Бераставіцкі раён

Бераставіцкі раён
Герб Сцяг
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Гродзенская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Вялікая Бераставіца
Дата ўтварэння	20 верасня 1944
Кіраўнік	Антон Станіслававіч Кулісевіч
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 73,57 %, руская 21,23 % Размаўляюць дома: беларуская 60,03 %, руская 35,82 %
Насельніцтва (2009)	18 017 чал. (17-е месца)
Шчыльнасць	24,23 чал./км² (9-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 70,04 %, палякі — 21,69 %, рускія — 5,77 %, украінцы — 1,24 %, іншыя — 1,26 %
Плошча	743,58 (17-е месца)
Вышыня над узроўнем мора	193 м
Афіцыйны сайт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бераставіцкі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Гродзенскай вобласці. Плошча 0,9 тыс. км². У 1991 у раёне налічвалася 129 населеных пунктаў, 7 сельсаветаў: Алекшыцкі, Кватарскі, Канюхоўскі, Макаравіцкі, Малабераставіцкі, Пархімаўскі, Эйсмантаўскі. З поўначы на поўдзень праходзіць аўтадарога Гродна — Пагранічны — Беласток.

Прырода

Тэрыторыя раёна размешчана ў межах паўднёвага адгалінавання Беларускай грады. Большую частку раёна займае Ваўкавыскае ўзвышша, на поўначы частка Нёманскай нізіны, на паўночным захадзе ўскраіна Гродзенскага ўзвышша. Пераважае вышыня 160—200 метраў над узроўнем мора. Самы высокі пункт — 212 метраў (на поўначы раёна, Магілянская града).

Карысныя выкапні: гліны, торф, будаўнічыя пяскі.

Сярэдняя тэмпература студзеня −5 °C, ліпеня 18 °C. Ападкаў выпадае 560 мм у год. Вегетацыйны перыяд — 200 сутак.

Працякае рака Свіслач з прытокамі Верацёйка, Бераставічанка, Уснарка, Одла. Пераважаюць лясы хваёвыя, яловыя, сустракаюцца бярозавыя, дубовыя, грабавыя. Лясы займаюць 15 % тэрыторыі раёна. Глебы пераважна дзярнова-падзолістыя. Балоты займаюць 7,6 % плошчы раёна.

Гісторыя

Утвораны 15 студзеня 1940 года як Крынкаўскі раён у складзе Беластоцкай вобласці БССР. Цэнтр — горад Крынкі. 12 кастрычніка 1940 года падзелены на 13 сельсаветаў: Алекшыцкі, Вялікабераставіцкі, Галынкаўскі, Глебавіцкі, Гуранскі, Данілкаўскі, Ёдкавіцкі, Крушынянскі, Крынкаўскі, Макараыецкі, Малабераставіцкі, Хамантоўскі, Эйсмантаўскі. У другую сусветную вайну ў чэрвені 1941 тэрыторыя раёна акупавана нямецка-фашыстскімі захопнікамі, якія знішчылі больш за 600 чалавек. У раёне дзейнічалі Крынкаўскі падпольны райкам ЛКСМБ і 550-ы партызанскі атрад. Бераставіцкі раён вызвалены савецкімі войскамі ў ліпені 1944 года падчас Беластоцкай аперацыі 1944. 20 верасня 1944 года раён перайменаваны ў Бераставіцкі і ўвайшоў у склад утворанай Гродзенскай вобласці, адначасова вёска Вялікая Бераставіца набыла статус гарадскога пасёлка. Цэнтр раёна перанесены ў гарадскі пасёлак Вялікая Бераставіца. 16 жніўня 1945 года Гуранскі і Крушынянскі сельсаветы перададзены ў склад Польскай Народнай Рэспублікі.

Насельніцтва

1969 — 26 тыс.

2006 — 19,7 тыс.

