Светлагорск: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Дапаўненне.
Радок 73: Радок 73:
Паводле [[Беларуская археалогія|археалагічных]] раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала з [[6 ст.|6]] — [[7 ст.]] З [[13 ст.]], па археалагічных дадзеных, паселішча існуе непарыўна.
Паводле [[Беларуская археалогія|археалагічных]] раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала з [[6 ст.|6]] — [[7 ст.]] З [[13 ст.]], па археалагічных дадзеных, паселішча існуе непарыўна.


Па пісьмовай крыніцы [[населены пункт]] вядомы з [[15 ліпеня]] [[1560]] г. як [[вёска]], у якой быў маёнтак Шацілінскі Востраў, у [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]].<ref>МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, [[1996]], с. 23.</ref> Як сведчыць дакумент — прывілей [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] і [[Кароль польскі|караля польскага]] [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта ІІ Аўгуста]], выдадзены ў [[Варшава|Варшаве]], маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу за выкананне вайсковай службы. У [[1566]] г. паселішча ўвайшло ў створаны [[Рэчыца|Рэчыцкі]] [[павет]] Менскага ваяводства.
Па пісьмовай крыніцы [[населены пункт]] вядомы з [[15 ліпеня]] [[1560]] г. як [[вёска]], у якой быў маёнтак Шацілінскі Востраў, у [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]].<ref>МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, [[1996]], с. 23.</ref> Як сведчыць дакумент — прывілей [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] і [[Кароль польскі|караля польскага]] [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта ІІ Аўгуста]], выдадзены ў [[Варшава|Варшаве]], маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу за выкананне вайсковай службы. У [[1566]] г. паселішча ўвайшло ў створаны [[Рэчыца|Рэчыцкі]] [[павет]] Менскага ваяводства.


З [[1 ліпеня]] [[1569]] г. ў выніку аб'яднання ВКЛ і [[Польскае каралеўства|Польскага каралеўства]] — у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Да [[1638]] г. адносяць заснаванне тут касцёла. У [[1639]] годзе в. Шацілавічы<ref>{{lang-be|шаць}} — добрае, прыгожае месца, у слоўніку [[Руская мова|рус. мовы]] Ул. Даля — "гара сярэдняй велічыні".</ref> — у [[Бабруйск]]ім старостве Рэчыцкага павету, мае 17 сялянскіх двароў (у вопіс не ўносіліся шляхецкія двары).
З [[1 ліпеня]] [[1569]] г. ў выніку аб'яднання ВКЛ і [[Польскае каралеўства|Польскага каралеўства]] — у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. [[25 лютага]] [[1576]] г. Ждан Манкевіч згадваецца ў лісце караля і вялікага князя [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]] аб тым, што [[шляхта]] Рэчыцкага павета павінна несці службу ў [[замак|замку]] г. [[Чачэрск]]а, і не прыцягвацца да іншых павіннасцей<ref>[http://svetlahorsk.belarda.org/local_news/data/ic_87/505/ МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.]</ref>. Да [[1638]] г. адносяць заснаванне мясцовага касцёла. У [[1639]] годзе в. Шацілавічы<ref>{{lang-be|шаць}} — добрае, прыгожае месца, у слоўніку [[Руская мова|рус. мовы]] Ул. Даля — "гара сярэдняй велічыні".</ref> — у [[Бабруйск]]ім старостве Рэчыцкага павету, мае 17 сялянскіх двароў (у вопіс не ўносіліся шляхецкія двары).


