Гліняны Вялес

Гліняны Вялес
Тып	літаратурная прэмія[d]
Краіна	Беларусь

Гліняны Вялес — штогадовая літаратурная прэмія, заснаваная ў 1993 годзе членамі Таварыства Вольных Літаратараў. Старшыня арганізацыйнага камітэта Алесь Аркуш. Прысуджаецца за лепшую мастацкую беларускамоўную кнігу года. Лаўрэат атрымлівае сімвалічную ўзнагароду — гліняны стод апекуна мастацтва. Стаць лаўрэатам прэміі можна толькі аднойчы.

Гісторыя

У 1993 годзе было заснавана «Таварыства Вольных Літаратараў». На ўстаноўчым сходзе з’явіліся думкі пра свой друкаваны орган, якім стаў часопіс «Калосьсе», выдавецкую ўстанову — «Полацкае ляда».

Сярод тых прапаноў, якія прагучалі на нашым устаноўчым сходзе, была прапанова заснаваць сваю літаратурную прэмію. І яна была заснаваная. Я асабіста доўга разважаў, як бы яе назваць. Так як ТВЛ паўставала на глебе нонканфармізму, мы не маглі прызнаваць розныя “татэмныя знакі” канфармізму. Мы шукалі вобраз, які б адпавядаў нам. Нам не пасавала ні залатая, ні срэбная, ні крыштальная ўзнагарода… Падумалася: а калі гліняная. Бог стварыў чалавека з гліны, да таго ж гэта ўлюблёны матэрыял народных майстроў… Алесь Аркуш Інтэрв'ю выданню «Archе»// «Archе», 24 красавіка 2009

Літаратарам хацелася працягнуць нацыянальныя беларускія традыцыі, знайсці сімвал, які б адпавядаў крыўскай зямлі, працягваў ідэі Ластоўскага. Алесь Аркуш прагартаў шмат энцыклапедый, даведнікаў і ў адным з іх натрапіў на артыкул пра Вялеса: «У яго шырокае поле дзейнасці: пачынаючы ад падземнага свету і заканчваючы жывёлагадоўляй, але акрамя таго ён апекаваўся людзьмі культуры. У жывёлагадоўлі пастухі спрадвеку гралі на жалейках, дудах. І гэта нам вельмі пасавала» — расказваў Алесь Аркуш.

Лаўрэаты

• 1993: Ігар Бабкоў, за зборнік паэзіі «Solus Rex»
• 1994: Людка Сільнова, за зборнік малюнкаў-вершаў «Рысасловы»
• 1995: Алесь Разанаў, за кнігу вершаў «Паляванне ў райскай даліне»
• 1996: Славамір Адамовіч, за зборнік «Каханне пад акупацыяй»
• 1997: Лявон Вашко, за зборнік апавяданняў «Паэты-цары»
• 1998: Уладзімір Арлоў, за зборнік эсэ «Божая кароўка з Пятай авеню»
• 1999: Мікола Папека, за паэтычны зборнік «Чарнавікі…»
• 2000: Сяргей Астравец, за зборнік прозы «Цэнзарскія нажніцы»
• 2001: Віктар Слінко, за зборнік паэзіі «Штольні вясны»
• 2002: Альгерд Бахарэвіч, за «Практычны дапаможнік па руйнаванні гарадоў»
• 2003: Пятро Васючэнка, за кнігу «Жылі-былі паны Кульбіцкі ды Заблоцкі»
• 2004: Алена Брава, за «Каменданцкі час для ластавак»
• 2005: Сяргей Дубавец, за кнігу «Вострая Брама»
• 2006: Валянцін Акудовіч, за кнігу «Код адсутнасці»
• 2007: Алег Мінкін, за кнігу «Пенаты»
• 2008: Барыс Пятровіч, за кнігу «Жыць не страшна»
• 2009: Віктар Казько, за кнігу прозы «Бунт незапатрабаванага праху»
• 2010: Уладзімір Някляеў, за кнігу вершаў «Кон. Вершы двух стагоддзяў»
• 2011: Аляксандр Лукашук, за кнігу «След матылька. Освальд у Мінску»
• 2012: Сяргей Рублеўскі, за кнігу «Паспець надыхацца»
• 2013: Эдуард Акулін, за кнігу «Святая ноч»
• 2014: Андрэй Федарэнка, за кнігу «Ціша»
• 2015: Франц Сіўко, за кнігу «Плебейскія гульні»
• 2016: Міхась Скобла, за кнігу «Камізэлька для месяца»
• 2017: Ганна Севярынец, за кнігу «Дзень святога Патрыка»
• 2018: Ілля Сін, за кнігу «Libido»
• 2019: Міхал Андрасюк, за раман «Поўня»
• 2020: Артур Клінаў, за кнігу «Локісаў»
• 2021: Віктар Сазонаў, за раман «Генетычны алфавіт»
• 2022: Наста Кудасава, за кнігу «Побач»
• 2023: Юрый Станкевіч (пасмяротна), за агульны ўклад у беларускую літаратуру

