсак. Для медычнага забеспячэння ёсць санітарны аўтатранспарт. Перспектыўны план будавання горада-спадарожніка Рудзенск (разліковая колькасць 67000 чалавек) уключае будаванне бальнічнага комплексу, што складаецца са стацыянара з кругласуткавым знаходжаннем пацыентаў на 600 ложкаў, паліклінікі на 1400 наведанняў у змену, стварэнне шасці брыгад хуткай медычнай дапамогі, а таксама дапаможныя падраздзяленні (гараж, цэнтральнае стэрылізацыйнае аддзяленне, кацельня, пральня і г.д.).[16]
  • Паліклініка.
  • Сацыяльная сфера
  • Аптэка.

    Аптэка.

  • Паліклініка.

    Паліклініка.

  • Рудзенскі яслі-сад.

    Рудзенскі яслі-сад.

  • Рудзенская сярэдняя школа.

    Рудзенская сярэдняя школа.

Культура і грамадства[правіць | правіць зыходнік]

  • Дзейнічаюць 3 бібліятэкі.
  • Дом культуры. Пабудаваны ў 1950-х гадах. У доме культуры дзейнічае ансамбль народнай песні «Крынічанька» (мастацкі кіраўнік — Алег Міхайлавіч Аляхновіч).

Спорт[правіць | правіць зыходнік]

  • У г.п. Рудзенск быў зарэгістраваны беларускі футбольны клуб Рудзенск. У сезоне 2012 клуб меў істотныя фінансавыя праблемы, у выніку чаго вылецеў з Першай лігі і спыніў існаванне.

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

  • Капліца на могілках (разбурана ў савецкі час);
  • Помнік Леніну (1947). Дэмантаваны. Скульптура захоўваецца на тэрыторыі гаспадарчага двара былога саўгаса «Рудзенскі» (цяпер — гаспадарка належыць «Мінскметрабуд»[17];
  • Чыгуначная станцыя (пабудова пач. XX ст.);
  • Брацкая магіла (1941—1944 гады).
  • Памятная таблічка на доме культуры ў гонар беларускага паэта Міхася Чарота.
  • Помнік у гонар заснавання горада.
  • Памятная таблічка у гонар партызан Рудзенскага раёна на чыгуначным вакзале. Брыгады:2-я Мінская; «Беларусь»; 3-я Мінская імя С. М. Будзённага; «Буравеснік».
  • Мемарыяльны знак на месцы, дзе 10 кастрычніка 1941 года расстралялі 190 мясцовых жыхароў габрэйскай нацыянальнасці.
  • Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар ваяра інтэрнацыяналіста Леаніда Ісакавіча Бярковіча[18].
  • Памятная таблічка на вуліцы Чкалава ў гонар Героя Савецкага Саюза Міхала Зялёнкіна[19].
  • Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар Герой Савецкага Саюза Міхала Зялёнкіна.
  • Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар беларускага паэта Генадзь Кляўко.
  • Валун з памятнай дошкай. Закладзены 22 чэрвеня 2012 года ў гонар 110-годдзя з дня народзінаў навукоўца-лесавода Івана Юркевіча[20].
  • Помнік расстраляным савецкім грамадзянам падчас Другой сусветнай вайны[20].

Страчаная спадчына[правіць | правіць зыходнік]

  • Сінагога. Знаходзілася на сучаснай вуліцы Розы Люксембург. З 1935 года ў будынку знаходзіўся Рудзенскі ДК[21].
  • Дом культуры.

    Дом культуры.

  • Памятная таблічка на доме культуры ў гонар беларускага паэта Міхася Чарота.

    Памятная таблічка на доме культуры ў гонар беларускага паэта Міхася Чарота.

  • Помнік у гонар заснавання горада.

    Помнік у гонар заснавання горада.

  • Таблічка на помніку у гонар заснавання горада.

    Таблічка на помніку у гонар заснавання горада.

  • Памятная таблічка на чыгуначным вакзале.

    Памятная таблічка на чыгуначным вакзале.

  • Памятная таблічка на доме, дзе жыў Герой Савецкага Саюза Міхала Зялёнкіна.

    Памятная таблічка на доме, дзе жыў Герой Савецкага Саюза Міхала Зялёнкіна.

  • Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар Герой Савецкага Саюза Міхала Зялёнкіна.

    Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар Герой Савецкага Саюза Міхала Зялёнкіна.

  • Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар ваяра інтэрнацыяналіста Леаніда Ісакавіча Бярковіча.

    Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар ваяра інтэрнацыяналіста Леаніда Ісакавіча Бярковіча.

  • Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар беларускага паэта Генадзь Кляўко.

    Памятная таблічка на Рудзенскай школе ў гонар беларускага паэта Генадзь Кляўко.

  • Валун з памятнай дошкай у гонар 110-годдзя з дня народзінаў Івана Юркевіча

    Валун з памятнай дошкай у гонар 110-годдзя з дня народзінаў Івана Юркевіча

  • Брацкая магіла.jpg

    Брацкая магіла.jpg

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

  • Галерэя
  • Рудзенскі сельсавет.

    Рудзенскі сельсавет.

  • Таблічкі. Рудзенскі сельсавет.

    Таблічкі. Рудзенскі сельсавет.

  • Дом на скрыжаванні вул. Інтэрнацыянальная і вул. Савецкая.

    Дом на скрыжаванні вул. Інтэрнацыянальная і вул. Савецкая.

  • 9HxtjSlVFxA.jpg

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
  2. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
  3. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Рудзе́нск
  4. ↑ https://puchavickirajon.info/%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%8B/
  5. ↑ РУДЕНСК
  6. ↑ БелЭн, 2001
  7. ↑ Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 29.06.2010 N 976 "О Государственной программе строительства крупных жилых районов для жителей г. Минска в городах-спутниках и выноса (переноса) из столицы в населенные пункты республики некоторых производственных объектов"
  8. ↑ Беларусь, 1995
  9. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
  10. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  11. ↑ http://sobornevsky.by/blagochinie/hram-prepodobnoj-efrosinii-polockoj/
  12. ↑ https://realty.tut.by/news/building/578566.html Архівавана 30 студзеня 2018.
  13. ↑ http://rudensk.com/company/o-kompanii/
  14. ↑ https://sad-rudensk.schools.by/ Архівавана 16 студзеня 2021.
  15. ↑ http://mgorka-crb.by/o-bolnice/
  16. ↑ http://www.gorka.by/?p=41408
  17. ↑ Дым, М., Зеневіч, М. Рудзенск у мроях: Штрых-партрэт аднаго з гарадоў-спадарожнікаў Мінска / Мікалай Дым, Мікалай Зеневіч // Народная воля. — 2017. — № 17 (4166). — 28 лютага. — С. 3.
  18. ↑ http://www.gorka.by/?p=45567
  19. ↑ http://www.gorka.by/?p=27198 Архівавана 22 студзеня 2020.
  20. ↑ а б https://1prof.by/news/in_the_country/rudensk_gorod-sputnik_no_vse-taki_poselok.html(недаступная спасылка)
  21. ↑ http://belsmi.by/archive/article/109180 Архівавана 22 верасня 2019.
  22. ↑ http://afgan.ru/memorial/76berkovich-li-afgan-.html

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748, [1] с. — 3000 экз. — ISBN 985-01-0251-9
  • Рудзенск // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 428. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
  • Рудзенск // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 628. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Рудзенск&oldid=4355153"