З [[1793]] г., пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|ІІ-га падзелу Рэчы Паспалітай]], вёска ў [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]]. Уваходзіла ў [[Парычы|Парыцкую]] воласць Бабруйскага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У [[1795]] г. згадваюцца вёска і ваколіца Шацілкі, у якіх разам было 30 двароў. У [[1800]] г. у Шацілках 20 [[Шляхта|шляхецкіх]] і 3 сялянскія двары, дарослае [[насельніцтва]] складала 88 [[мужчына|мужчын]] і 102 [[жанчына|жанчыны]].
З [[1793]] г., пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|ІІ-га падзелу Рэчы Паспалітай]], вёска ў [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]]. Уваходзіла ў [[Парычы|Парыцкую]] воласць Бабруйскага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У [[1795]] г. згадваюцца вёска і ваколіца Шацілкі, у якіх разам было 30 двароў. У [[1800]] г. у Шацілках 20 [[Шляхта|шляхецкіх]] і 3 сялянскія двары, дарослае [[насельніцтва]] складала 88 [[мужчына|мужчын]] і 102 [[жанчына|жанчыны]].
Радок 146: Радок 146:
* [http://wwww.1gb.ru/show_picture.php?id=208 ГОРБАЧЁВ Н. Новая явь светлого города] // Нефтяник Полесья. 1998. № 2.
* [http://wwww.1gb.ru/show_picture.php?id=208 ГОРБАЧЁВ Н. Новая явь светлого города] // Нефтяник Полесья. 1998. № 2.
* [http://www.racyja.by/news/naviny/zdarenni/16065.html Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва] // [http://www.racyja.by/ Радыё Рацыя]. 2009. [[12 чэрвеня]].
* [http://www.racyja.by/news/naviny/zdarenni/16065.html Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва] // [http://www.racyja.by/ Радыё Рацыя]. 2009. [[12 чэрвеня]].
* [http://svetlahorsk.belarda.org/local_news/data/ic_87/505/ МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.]
* [http://nashkraj.info/content/view/103/125/ ГОРМАШ Ю. М. Шацілкі: далёкая мінуўшчына і першыя археалагічныя даследванні / Краязнаўчы сайт Гомеля і Гомельшчыны.]
* [http://nashkraj.info/content/view/103/125/ ГОРМАШ Ю. М. Шацілкі: далёкая мінуўшчына і першыя археалагічныя даследванні / Краязнаўчы сайт Гомеля і Гомельшчыны.]
* [http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?mod=news&id=112 МАСЬЛЮКОЎ Т. Продкі сьветлагорцаў супернічалі са славутым Карлам I Сцюартам // Рэгіянальны партал — Светлагорск]. 2009. [[16 верасня]].
* [http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?mod=news&id=112 МАСЬЛЮКОЎ Т. Продкі сьветлагорцаў супернічалі са славутым Карлам I Сцюартам // Рэгіянальны партал — Светлагорск]. 2009. [[16 верасня]].

Версія ад 00:32, 30 мая 2010

Светлаго́рск
да 1961 года Шацілкі
Сквер на Цэнтральнай плошчы.
Сквер на Цэнтральнай плошчы.
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Статус
горад раённага падпарадкавання,
адміністрацыйны цэнтр раёна
Вобласць
Каардынаты
Унутранае дзяленне
няма
Старшыня райвыканкама
Максіменка Сяргей
Аляксандравіч (2009)
Заснаваны
Першая згадка
Ранейшыя назвы
Шацілавічы, Шацілкі
горад з
Плошча
25 км²
НУМ
131 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
73,4 тыс. чалавек (2001)
Шчыльнасць
2963 чал./км²
Нацыянальны склад
Канфесійны склад
Часавы пояс
Тэлефонны код
Паштовы індэкс
Паштовыя індэксы
Аўтамабільны код
3
Афіцыйны сайт
svetlogorsk.by (руск.)
Рака
Чыгуначная станцыя
Светлагорск (Белар. чыгунка)
Аўтобусная станцыя
Светлагорск
Светлаго́рск на карце Беларусі ±
Светлагорск (Беларусь)
Светлагорск
Светлагорск (Гомельская вобласць)
Светлагорск

Шаблон:Вызн Шаблон:Вызн2 — горад раённага падпарадкавання ў Светлагорскім раёне Гомельскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр раёна.

Геаграфічныя звесткі

Горад размешчаны на раўніне Гомельскае Палессе, сярэдняя тэмпература паветра студзеня –6,6 ºС, ліпеня 18,4 ºС, ападкаў 602 мм/год. Прыстань на р. Бярэзіна. У 90 км ад г. Гомеля[1]; на аўтамабільнай дарозе БабруйскРэчыца; чыгуначная станцыя на лініі ЖлобінКалінкавічы.

