Георгій Канстанцінавіч Жукаў

Георгій Канстанцінавіч Жукаў
Георгий Константинович Жуков
2-і міністр абароны СССР 9 лютага 1955 — 26 кастрычніка 1957
Папярэднік	Мікалай Аляксандравіч Булганін
Пераемнік	Радзівон Якаўлевіч Маліноўскі
Член Прэзідыума ЦК КПСС 29 чэрвеня — 29 кастрычніка 1957
Кандыдат у члены Прэзідыума ЦК КПСС 27 лютага 1956 — 29 чэрвеня 1957
Нараджэнне	19 лістапада (1 снежня) 1896[…] Стралкоўка[d], Малаяраславецкі павет[d], Калужская губерня, Расійская імперыя[…]
Смерць	18 чэрвеня 1974(1974-06-18)[…] (77 гадоў) Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Некропаль каля Крамлёўскай сцяны
Род	Q4181571?
Жонка	Аляксандра Дыеўна Жукава[d] і Галіна Аляксандраўна Жукава[d]
Дзеці	Margarita Zhukova[d]
Партыя	КПСС
Член у	ЦК КПСС Палітбюро ЦК КПСС
Адукацыя	Ваенная акадэмія імя М. В. Фрунзэ
Месца працы	БДУ
Аўтограф
Ваенная служба
Гады службы	1915—1917 1918—1958
Прыналежнасць	Расійская імперыя, РСФСР, СССР
Род войскаў	кавалерыя і сухапутныя войскі
Званне
Камандаваў	Узброеныя Сілы СССР
Бітвы	Першая сусветная вайна, Грамадзянская вайна ў Расіі, Баі на Халхін-Голе, Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды	Ордэн «Перамога» Ордэн «Перамога» Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Медаль «За абарону Ленінграда» Медаль «За абарону Сталінграда» Медаль «За абарону Каўказа» Медаль «За ўзяцце Берліна» Медаль «За вызваленне Варшавы» Медаль «XX гадоў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі» Юбілейны медаль «30 гадоў Савецкай Арміі і Флоту» Медаль «40 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «У памяць 800-годдзя Масквы» Медаль «У памяць 250-годдзя Ленінграда» Расійская імперыя Георгіеўскі крыж 3 ступені Георгіеўскі крыж 4 ступені Узнагароды Манголіі Герой Мангольскай Народнай Рэспублікі Ордэн Сухэ-Батара Ордэн Сухэ-Батара Ордэн Сухэ-Батара Медаль «50 гадоў Мангольскай Народнай Рэвалюцыі» Медаль «50 гадоў Мангольскай Народнай Арміі» Медаль «30 гадоў Халхін-Гольскай Перамогі Медаль «За Перамогу над Японіяй» Іншых дзяржаў Ордэн Адраджэння Польшчы 2-й ступені Ордэн Адраджэння Польшчы 3-й ступені Ордэн Крыж Грунвальда I ступені Медаль «За Варшаву 1939—1945» Медаль «За Одру, Нісу, Балтыку» Рыцар Вялікага крыжа шаноўнага ордэна Лазні Ордэн «Легіён пашаны» ступені Галоўнакамандуючага Медаль «Кітайска-савецкая дружба» Медаль «Кітайска-савецкая дружба»
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Георгій Канстанцінавіч Жукаў (19 лістапада (1 снежня) 1896, в. Стралкоўка, Калужская губерня, Расійская імперыя — 18 ліпеня 1974, Масква, СССР) — савецкі палкаводзец, Маршал Савецкага Саюза (з 1943), міністр абароны СССР (1955—1957).

Г. К. Жукаў стаў найбольш вядомым палкаводцам Вялікай Айчыннай вайны, з імем якога ў савецкі час звязвалася большасць самых гучных перамог у вайне. Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, кавалер двух ордэнаў «Перамога», мноства іншых савецкіх і замежных ордэнаў і медаляў.

