Светлагорск: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Няма тлумачэння праўкі |
Дапаўненне. |
||
Радок 73: | Радок 73: | ||
Паводле [[Беларуская археалогія|археалагічных]] раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала з [[6 ст.|6]] — [[7 ст.]] З [[13 ст.]], па археалагічных дадзеных, паселішча існуе непарыўна. |
Паводле [[Беларуская археалогія|археалагічных]] раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала з [[6 ст.|6]] — [[7 ст.]] З [[13 ст.]], па археалагічных дадзеных, паселішча існуе непарыўна. |
||
Па пісьмовай крыніцы [[населены пункт]] вядомы з [[15 ліпеня]] [[1560]] г. як [[вёска]], у якой быў маёнтак Шацілінскі Востраў, у [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]].<ref>МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, [[1996]], с. 23.</ref> Як сведчыць дакумент — прывілей [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] і [[Кароль польскі|караля польскага]] [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта ІІ Аўгуста]], выдадзены ў [[Варшава|Варшаве]], маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу за выкананне вайсковай службы. У [[1566]] г. паселішча ўвайшло ў створаны [[Рэчыца|Рэчыцкі]] [[павет]] Менскага ваяводства. |
Па пісьмовай крыніцы [[населены пункт]] вядомы з [[15 ліпеня]] [[1560]] г. як [[вёска]], у якой быў маёнтак Шацілінскі Востраў, у [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]].<ref>МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, [[1996]], с. 23.</ref> Як сведчыць дакумент — прывілей [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] і [[Кароль польскі|караля польскага]] [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта ІІ Аўгуста]], выдадзены ў [[Варшава|Варшаве]], маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу за выкананне вайсковай службы. У [[1566]] г. паселішча ўвайшло ў створаны [[Рэчыца|Рэчыцкі]] [[павет]] Менскага ваяводства. |
||
З [[1 ліпеня]] [[1569]] г. ў выніку аб'яднання ВКЛ і [[Польскае каралеўства|Польскага каралеўства]] — у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Да [[1638]] г. адносяць заснаванне |
З [[1 ліпеня]] [[1569]] г. ў выніку аб'яднання ВКЛ і [[Польскае каралеўства|Польскага каралеўства]] — у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. [[25 лютага]] [[1576]] г. Ждан Манкевіч згадваецца ў лісце караля і вялікага князя [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]] аб тым, што [[шляхта]] Рэчыцкага павета павінна несці службу ў [[замак|замку]] г. [[Чачэрск]]а, і не прыцягвацца да іншых павіннасцей<ref>[http://svetlahorsk.belarda.org/local_news/data/ic_87/505/ МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.]</ref>. Да [[1638]] г. адносяць заснаванне мясцовага касцёла. У [[1639]] годзе в. Шацілавічы<ref>{{lang-be|шаць}} — добрае, прыгожае месца, у слоўніку [[Руская мова|рус. мовы]] Ул. Даля — "гара сярэдняй велічыні".</ref> — у [[Бабруйск]]ім старостве Рэчыцкага павету, мае 17 сялянскіх двароў (у вопіс не ўносіліся шляхецкія двары). |
||
З [[1793]] г., пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|ІІ-га падзелу Рэчы Паспалітай]], вёска ў [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]]. Уваходзіла ў [[Парычы|Парыцкую]] воласць Бабруйскага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У [[1795]] г. згадваюцца вёска і ваколіца Шацілкі, у якіх разам было 30 двароў. У [[1800]] г. у Шацілках 20 [[Шляхта|шляхецкіх]] і 3 сялянскія двары, дарослае [[насельніцтва]] складала 88 [[мужчына|мужчын]] і 102 [[жанчына|жанчыны]]. |
З [[1793]] г., пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|ІІ-га падзелу Рэчы Паспалітай]], вёска ў [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]]. Уваходзіла ў [[Парычы|Парыцкую]] воласць Бабруйскага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У [[1795]] г. згадваюцца вёска і ваколіца Шацілкі, у якіх разам было 30 двароў. У [[1800]] г. у Шацілках 20 [[Шляхта|шляхецкіх]] і 3 сялянскія двары, дарослае [[насельніцтва]] складала 88 [[мужчына|мужчын]] і 102 [[жанчына|жанчыны]]. |