Гісторыя

Ад узнікнення да 1918 г.

Паводле археалагічных раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала з 67 ст. З 13 ст., па археалагічных дадзеных, паселішча існуе непарыўна.

Па пісьмовай крыніцы населены пункт вядомы з 15 ліпеня 1560 г. як вёска, у якой быў маёнтак Шацілінскі Востраў, у Менскім ваяводстве Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ).[2] Як сведчыць дакумент — прывілей вялікага князя літоўскага і караля польскага Жыгімонта ІІ Аўгуста, выдадзены ў Варшаве, маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу за выкананне вайсковай службы. У 1566 г. паселішча ўвайшло ў створаны Рэчыцкі павет Менскага ваяводства.

З 1 ліпеня 1569 г. ў выніку аб'яднання ВКЛ і Польскага каралеўства — у Рэчы Паспалітай. 25 лютага 1576 г. Ждан Манкевіч згадваецца ў лісце караля і вялікага князя Стэфана Баторыя аб тым, што шляхта Рэчыцкага павета павінна несці службу ў замку г. Чачэрска, і не прыцягвацца да іншых павіннасцей[3]. Да 1638 г. адносяць заснаванне мясцовага касцёла. У 1639 годзе в. Шацілавічы[4] — у Бабруйскім старостве Рэчыцкага павету, мае 17 сялянскіх двароў (у вопіс не ўносіліся шляхецкія двары).

З 1793 г., пасля ІІ-га падзелу Рэчы Паспалітай, вёска ў Расійскай Імперыі. Уваходзіла ў Парыцкую воласць Бабруйскага павета Мінскай губерні. У 1795 г. згадваюцца вёска і ваколіца Шацілкі, у якіх разам было 30 двароў. У 1800 г. у Шацілках 20 шляхецкіх і 3 сялянскія двары, дарослае насельніцтва складала 88 мужчын і 102 жанчыны.

У пачатку XX ст. Шацілкі вядомы як ваколіца (680 жыхароў, 70 двароў) і маёнтак (33 жыхары, 1 двор). У 1916 г. побач праведзена чыгунка і ўтворана станцыя Шацілкі. Паводле перапісу 1917 г., у ваколіцы Шацілкі 685 жыхароў, у маёнтку — 6, на чыгуначнай станцыі — 66 жыхароў, 13 двароў.

З 1918 г. да нашага часу

З 25 сакавіка 1918 года Шацілкі — у абвешчанай Беларускай Народнай Рэспубліцы; з 1 студзеня 1919 — у Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы, з 27 лютага 1919 — у Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы, з 31 ліпеня 1920 — зноў у БССР, якая ўваходзіла з 30 снежня 1922 да 26 снежня 1991 ў СССР, з 19 верасня 1991 — Рэспубліка Беларусь.

З 20 жніўня 1924 года мястэчка Шацілкі — цэнтр сельскага Савету ў створаным Парыцкім раёне, які ўваходзіць у Бабруйскую акругу (існавала да 26 ліпеня 1930 года), а затым: з 20 лютага 1938 года — у Палескую, з 20 красавіка 1944 — у Бабруйскую, з 8 студзеня 1954 — у Гомельскую вобласць.

У 1924 г. у Шацілках адчынена пачатковая школа з яўрэйскай мовай навучання (65 вучняў, цяпер — школа № 2). У 1926 г. дзейнічалі 2 воўначоскі, паравы млын, крупарушка. У 20 — 30-я гг. Шацілкі — адзін з цэнтраў лесасплаву на р. Бярэзіне. У 19291932 гг. на базе кузні створана суднабудаўнічая арцель, якая затым пераўтворана ў верф (зараз — завод зборнага жалезабетону).

У 19541958 гг. у Шацілках пабудавана Васілевіцкая ДРЭС[5] (цяпер — Светлагорская ЦЭЦ). З 30 снежня 1956 Шацілкі — гарадскі пасёлак, з 9 чэрвеня 1960 — цэнтр Парыцкага раёну. 29 ліпеня 1961 гар. п. Шацілкі пераўтвораны ў горад Светлагорск, а Парыцкі раён перайменаваны ў Светлагорскі[6].