Біяграфія

Георгій Жукаў нарадзіўся ў сям’і сялян. Скончыў царкоўна-прыходскую школу з пахвальным лістом, затым працаваў вучнем у кушнерскай майстэрні ў Маскве, адначасова займаўся самастойна, паступіў на вячэрнія адукацыйныя курсы і здаў экзамены за поўны курс гарадскога вучылішча.

У жніўні 1915 прызваны ў армію і залічаны ў 5-ы запасны кавалерыйскі полк, які размяшчаўся ў горадзе Балаклея Харкаўскай губерні. Вясной 1916 яго залічылі ў каманду для вучобы на малодшага унтэр-афіцэра. Пасля непрацяглых заняткаў малодшы унтэр-афіцэр Г. Жукаў быў накіраваны ў 10-ы драгунскі полк. У яго складзе ўдзельнічаў у баях на фронце. Восенню быў моцна кантужаны пры ўзрыве міны і адпраўлены ў Харкаўскі ваенны шпіталь. За ўдзел у баявых дзеяннях і захоп у палон нямецкага афіцэра Георгій Жукаў быў двойчы ўзнагароджаны Георгіеўскім крыжам.

У 1918 Г. Жукаў добраахвотнікам уступіў у Чырвоную Армію. Неўзабаве стаў камандзірам узвода, затым — камандзірам эскадрона. Удзельнічаў у бітвах на Усходнім, Туркестанскім і Паўднёва-Усходнім франтах.

Пасля заканчэння Грамадзянскай вайны застаўся ў кавалерыйскіх часцях. У 1923 Г. Жукаў упершыню прыбыў у БССР. У канцы верасня 7-я Самарская кавалерыйская дывізія, у якой ён камандаваў палком, выступіла ў раён Оршы для ўдзелу ў акруговых манеўрах, якія праводзіліся ўпершыню пасля грамадзянскай вайны. Затым дывізія прыбыла ў Мінск, на месца пастаяннага раскватаравання часці. Тут з 1926 па 1931 будучы маршал працаваў пазаштатным выкладчыкам ваеннай кафедры БДУ.

У 1930 Г. Жукава назначылі камандуючым 2-й кавалерыйскай брыгады 7-й дывізіі са штабам у Мінску. На гэтай пасадзе ён праслужыў некалькі месяцаў, пасля чаго атрымаў новае назначэнне — памочнікам інспектара Чырвонай Арміі.

Ён вярнуўся ў БССР у 1933 і служыў тут яшчэ шэсць гадоў. Камандаваў 4-й кавалерыйскай дывізіяй імя Варашылава, якая базіравалася ў Слуцку, 3-м кавалерыйскім корпусам — са штабам у Мінску. У ліпені 1938 Г. Жукаў стаў намеснікам камандуючага войскамі Беларускай асобай ваеннай акругі па кавалерыі.

У 1939 Георгія Жукава зноў адклікалі ў Маскву. На гэты раз яго назначылі камандуючым савецка-мангольскай групоўкай у час канфлікту з Японіяй на рацэ Халхін-Гол. Пад яго камандаваннем армейская група правяла аперацыю па акружэнню і разгрому ў кароткі тэрмін буйной групоўкі японскіх войскаў у раёне ракі Халхін-Гол. Тут ён упершыню праявіў сябе таленавітым, але жорсткім ваенным начальнікам. За перамогу на Халхін-Голе Г. Жукаў атрымаў сваю першую зорку Героя Савецкага Саюза. Вопыт баявых дзеянняў на Халхін-Голе вывучаўся ў войсках і ў немалой ступені садзейнічаў развіццю савецкай ваеннай навукі.

З чэрвеня 1940 Г. Жукаў камандаваў войскамі Кіеўскай асобай ваеннай акругі. У студзені-ліпені 1941 — начальнік Генштаба — намеснік наркама абароны СССР.

