Луі дэ Бафрон

Луі дэ Бафрон
Louis de Beaufront
Дата нараджэння	3 кастрычніка 1855(1855-10-03)
Месца нараджэння	Парыж, дэпартамент Сена, Францыя
Дата смерці	8 студзеня 1935(1935-01-08) (79 гадоў)
Месца смерці	Тэзі-Глімон[d], canton of Boves[d], акруга Ам’ен[d], дэпартамент Сома, рэгіён Пікардыя, Францыя
Месца пахавання	Marestmontiers[d]
Грамадзянства	Другая французская імперыя  Трэцяя французская рэспубліка  Францыя
Род дзейнасці	мовазнавец, эсперантыст, ідыст, эсперантолаг
Навуковая сфера	эсперанталогія
Вядомы як	стваральнік іда
Член у	Esperanto Language Committee[d] Espéranto-France[d]
Подпіс
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Луі дэ Бафрон (фр.: Louis de Beaufront; меў таксама імя Луі Эжэн Альберт Шэврэ, маркіз дэ Бафрон, фр.: Louis Eugène Albert Chevreux; 3 кастрычніка 1855, Парыж — 8 студзеня 1935, Тэзі-Глімон, на поўдзень ад Ам’ена) — французскі настаўнік эсперанта, адзін са стваральнікаў іда.

Імя яго маці было Луіза Арманда Шэврэ, імя бацькі было невядома. Маці памерла, калі хлопчыку было 12 гадоў, і ён жыў разам з родзічамі. Наяўнасць тытула маркіза выклікала сумненні.

Аб часах, калі дэ Бафрон быў студэнтам, вядома мала. Расказ пра яго юнацтва з Энцыклапедыі эсперанта быў заснаваны на артыкуле з выдаваўшагася на іда часопіса Progreso, яго напісаў сам де Бафрон, і расказ утрымлівае шэраг неверагодных фактаў. Пасля цяжкай хваробы на тыф ён робіцца хатнім настаўнікам. Дэ Бафрон пасля гаварыў, што ў той час ён спрабаваў ажыццявіць праект штучнай мовы пад назвай ад’юванта, але рукапіс, аддадзены на захаванне ў натарыят, потым знік (па чутках, з-за знішчэння ці з-за крадзяжу).

Прозвішчам дэ Бафрон ён стаў карыстацца незадоўга да таго, як стаў эсперантыстам.

Дзейнасць на карысць эсперанта

Бафрон стаў эсперантыстам вясною 1888 года і адразу пачаў прапагандаваць мову ў рэгіёне Тулузы і Альбі. У 1892 годзе ён выдаў першую сваю эсперантамоўную кнігу — падручнік для французаў.

Бафрон выдаваў эсперантысцкую газету L’Esperantiste і да 1908 года кіраваў арганізацыяй французскіх эсперантыстаў.

Ён быў першым чалавекам, які выпрацаваў поўную граматыку эсперанта, раз’ясняючы, як лепш выражаць на гэтай мове нацыянальныя моўныя асаблівасці і такім чынам пазбягаць небяспекі з’яўлення дыялектаў у самім эсперанта.

На працягу некалькіх гадоў ён выдаў цэлую серыю падручнікаў, зборнікаў практыкаванняў, слоўнікаў. Бафрон прыцягнуў да эсперанта шматлікіх уплывовых і вядомых асоб. За сваю працу ён быў названы «Другі бацька эсперанта».

Цягам доўгіх гадоў Бафрон разглядаўся эсперантыстамі як адзін з самых вялікіх кансерватараў, які за 20 гадоў не сказаў аніводнага слова на карысць рэформаў мовы. Ён нават атрымаў мянушку «вялікі інквізітар» з-за сваёй кансерватыўнасці. У 1894 Бафрон быў супраць тагачасных рэформ эсперанта, таму шмат хто не зразумеў яго зварот да рэформ, якія потым сталі мовай, вядомай пад назвай іда.

Рознагалоссі паміж Заменгофам і Бафронам тычыліся не мовы, а ідэалогіі, між іншым гамаранізма. Таксама, як каталіку, Бафрону не падабаліся рэлігійныя ідэі Заменгофа. Бафрон хацеў, каб эсперанта заставалася, галоўным чынам, мовай камерцыі. Ён прапанаваў Булонскую дэкларацыю, і многім здавалася, што Бафрон з’яўляецца адвакатам нейтральнасці і розуму супраць мар Заменгофа.

Адэпт іда

Луі Куцюра, як суддзя Дэлегацыі за выдвіжэнне міжнароднай мовы, не меў права прадстаўляць свой уласны праект; таму ён быў выдадзены пад псеўданімам «Іда». Так як аўтар не мог сам зняць маску, Бафрон згадзіўся стаць падстаўной асобай і аб’явіў: «Іда — гэта я». Праўда аб гэтай справе стала вядома толькі пасля Першай сусветнай вайны.

Бафрон з’яўляўся кіраўніком руху ідыстаў да студзеня 1917 года.

Бафрон памёр у 1935 годзе, амаль забыты, і пра яго смерць стала выпадкова вядома толькі прыхільнікам акцыдэнталя, калі яны атрымалі назад адасланы Бафрону экзэмпляр часопіса Kosmoglott з надпісам, што адрасат памёр, і каму трэба перадаць часопіс — невядома. Яго магіла, без пазначэння імя, знаходзіцца на могілках вёскі Марэсманцье, на поўдзень ад Ам’ена.

Літаратура

• Amouroux, J., «Kiu estas la unua franca esperantisto?», Heroldo de Esperanto 2073 (9), junio/julio 2005
• Amouroux, J., «Iom pli pri Chevreux/ (de) Beaufront, „Heroldo de Esperanto“», La Gazeto 134, januaro 2008
• Amouroux, J., «Kelkaj notoj dum legado de „Historio de Esperanto“», La Gazeto 134, januaro 2008
• Amouroux, J,. «Rememore pri Lemaire kaj Jossinet», Heroldo de Esperanto 2128 (13), septembro/oktobro 2008
• Jossinet, R., La franca savinto de Esperanto:Louis de Beaufront Архівавана 27 студзеня 2012., «Franca Esperantisto» n-ro 498, junio 1998, pp. 42-48. (speciala numero 1898—1998) — Centjara asocia Esperanta-movado en francio — Unua Kajero 1898—1926).