Насельніцтва

Файл:Шацілкі- 450 год.jpg
Шацілкам — 450 год.

(Тыс. чал.)

Эканоміка, адукацыя, культура

Прадпрыемствы хімічнай, цэлюлозна-папяровай, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасці, цеплаэлектрацэнтраль і інш.

У горадзе — 12 агульнаадукацыйных школ і школа-інтэрнат. Працуюць міжшкольны вучэбна-вытворчы камбінат, 2 прафесійна-тэхнічныя навучальныя ўстановы, індустрыяльны каледж. У 1993 — 2001 дзейнічала філія НДГЛ імя Я. Коласа, у 1998 — 2009 — філіял Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва[14].

Сярод устаноў культуры — музей, дом рамёстваў, мастацкая галерэя. Дзейнічаюць 3 стадыёны, спартыўны комплекс, плавальны басейн.

У цэнтры горада ўсталяваны помнік першаму вядомаму па пісьмовых крыніцах жыхару Шацілак — Раману Шаціле, у вобразе якога ўшанаваныя заснавальнікі і першапасяленцы Шацілак. У горадзе — помнікі на месцах пахаванняў воінаў і алея Герояў, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну; помнік землякам, якія загінулі ў розных войнах.

Вядомыя людзі

Ураджэнцы

Файл:Алег Астроўскі і Ганна Шавяленка.JPG
Абсалютныя чэмпіёны свету А. Астроўскі, Г. Шавяленка (2009, хуткасная радыётэлеграфія).
  • Алег Леанідавіч Астроўскі — неаднаразовы чэмпіён свету па радыёспорце, заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь (Светлагорск).
  • Валянціна Браніславаўна Ліпская — чэмпіёнка СССР па мотацыклетным спорце 1956 года (іпадром), заслужаны трэнер Расіі.
  • Уладзімір Уладзіміравіч Мерынаў — 3-разовы чэмпіён свету па веславанню на байдарках і каноэ, майстар спорту міжнароднага класу.
  • Уладзімір Мікалаевіч Патупчык — намеснік прэмьер-міністра Рэспублікі Беларусь (2009).
  • Алег Валер'евіч Ціханаў — музычны прадзюсер, музычны рэдактар і тэлевізійны дызайнер міжнароднага фестывалю мастацтваў «Славянскі базар у Віцебску».
  • Ганна Сяргееўна Шавяленка — абсалютная чэмпіёнка свету па хуткаснай радыётэлеграфіі (2009), майстар спорту (Светлагорск).

Жыхары

Зноскі

  1. Гомельская область. Общегеографический атлас. Мн., 2005, с. 1.
  2. МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, 1996, с. 23.
  3. МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.
  4. бел.: шаць — добрае, прыгожае месца, у слоўніку рус. мовы Ул. Даля — "гара сярэдняй велічыні".
  5. Назва па радовішчу торфу каля г. Васілевічы Рэчыцкага раёну.
  6. Цяперашняя назва — cкладанае слова, ад "святло" і "горад".
  7. У ваколіцы (вёсцы), маёнтку і чыгуначнай станцыі разам.
  8. ХОМІЧ А. М., РАБЯНОК П. П. Светлагорск у рыштаваннях / Памяць: Светлагорск і Светлагорскі раён. У 2-х кн. Кн. 2. Мн., 2004, с. 541 — 555.
  9. Численность наличного населения городов и других поселений, районов, районных центров и крупных сельских населённых мест на 15 января 1959 года по республикам, краям и областям. Белорусская ССР.
  10. г. Светлогорск (Гомельская область) // Belarus.by
  11. ДУЛЕБА Г. І., КУРЫЛОВІЧ Г. М. Светлагорск / Памяць: Светлагорск і Светлагорскі раён. У 2-х кн. Кн. 2. Мн., 2004, с. 741 — 742.
  12. БСЭ
  13. БЭС
  14. Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва // Радыё Рацыя. 2009. 12 чэрвеня.

Літаратура

У Сеціве

Галерэя