З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны ўвайшоў у склад Стаўку Вярхоўнага Галоўнакамандавання. Як прадстаўнік Стаўкі Г. К. Жукаў сумесна з камандаваннем Паўднёва-Заходняга фронту арганізаваў контрудар сіламі механізаваных карпусоў у раёне горада Броды. Яго мэта была адна — сарваць спробы гітлераўскага камандавання з ходу прарвацца да Кіева сваімі рухомымі злучэннямі.

У жніўні-верасні 1941 Г. К. Жукаў, камандуючы войскамі Рэзервовага фронту, паспяхова ажыццявіў першую ў гісторыі Вялікай Айчыннай вайны наступальную аперацыю. Тады пад Ельняй склалася вельмі небяспечная сітуацыя: утварыўся выступ, з якога нямецкія танкавыя і матарызаваныя дывізіі групы армій «Цэнтр» на чале з фельдмаршалам фон Бокам рыхтаваліся напасці на савецкія войскі. Г. К. Жукаў кінуў асноўныя сілы артылерыі Рэзервовага фронту супраць танкавых і матарызаваных дывізій. Убачыўшы, як запалалі дзясяткі танкаў і машын, фельдмаршал загадаў адвесці бранетанкавыя сілы, замяніць іх пяхотай. Але і гэта не дапамагло. Пад моцным агнявым уздзеяннем нацысты былі вымушаны адступіць. Небяспечны выступ быў ліквідаваны. У баях пад Ельняй нарадзілася савецкая гвардыя.

Калі склалася вельмі крытычная абстаноўка пад Ленінградам, 11.9.1941 Г. К. Жукаў быў назначаны камандуючым войскамі Ленінградскага фронту. Цаной неверагодных намаганняў яму ўдалося мабілізаваць рэзервы, узняць на барацьбу ўсіх, хто здольны быў унесці свой уклад у абарону горада. Войскі фронту сумесна з сіламі Балтыйскага флоту і пры актыўнай падтрымцы жыхароў Ленінграда спынілі ворага, сарвалі яго спробы захапіць горад. Гэта мела вельмі вялікае сусветнае значэнне і паўплывала на далейшы ход вайны.

Восенню 1941 рэзка пагоршылася становішча на Заходнім фронце — пад пагрозай захопу праціўнікам апынулася Масква. У канцы кастрычніка абарона савецкай сталіцы была даручана камандуючаму Заходнім фронтам Г. Жукаву. У выніку пад яго кіраўніцтвам савецкія войскі абясшкодзілі адборныя дывізіі гітлераўцаў, а затым, перайшоўшы ў контрнаступленне, адкінулі іх на сотні кіламетраў.

Са жніўня 1942 першы намеснік наркама абароны СССР і намеснік Вярхоўнага Галоўнакамандуючага. Ён ажыццяўляў каардынацыю дзеянняў франтоў пад Сталінградам, у дні прарыву блакады Ленінграда, у бітве пад Курскам, у бітвах за Днепр.

У студзені 1943 Г. К. Жукаву было прысвоена званне Маршала Савецкага Саюза. Ён стаў першым маршалам СССР з пачатку вайны.

У 1944 Г. К. Жукаў узначаліў 1-ы Украінскі фронт. Войскі пад яго камандаваннем у красавіку 1944 выйшлі да перадгор’я Карпат. За вызваленне правабярэжнай Украіны палкаводзец быў удастоены вышэйшай ваеннай узнагароды — ордэна «Перамога» нумар 1.

Летам 1944 Г. К. Жукаў каардынаваў дзеянні 1-га і 2-га Беларускіх франтоў у Беларускай стратэгічнай аперацыі. У ліпені ён таксама каардынаваў дзеянні 1-га Украінскага фронту, які наносіў удары на Львоўскім, Рава-Рускім і часткай сіл на Станіслаўскім напрамках. У выніку двухмесячнага наступлення былі разгромлены дзве буйныя стратэгічныя групоўкі нямецкіх войскаў, вызвалена Беларусь, завершана вызваленне Украіны, ачышчаны ад акупантаў значная частка Літвы і ўсходняя частка Польшчы.