Гаспадарка

Асноўнае месца ў гаспадарцы раёна займае сельска-гаспадарчая вытворчасць. Агульная плошча сельгасугоддзяў складае 50 869 га, з іх 7656 га асушана. Пад сельскагаспадарчымі ўгоддзямі знаходзіцца 60,9 % тэрыторыі раёна. Развіта мяса-малочная жывёлагадоўля (СВК «Алекшыцы»), свінагадоўля (СВК «Цецяроўка», імя Варанецкага), птушкагадоўля (ААТ «Бераставіцкая птушкафабрыка»); у раёне вырошчваюць цукровыя буракі, збожжавыя і кармавыя культуры, бульбу, агародніну.

Бераставіцкі раён на працягу 2013—2014 гг. трымаў 1-ае месца ў вобласці і 3-яе месца ў краіне па ўраджайнасці збожжавых і зернебабовых культур (64,7 цэнтнераў з гектара ў 2014 г.).

Прадпрыемствы па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны прадстаўлены:

• філіялам ААТ «Гродна Малкамбінат»
• Бераставіцкім масласырзаводам
• АСП «Айцоўскі спіртзавод».

Адукацыя і культура

У раёне Малабераставіцкае прафесійна-тэхнічнае вучылішча № 195 перапрацоўчай прамысловасці і Бераставіцкае прафесійна-тэхнічнае вучылішча № 194 сельскагаспадарчай вытворчасці, 8 сярэдніх, 4 базавыя, 2 дзіцяча-юнацкія спартыўныя школы, 1 музычная школа і 2 школы мастацтваў, 11 дашкольных і 18 клубных устаноў, 9 кінаўстановак, 23 бібліятэкі, дом-інтэрнат для інвалідаў і састарэлых (в. Макараўцы), 3 бальніцы, 4 урачэбныя амбулаторыі, 11 фельчарска-акушэрскіх пунктаў. Школьныя краязнаўчыя музеі: у в. Малая Бераставіца, у в. Кватары, у в. Макараўцы, гісторыка-этнаграфічны ў ПТВ-195 (в. Муравана), гісторыка-краязнаўчы ў ПТВ-194 (г.п. В.Бераставіца). Выдаецца раённая «Бераставіцкая газета».

Памятныя мясціны

Асноўны артыкул: Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Бераставіцкага раёна

У раёне знаходзіцца магіла пагранічніка І. Н. Анохіна (в. Цецяроўка), помнікі землякам, якія загінулі падчас Другой сусветнай вайны, савецкім воінам і землякам (в. Канюхі), партызанам (в. Ёдзічы), на месцы гібелі падпольшчыкаў В. Соламавай і В. Бабіча (в. Жорнаўка).

Помнікі архітэктуры на тэрыторыі раёна:

• царква 1871 г. (в. Алекшыцы),
• касцёл Яна Непамука XIX — пач. XX стст. (в. Вялікія Эйсманты),
• царква 1860 г. (в. Гарбачы),
• капліца пач. XX ст. (в. Глебавічы),
• царква пач. XX ст. (в. Грыцавічы),
• Крыжаўзвіжанская царква 1885 г. (в. Клепачы),
• сядзіба 1848 г. (в. Лішкі),
• Крыжаўзвіжанскі касцёл канца XVIII ст. (в. Макараўцы),
• Дзімітраўская царква 1866 г.,
• касцёл пач. XIX ст.,
• сядзібны дом 1912 г. (в. Малая Бераставіца),
• царква Нараджэння Багародзіцы 1796 г.,
• сядзіба канца XVIII — 1-ай паловы XIX стст. (в. Масаляны) і інш.

Выбітныя асобы

Асобы, якія маюць дачыненне да Бераставіччыны ў яе сучасных межах:

• А. Каваленя — беларускі археолаг
• К. Каліноўскі — беларускі грамадска-палітычны дзеяч
• Павел Валынцэвіч (1875—1962) — фотамастак, святар.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).

Спасылкі

• Мапы і агульныя звесткі на emaps-online
• Фотаздымкі на сайце Radzima.org