Луі дэ Бафрон
| Луі дэ Бафрон Арыгінал імя = Louis de Beaufront | |
 |
|
| Дата нараджэння | |
|---|---|
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці |
8 студзеня 1935 (79 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Навуковая сфера | |
| Вядомы як |
стваральнік іда |
 Творы у Вікікрыніцах |
|
Луі дэ Бафрон (Louis de Beaufront), меў таксама імя Луі Эжэн Альберт Шэврэ (Louis Eugène Albert Chevreux), маркіз дэ Бафрон, французскі настаўнік эсперанта, адзін са стваральнікаў іда, нарадзіўся 3 кастрычніка 1855 у Парыжы, памёр у Тэзі-Глімон, на поўдзень ад Амьена 8 студзеня 1935. Імя яго маці было Луіза Арманда Шэврэ, імя бацькі было невядома. Маці памерла, калі хлопчыку было 12 год і ён жыў разам з родзічамі. Наяўнасць тытула маркіза выклікала сумненні. Аб часах, калі дэ Бафрон быў студэнтам, вядома мала. Расказ пра яго юнацтва з Энцыклапедыі эсперанта быў заснаваны на артыкуле з выдаваўшагася на іда часопіса Progreso, яго напісаў сам де Бафрон, і расказ утрымлівае шэраг неверагодных фактаў. Пасля цяжкай хваробы на тыф ён робіцца хатнім настаўнікам. Дэ Бафрон пасля гаварыў, што ў той час ён спрабаваў ажыццявіць праект штучнай мовы пад назвай ад'юванта, але рукапіс, аддадзены на захаванне ў натарыят, потым знік (па чутках з-за знішчэння ці з-за крадзяжа). Прозвішчам дэ Бафрон ён стаў карыстацца незадоўга да таго, як стаў эсперантыстам.
Дзейнасць на карысць эсперанта[правіць | правіць зыходнік]
Бафрон стаў эсперантыстам вясною 1888 года, і адразу пачаў прапагандаваць мову ў рэгіёне Тулузы і Альбі. У 1892 годзе ён выдаў першую сваю эсперантамоўную кнігу — падручнік для французаў. Бафрон выдаваў эсперантысцкую газету L'Esperaniste, і да 1908 года кіраваў арганізацыяй французскіх эсперантыстаў. Ён быў першым чалавекам, які выпрацаваў поўную граматыку эсперанта, раз'ясняючы як трэба добра выражаць у гэтай мове нацыянальныя моўныя звароты, і такім чынам пазбягаць небяспекі з'яўлення дыялектаў у самім эсперанта. Напрацягу некалькіх гадоў, ён выдаў цэлую серыю падручнікаў, зборнікаў практыкаванняў, слоўнікаў. Бафрон прыцягнуў да эсперанта шматлікіх уплывовых і вядомых асоб. За сваю працу ён быў названы «Другі бацька эсперанта». Напрацягу шматлікіх гадоў, Бафрон разглядаўся эсперантыстамі як адзін з самых вялікіх кансерватараў, які напрацягу 20 гадоў не сказаў аніводнага слова на карысць рэформаў мовы. Ён нават палучыў мянушку «вялікі інквізітар» з-за сваёй кансеравтыўнасці. У 1894 Бафронт быў супраць тагачасных рэформ эсперанта, таму шмат хто не зразумеў яго зварот да рэформ, якія потым сталі мовай, вядомай пад назвай іда. Рознагалоссі паміж Заменгофам і Бафронам тычыліся не мовы а ідэалогіі, між іншым гамаранізма. Таксама, як каталіку, Бафрону не падабаліся рэлігійныя ідэі Заменгофа. Бафрон хацеў, каб эсперанта заставаўся галоўным чынам мовай камерцыі. Ён прапанаваў Булонскую дэкларацыю, і многім казалася, што Бафрон з'яўляецца адвакатам нейтральнасці і розума супраць мар Заменгофа.
Адэпт іда[правіць | правіць зыходнік]
Луі Куцюра, як суддзя Дэлегацыі за выдвіжэнне міжнароднай мовы не меў права прадстаўляць свой уласны праект; таму ён быў выдадзены пад псеўданімам «Іда». Так як аўтар не мог сам зняць маску, Бафрон згадзіўся стаць падстаўной асобай і аб'явіў: «Іда — гэта я». праўа аб гэтай справе стала вядома толькі пасля Першай сусветнай вайны. Бафрон з'яўляўся кіраўніком рух ідыстаў да студзеня 1917 года. Бафрон памёр у 1935 годзе амаль забыты і яго смерць стала выпадкова вядома толькі прыхільнікам акцыдэнталя, калі яны атрымалі назад адасланы Бафрону экзэмпляр часопіса Kosmoglott з надпісам, што адрасат памёр, і каму трэба перадаць часопіс — невядома. Яго магіла, без пазначэння імя, знаходзіцца на могілках вёскі Марэсмонтье, на поудзень ад Амьена.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Amouroux, J., "Kiu estas la unua franca esperantisto?", Heroldo de Esperanto 2073 (9), junio/julio 2005
- Amouroux, J., "Iom pli pri Chevreux/ (de) Beaufront, "Heroldo de Esperanto", La Gazeto 134, januaro 2008
- Amouroux, J., "Kelkaj notoj dum legado de "Historio de Esperanto", La Gazeto 134, januaro 2008
- Amouroux, J,. "Rememore pri Lemaire kaj Jossinet", Heroldo de Esperanto 2128 (13), septembro/oktobro 2008
- Jossinet, R., La franca savinto de Esperanto:Louis de Beaufront, "Franca Esperantisto" n-ro 498, junio 1998, pp. 42-48. (speciala numero 1898-1998) - Centjara asocia Esperanta-movado en francio - Unua Kajero 1898-1926).