22.8.1944 Г. Жукаў быў выкліканы ў Маскву і атрымаў асаблівае заданне Дзяржаўнага камітэта абароны: падрыхтаваць войскі 3-га Украінскага фронту да вайны з Балгарыяй, урад якой прадаўжаў супрацоўнічаць з фашысцкай Германіяй. 5 верасня 1944 савецкі ўрад абвясціў вайну Балгарыі. Аднак на тэрыторыі Балгарыі савецкія войскі былі сустрэты балгарскімі воінскімі часцямі з чырвонымі сцягамі і без зброі. Г. Жукаў далажыў аб гэтым І. Сталіну і атрымаў указанне не раззбройваць балгарскія гарнізоны. У хуткім часе яны выступілі супраць фашысцкіх войскаў.

На завяршальным этапе вайны працягласць лініі фронту значна скарацілася. Вопыту вядзення наступальных аперацый у камандавання франтоў было дастаткова. Стаўка магла кіраваць усімі франтамі без дапамогі каардынатараў. У гэтых умовах Г. Жукаў быў назначаны камандуючым 1-м Беларускім фронтам, які дзейнічаў на Берлінскім напрамку.

У красавіку-маі 1945 войскі фронту пад яго камандаваннем ва ўзаемадзеянні з войскамі 1-га Украінскага і 2-га Беларускага франтоў паспяхова правялі Берлінскую наступальную аперацыю. Разграміўшы буйнейшую групоўку гітлераўскіх войскаў, яны авалодалі Берлінам. Разам з салдатамі маршал распісаўся на апаленай сцяне рэйхстага. 8 мая 1945 Г. Жукаў па даручэнню савецкага Вярхоўнага Галоўнакамандавання прыняў у Карлсхорсце (Берлін) капітуляцыю фашысцкай Германіі.

24 чэрвеня 1945 года ў Маскве на Чырвонай плошчы Г. К. Жукаў прымаў урачысты Парад Перамогі.

Пасля заканчэння вайны Г. К. Жукаў з чэрвеня 1945 па сакавік 1946 — галоўнакамандуючы Групай савецкіх акупацыйных войск у Германіі і галоўнакамандуючы Савецкай адміністрацыі па кіраванню Савецкай зонай акупіраванай Германіі. З 21 сакавіка па 3 чэрвеня 1946 — галоўнакамандуючы Сухапутнымі войскамі і намеснік міністра Узброеных Сіл па Сухапутных войсках, затым камандуючы войскамі Адэскай Уральскай ваенных акруг, першы намеснік міністра абароны СССР, пасля смерці І. Сталіна, у 1955-57, — міністр абароны СССР. У сакавіку 1958 «звольнены ў адстаўку з правам нашэння ваеннай формы адзення».

Знаходзячыся ў адстаўцы, напісаў кнігу пра Вялікую Айчынную вайну — «Успаміны і роздум». Кніга пачынаецца словамі: «Савецкаму Салдату прысвячаю. Г. Жукаў». У Савецкім Саюзе яна вытрымала 12 выданняў агульным тыражом каля 8 млн экзэмпляраў. Яна выдадзена больш як у 30 краінах свету на 19 мовах, прычым першае замежнае выданне выйшла ў 1969 у ФРГ. На вокладцы нямецкага выдання было пазначана: «Адзін з выдатных дакументаў нашай эпохі».

Пахаваны Г. К. Жукаў на Чырвонай плошчы ў Маскве.

Узнагароды

Г. К. Жукаву чатыры разы прысвоена званне Героя Савецкага Саюза — у 1939, 1944, 1945, 1956 гадах. Ён узнагароджаны 6 ордэнамі Леніна, ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі, 3 ордэнамі Чырвонага Сцяга, 2 ордэнамі Суворава I ступені. Палкаводзец двойчы ўдастоены ордэна «Перамога», а таксама ўзнагароджаны 15 медалямі СССР і 17 ордэнамі і медалямі замежных дзяржаў.