||
Радок 146: | Радок 146: | ||
* [http://wwww.1gb.ru/show_picture.php?id=208 ГОРБАЧЁВ Н. Новая явь светлого города] // Нефтяник Полесья. 1998. № 2. |
* [http://wwww.1gb.ru/show_picture.php?id=208 ГОРБАЧЁВ Н. Новая явь светлого города] // Нефтяник Полесья. 1998. № 2. |
||
* [http://www.racyja.by/news/naviny/zdarenni/16065.html Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва] // [http://www.racyja.by/ Радыё Рацыя]. 2009. [[12 чэрвеня]]. |
* [http://www.racyja.by/news/naviny/zdarenni/16065.html Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва] // [http://www.racyja.by/ Радыё Рацыя]. 2009. [[12 чэрвеня]]. |
||
* [http://svetlahorsk.belarda.org/local_news/data/ic_87/505/ МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.] |
|||
* [http://nashkraj.info/content/view/103/125/ ГОРМАШ Ю. М. Шацілкі: далёкая мінуўшчына і першыя археалагічныя даследванні / Краязнаўчы сайт Гомеля і Гомельшчыны.] |
* [http://nashkraj.info/content/view/103/125/ ГОРМАШ Ю. М. Шацілкі: далёкая мінуўшчына і першыя археалагічныя даследванні / Краязнаўчы сайт Гомеля і Гомельшчыны.] |
||
* [http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?mod=news&id=112 МАСЬЛЮКОЎ Т. Продкі сьветлагорцаў супернічалі са славутым Карлам I Сцюартам // Рэгіянальны партал — Светлагорск]. 2009. [[16 верасня]]. |
* [http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?mod=news&id=112 МАСЬЛЮКОЎ Т. Продкі сьветлагорцаў супернічалі са славутым Карлам I Сцюартам // Рэгіянальны партал — Светлагорск]. 2009. [[16 верасня]]. |
Версія ад 00:32, 30 мая 2010
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Шаблон:Вызн Шаблон:Вызн2 — горад раённага падпарадкавання ў Светлагорскім раёне Гомельскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр раёна.
Геаграфічныя звесткі
Горад размешчаны на раўніне Гомельскае Палессе, сярэдняя тэмпература паветра студзеня –6,6 ºС, ліпеня 18,4 ºС, ападкаў 602 мм/год. Прыстань на р. Бярэзіна. У 90 км ад г. Гомеля[1]; на аўтамабільнай дарозе Бабруйск — Рэчыца; чыгуначная станцыя на лініі Жлобін — Калінкавічы.
Гісторыя
Ад узнікнення да 1918 г.
Паводле археалагічных раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала з 6 — 7 ст. З 13 ст., па археалагічных дадзеных, паселішча існуе непарыўна.
Па пісьмовай крыніцы населены пункт вядомы з 15 ліпеня 1560 г. як вёска, у якой быў маёнтак Шацілінскі Востраў, у Менскім ваяводстве Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ).[2] Як сведчыць дакумент — прывілей вялікага князя літоўскага і караля польскага Жыгімонта ІІ Аўгуста, выдадзены ў Варшаве, маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу за выкананне вайсковай службы. У 1566 г. паселішча ўвайшло ў створаны Рэчыцкі павет Менскага ваяводства.
З 1 ліпеня 1569 г. ў выніку аб'яднання ВКЛ і Польскага каралеўства — у Рэчы Паспалітай. 25 лютага 1576 г. Ждан Манкевіч згадваецца ў лісце караля і вялікага князя Стэфана Баторыя аб тым, што шляхта Рэчыцкага павета павінна несці службу ў замку г. Чачэрска, і не прыцягвацца да іншых павіннасцей[3]. Да 1638 г. адносяць заснаванне мясцовага касцёла. У 1639 годзе в. Шацілавічы[4] — у Бабруйскім старостве Рэчыцкага павету, мае 17 сялянскіх двароў (у вопіс не ўносіліся шляхецкія двары).
З 1793 г., пасля ІІ-га падзелу Рэчы Паспалітай, вёска ў Расійскай Імперыі. Уваходзіла ў Парыцкую воласць Бабруйскага павета Мінскай губерні. У 1795 г. згадваюцца вёска і ваколіца Шацілкі, у якіх разам было 30 двароў. У 1800 г. у Шацілках 20 шляхецкіх і 3 сялянскія двары, дарослае насельніцтва складала 88 мужчын і 102 жанчыны.
У пачатку XX ст. Шацілкі вядомы як ваколіца (680 жыхароў, 70 двароў) і маёнтак (33 жыхары, 1 двор). У 1916 г. побач праведзена чыгунка і ўтворана станцыя Шацілкі. Паводле перапісу 1917 г., у ваколіцы Шацілкі 685 жыхароў, у маёнтку — 6, на чыгуначнай станцыі — 66 жыхароў, 13 двароў.
