Луі дэ Бафрон

Луі дэ Бафрон
Louis de Beaufront
Дата нараджэння	3 кастрычніка 1855(1855-10-03)
Месца нараджэння	Парыж, дэпартамент Сена, Францыя
Дата смерці	8 студзеня 1935(1935-01-08) (79 гадоў)
Месца смерці	Тэзі-Глімон[d], canton of Boves[d], arrondissement of Amiens[d], дэпартамент Сома, рэгіён Пікардыя, Францыя
Месца пахавання	Marestmontiers[d]
Грамадзянства	Другая французская імперыя  Трэцяя французская рэспубліка  Францыя
Род дзейнасці	мовазнавец, эсперантыст, ідыст, эсперантолаг
Навуковая сфера	эсперанталогія
Вядомы як	стваральнік іда
Член у	Esperanto Language Committee[d] Espéranto-France[d]
Подпіс
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Луі дэ Бафрон (Louis de Beaufront), меў таксама імя Луі Эжэн Альберт Шэврэ (Louis Eugène Albert Chevreux), маркіз дэ Бафрон, французскі настаўнік эсперанта, адзін са стваральнікаў іда, нарадзіўся 3 кастрычніка 1855 у Парыжы, памёр у Тэзі-Глімон, на поўдзень ад Амьена 8 студзеня 1935.

Імя яго маці было Луіза Арманда Шэврэ, імя бацькі было невядома. Маці памерла, калі хлопчыку было 12 год і ён жыў разам з родзічамі. Наяўнасць тытула маркіза выклікала сумненні.

Аб часах, калі дэ Бафрон быў студэнтам, вядома мала. Расказ пра яго юнацтва з Энцыклапедыі эсперанта быў заснаваны на артыкуле з выдаваўшагася на іда часопіса Progreso, яго напісаў сам де Бафрон, і расказ утрымлівае шэраг неверагодных фактаў. Пасля цяжкай хваробы на тыф ён робіцца хатнім настаўнікам. Дэ Бафрон пасля гаварыў, што ў той час ён спрабаваў ажыццявіць праект штучнай мовы пад назвай ад'юванта, але рукапіс, аддадзены на захаванне ў натарыят, потым знік (па чутках з-за знішчэння ці з-за крадзяжа).

Прозвішчам дэ Бафрон ён стаў карыстацца незадоўга да таго, як стаў эсперантыстам.

Дзейнасць на карысць эсперанта

Бафрон стаў эсперантыстам вясною 1888 года, і адразу пачаў прапагандаваць мову ў рэгіёне Тулузы і Альбі. У 1892 годзе ён выдаў першую сваю эсперантамоўную кнігу — падручнік для французаў.

Бафрон выдаваў эсперантысцкую газету L'Esperaniste, і да 1908 года кіраваў арганізацыяй французскіх эсперантыстаў.

Ён быў першым чалавекам, які выпрацаваў поўную граматыку эсперанта, раз'ясняючы як трэба добра выражаць у гэтай мове нацыянальныя моўныя звароты, і такім чынам пазбягаць небяспекі з'яўлення дыялектаў у самім эсперанта.

Напрацягу некалькіх гадоў, ён выдаў цэлую серыю падручнікаў, зборнікаў практыкаванняў, слоўнікаў. Бафрон прыцягнуў да эсперанта шматлікіх уплывовых і вядомых асоб. За сваю працу ён быў названы «Другі бацька эсперанта».

Напрацягу шматлікіх гадоў, Бафрон разглядаўся эсперантыстамі як адзін з самых вялікіх кансерватараў, які напрацягу 20 гадоў не сказаў аніводнага слова на карысць рэформаў мовы. Ён нават палучыў мянушку «вялікі інквізітар» з-за сваёй кансеравтыўнасці. У 1894 Бафронт быў супраць тагачасных рэформ эсперанта, таму шмат хто не зразумеў яго зварот да рэформ, якія потым сталі мовай, вядомай пад назвай іда.

Рознагалоссі паміж Заменгофам і Бафронам тычыліся не мовы а ідэалогіі, між іншым гамаранізма. Таксама, як каталіку, Бафрону не падабаліся рэлігійныя ідэі Заменгофа. Бафрон хацеў, каб эсперанта заставаўся галоўным чынам мовай камерцыі. Ён прапанаваў Булонскую дэкларацыю, і многім казалася, што Бафрон з'яўляецца адвакатам нейтральнасці і розума супраць мар Заменгофа.

Адэпт іда

Луі Куцюра, як суддзя Дэлегацыі за выдвіжэнне міжнароднай мовы не меў права прадстаўляць свой уласны праект; таму ён быў выдадзены пад псеўданімам «Іда». Так як аўтар не мог сам зняць маску, Бафрон згадзіўся стаць падстаўной асобай і аб'явіў: «Іда — гэта я». праўа аб гэтай справе стала вядома толькі пасля Першай сусветнай вайны.

Бафрон з'яўляўся кіраўніком рух ідыстаў да студзеня 1917 года.

Бафрон памёр у 1935 годзе амаль забыты і яго смерць стала выпадкова вядома толькі прыхільнікам акцыдэнталя, калі яны атрымалі назад адасланы Бафрону экзэмпляр часопіса Kosmoglott з надпісам, што адрасат памёр, і каму трэба перадаць часопіс — невядома. Яго магіла, без пазначэння імя, знаходзіцца на могілках вёскі Марэсмонтье, на поудзень ад Амьена.

Літаратура

• Amouroux, J., «Kiu estas la unua franca esperantisto?», Heroldo de Esperanto 2073 (9), junio/julio 2005
• Amouroux, J., "Iom pli pri Chevreux/ (de) Beaufront, «Heroldo de Esperanto», La Gazeto 134, januaro 2008
• Amouroux, J., "Kelkaj notoj dum legado de «Historio de Esperanto», La Gazeto 134, januaro 2008
• Amouroux, J,. «Rememore pri Lemaire kaj Jossinet», Heroldo de Esperanto 2128 (13), septembro/oktobro 2008
• Jossinet, R., La franca savinto de Esperanto:Louis de Beaufront Архівавана 27 студзеня 2012., «Franca Esperantisto» n-ro 498, junio 1998, pp. 42-48. (speciala numero 1898—1998) — Centjara asocia Esperanta-movado en francio — Unua Kajero 1898—1926).