Ацэнкі

Пераважная большасць даследчыкаў гісторыі Вялікай Айчыннай вайны характарызуе Г. К. Жукава, як таленавітага палкаводца. Пра яго жыццё і дзейнасць напісана шмат артыкулаў і кніг, здымаліся кінастужкі. Сярод апошніх выпускаў кінематаграфіі — серыял «Жукаў». У многіх гарадах усталяваны помнікі Жукаву. У Мінску ў яго гонар названы адзін з праспектаў.

Разам з тым некаторыя пісьменнікі-публіцысты характарызуюць Г. К. Жукава, як жорсткага самаўпэўненага чалавека і карупцыянера (Аляксандр Бушкоў, «Расія, якой не было») і ставяць пад пытанне яго талент палкаводца (Віктар Сувораў, «Цень Перамогі»).

Цікава, што ў цыкле апавяданняў Васіля Быкава «Сцяна» есць апавяданне «Палкаводзец», галоўны герой якога, Палкаводзец спыняе адступленне чырвонаармейцаў расстрэлам некалькіх ваенных без усялякага следства. Магчыма, што прататыпам гэтага персанажу стаў Г. К. Жукаў, бо на гэта есць наступныя намёкі: знешні выгляд, высокае становішча, бліскучыя перамогі. Таксама адна дэталь нагадвае некаторыя падзеі часоў Сталінградскай бітвы :"Палкаводзец узіраўся ў поплаў і асабліва далей, па той бок рэчкі, дзе з ляска выпаўзалі светлажоўтыя нямецкія танкі. Палкаводзец ужо сустракаўся з імі і ведаў, што гэта ён рашучымі дзеяннямі свайго войска змусіў нямецкае камандаванне перакінуць іх з Афрыкі, дзеля якой яны і былі афарбаваныя ў колер пустыні.".

Ушанаванне памяці

Паштовая марка Беларусі, 1996

Памяць пра Г. К. Жукава ўвекавечана ў назвах малой планеты (астэроід (2132) Жукаў), вуліц многіх гарадоў Расіі. У Маскве, Екацярынбургу, Омску, Цверы, Ірбіце, Харкаве, Курску, шэрагу іншых гарадоў яму ўзведзены помнікі, у горадзе Жукаве Калужскай вобласці ўсталяваны бронзавы бюст, а ў вёсцы Стралкоўка — гранітны помнік. Імя маршала Жукава прысвоена цвярской Ваеннай каманднай акадэміі проціпаветранай абароны.

У 1977 годзе яго імем у Мінску названы праспект. Таксама імем Г. К. Жукава названы вуліцы ў гарадах Баранавічы, Гомель, Добруш, Драгічын, Жыткавічы, Жлобін, Масты, Асіповічы, Слуцк, Чачэрск і ў некаторых вёсках. У Слуцку на доме, дзе ў 1936—1937 гадах Жукаў жыў разам з сям’ёю, устаноўлена мемарыяльная дошка. Урадам Беларусі ў жніўні 2006 прынята рашэнне аб увекавечанні памяці Георгія Канстанцінавіча Жукава. У выніку ў маі 2007 г. у Мінску ў скверы па вуліцы Чыгуначнай у раёне праспекта Жукава быў адкрыты помнік маршалу. У 2008 годзе рашэннем Мінгарвыканкама скверу ў раёне вуліц Чыгуначная і Мініна прысвоена імя палкаводца. У Беларусі імя Жукава носяць сярэдняя школа № 83 у Мінску, гімназія № 6 у Брэсце. У Брэсцкім дзяржаўным тэхнічным універсітэце заснавана стыпендыя Міжнароднага грамадскага фонду імя Г. К. Жукава для студэнтаў.

Спасылкі

• Жуков Г. К. Воспоминания и размышления. Архівавана 21 студзеня 2021. В 2 т. — М.: Олма-Пресс, 2002.
• Дасье БЕЛТА http://www.belta.by