З 1918 г. да нашага часу
З 25 сакавіка 1918 года Шацілкі — у абвешчанай Беларускай Народнай Рэспубліцы; з 1 студзеня 1919 — у Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы, з 27 лютага 1919 — у Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы, з 31 ліпеня 1920 — зноў у БССР, якая ўваходзіла з 30 снежня 1922 да 26 снежня 1991 ў СССР, з 19 верасня 1991 — Рэспубліка Беларусь.
З 20 жніўня 1924 года мястэчка Шацілкі — цэнтр сельскага Савету ў створаным Парыцкім раёне, які ўваходзіць у Бабруйскую акругу (існавала да 26 ліпеня 1930 года), а затым: з 20 лютага 1938 года — у Палескую, з 20 красавіка 1944 — у Бабруйскую, з 8 студзеня 1954 — у Гомельскую вобласць.
У 1924 г. у Шацілках адчынена пачатковая школа з яўрэйскай мовай навучання (65 вучняў, цяпер — школа № 2). У 1926 г. дзейнічалі 2 воўначоскі, паравы млын, крупарушка. У 20 — 30-я гг. Шацілкі — адзін з цэнтраў лесасплаву на р. Бярэзіне. У 1929 — 1932 гг. на базе кузні створана суднабудаўнічая арцель, якая затым пераўтворана ў верф (зараз — завод зборнага жалезабетону).
У 1954 — 1958 гг. у Шацілках пабудавана Васілевіцкая ДРЭС[5] (цяпер — Светлагорская ЦЭЦ). З 30 снежня 1956 Шацілкі — гарадскі пасёлак, з 9 чэрвеня 1960 — цэнтр Парыцкага раёну. 29 ліпеня 1961 гар. п. Шацілкі пераўтвораны ў горад Светлагорск, а Парыцкі раён перайменаваны ў Светлагорскі[6].
Насельніцтва
(Тыс. чал.)
- 1917 — 0,757[7]
- 1953 — 2,170[8]
- 1959 — 5,772 (мужчын: 2737, жанчын: 3035)[9]
- 1970 — 40,3[10]
- 1973 — 48,7[11]
- 1975 — 55[12]
- 1993 — 74[13]
- 2001 — 73,4
- 2006 — 70,2
- 2008 — 69,5
- 2009 — 69,3
Эканоміка, адукацыя, культура
Прадпрыемствы хімічнай, цэлюлозна-папяровай, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасці, цеплаэлектрацэнтраль і інш.
У горадзе — 12 агульнаадукацыйных школ і школа-інтэрнат. Працуюць міжшкольны вучэбна-вытворчы камбінат, 2 прафесійна-тэхнічныя навучальныя ўстановы, індустрыяльны каледж. У 1993 — 2001 дзейнічала філія НДГЛ імя Я. Коласа, у 1998 — 2009 — філіял Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва[14].
Сярод устаноў культуры — музей, дом рамёстваў, мастацкая галерэя. Дзейнічаюць 3 стадыёны, спартыўны комплекс, плавальны басейн.
У цэнтры горада ўсталяваны помнік першаму вядомаму па пісьмовых крыніцах жыхару Шацілак — Раману Шаціле, у вобразе якога ўшанаваныя заснавальнікі і першапасяленцы Шацілак. У горадзе — помнікі на месцах пахаванняў воінаў і алея Герояў, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну; помнік землякам, якія загінулі ў розных войнах.
Вядомыя людзі
Ураджэнцы
- Алег Леанідавіч Астроўскі — неаднаразовы чэмпіён свету па радыёспорце, заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь (Светлагорск).
- Валянціна Браніславаўна Ліпская — чэмпіёнка СССР па мотацыклетным спорце 1956 года (іпадром), заслужаны трэнер Расіі.
- Уладзімір Уладзіміравіч Мерынаў — 3-разовы чэмпіён свету па веславанню на байдарках і каноэ, майстар спорту міжнароднага класу.
- Уладзімір Мікалаевіч Патупчык — намеснік прэмьер-міністра Рэспублікі Беларусь (2009).
- Алег Валер'евіч Ціханаў — музычны прадзюсер, музычны рэдактар і тэлевізійны дызайнер міжнароднага фестывалю мастацтваў «Славянскі базар у Віцебску».
- Ганна Сяргееўна Шавяленка — абсалютная чэмпіёнка свету па хуткаснай радыётэлеграфіі (2009), майстар спорту (Светлагорск).
Жыхары
- Пётр Ціханавіч Петрыкаў (1927 — 2007) — гісторык, член-карэспандэнт Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі; у 1956 — 1958 — настаўнік, намеснік дырэктара ў сярэдняй школе Шацілак.
Зноскі
- ↑ Гомельская область. Общегеографический атлас. Мн., 2005, с. 1.
- ↑ МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, 1996, с. 23.
- ↑ МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.
- ↑ бел.: шаць — добрае, прыгожае месца, у слоўніку рус. мовы Ул. Даля — "гара сярэдняй велічыні".
- ↑ Назва па радовішчу торфу каля г. Васілевічы Рэчыцкага раёну.
- ↑ Цяперашняя назва — cкладанае слова, ад "святло" і "горад".
- ↑ У ваколіцы (вёсцы), маёнтку і чыгуначнай станцыі разам.
- ↑ ХОМІЧ А. М., РАБЯНОК П. П. Светлагорск у рыштаваннях / Памяць: Светлагорск і Светлагорскі раён. У 2-х кн. Кн. 2. Мн., 2004, с. 541 — 555.
- ↑ Численность наличного населения городов и других поселений, районов, районных центров и крупных сельских населённых мест на 15 января 1959 года по республикам, краям и областям. Белорусская ССР.
- ↑ г. Светлогорск (Гомельская область) // Belarus.by
- ↑ ДУЛЕБА Г. І., КУРЫЛОВІЧ Г. М. Светлагорск / Памяць: Светлагорск і Светлагорскі раён. У 2-х кн. Кн. 2. Мн., 2004, с. 741 — 742.
- ↑ БСЭ
- ↑ БЭС
- ↑ Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва // Радыё Рацыя. 2009. 12 чэрвеня.
Літаратура
- Гомельская область. Общегеографический атлас. Мн., 2005.
- ЛУК'ЯНАЎ П. Р. З гісторыі Светлагорска // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1997. № 3. С. 42 – 43.
- МАСЛЮКОЎ Т. В. З гісторыі Шацілавічаў / Гомельшчына: старонкі мінулага. ІІ выпуск. Гомель, 1996, с. 22 — 26.
- Памяць: Светлагорск і Светлагорскі раён. У 2-х кн. Кн. 1. Мн., 2000.
- Памяць: Светлагорск і Светлагорскі раён. У 2-х кн. Кн. 2. Мн., 2004.
- РАССАДЗІН С. Я., МІХАЛЬЧАНКА А. М. Гербы і сцягі гарадоў і раёнаў Беларусі. Мн., 2005.
- Светлагорск / Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14. Мн., 2002, с. 253 — 254.
- Светлагорск / Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 6. Кн. 1. Мн., 2001, с. 257.
- Светлагорскі раён / Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. Мн., 1985, с. 334 — 336.
- СЦЕПУК У., САВАСЦЕНКА Я. Светлагорск. Мн., 1966.
У Сеціве
- Светлагорск — рэгіянальны партал
- Численность наличного населения городов и других поселений, районов, районных центров и крупных сельских населённых мест на 15 января 1959 года по республикам, краям и областям. Белорусская ССР.
- ГОРБАЧЁВ Н. Новая явь светлого города // Нефтяник Полесья. 1998. № 2.
- Зачыненыя ўсе філіялы Інстытута кіравання і прадпрымальніцтва // Радыё Рацыя. 2009. 12 чэрвеня.
- МАСЛЮКОЎ Т. Студэнт са Светлагорска выявіў невядомыя звесткі па гісторыі свайго горада // Светлагорск — рэгіянальны партал. 2008. 3 кастрычніка.
- ГОРМАШ Ю. М. Шацілкі: далёкая мінуўшчына і першыя археалагічныя даследванні / Краязнаўчы сайт Гомеля і Гомельшчыны.
- МАСЬЛЮКОЎ Т. Продкі сьветлагорцаў супернічалі са славутым Карлам I Сцюартам // Рэгіянальны партал — Светлагорск. 2009. 16 верасня.
- МАХМУДАВА Л. С. Я. Рассадзін аб пісьмовых крыніцах сучаснага Светлагорска // Светлагорскія навіны. 2010. 28 красавіка.
- Гісторыка-краязнаўчая канферэнцыя адбылася ў Светлагорску // Рэгіянальны партал — Светлагорск. 2010. 4 мая.
- АСТАШКЕВІЧ І. 50 заўтра ці 450 сёння? — або таямніцы жыцця маладога горада, які сталее на вачах // Звязда. 2010. 21 мая.
Галерэя
-
Камень з крыжом, 17 ст. Музей г. Светлагорска.
-
Прамысловая зона.