Шорт-лісты

2001

• Віктар Жыбуль «Прыкры крык» (паэзія)
• Алесь Пашкевіч «Пляц волі» (проза)
• Франц Сіўко «Удог» (проза)
• Міхась Скобла «Нашэсьце поўні» (паэзія)
• Віктар Слінко «Штольні вясны» (паэзія)

2002

• Зміцер Бартосік «Чорны пісталет» (проза), серыя «Vostraja Brama», выдавецтва “Наша Ніва”, Вільня — Менск
• Альгерд Бахарэвіч «Практычны дапаможнік па руйнаваньні гарадоў» (проза), серыя «Schmerzwerk», выдавец Ігар Логвінаў, Менск
• Леанід Дранько-Майсюк «Паэтаграфічны раман» (паэзія-проза), Беларускае Таварыства “Кніга”, Менск
• Людміла Рублеўская «Старасвецкія міфы горада Б’» (проза), "Бібліятэчка часопіса «Куфэрак Віленшчыны», Маладэчна
• Ілля Сін «Нуль»(проза), серыя “Schmerzwerk”, выдавец Ігар Логвінаў, Менск

2005

• Сяргей Дубавец «Вострая Брама» (эсэістыка)
• Югася Каляда «Галоўная памылка Афанасія» (проза)
• Наталля Кучмель «Імгненні» (паэзія)
• Вінцэсь Мудроў «Ператвораныя ў попел» (эсэістыка)
• Алесь Наварыч «Літоўскі воўк» (проза)

2006

• Міхась Андрасюк «Белы конь»
• Сяргей Балахонаў «Імя грушы»
• Зміцер Вішнёў «Фараон у заапарку»
• Андрэй Хадановіч «100 лі100ў на tut.by»
• Валянцін Акудовіч, за кнігу «Код адсутнасці».

2007

• «Янкі, альбо Астатні наезд на Літве» Уладзіслава Ахроменкі і Максіма Клімковіча
• «Рыбін горад» Наталкі Бабінай
• «Фрашкі да пляшкі» Севярына Квяткоўскага
• «Пэнаты» Алега Мінкіна
• «Лісты зь лесу» Паўла Севярынца.

2008

• Галіна Дубянецкая з паэтычным зборнікам «Анадыямэна»
• Андрэй Хадановіч з кнігай «Бэрлібры»
• Аляксей Талстоў з раманам «Бег»
• Юрый Станкевіч са зборнікам прозы «Мільярд удараў»
• Барыс Пятровіч, за кнігу «Жыць не страшна».

2009

• Уладзімір Някляеў кніга «Цэнтр Еўропы»
• Андрэй Федарэнка «Нічые»
• Міхась Скобла «Акно для матылькоў»
• Уладзіслаў Ахроменка і Максім Клімковіч «Праўдзівая гісторыя Кацапа, Хахла і Бульбаша»
• Віктар Казько, за кнігу прозы «Бунт незапатрабаванага праху».

2010

• Міхась Андрасюк. «Вуліца Добрай Надзеі» («Медысонт»)
• Леанід Галубовіч. «Сыс і кулуары: літаратурна-крытычныя эсэ» («Літаратура і мастацтва»)
• Уладзімір Някляеў. «Кон: вершы двух стагоддзяў» («Лімарыус»)
• Юрый Станкевіч. «П’яўка» («Галіяфы»)
• Андрэй Хадановіч. «Несымэтрычныя сны». Выдавец Ігар Логвінаў

2011

• Уладзіслаў Ахроменка. «Тэорыя змовы: кінараман-фарс» («Логвінаў»)
• Лявон Вольскі. «Міларусь». («Медысонт»)
• Сяргей Календа. «Іржавы пакой з белымі шпалерамі»
• Аляксандр Лукашук. «След матылька. Освальд у Мінску» («Радыё Свабодная Еўропа / Радыё Свабода»)
• Ян Максімюк. «Словы ў голым полі» («Логвінаў»)

2012

• Эдуард Акулін «Малітва воч» (Мінск: Медысонт, серыя «Кнігарня Пісьменніка»);
• Леанід Галубовіч «З гэтага свету» (Мінск: Кнігазбор, серыя «Кнігарня Пісьменніка»);
• Сяргей Рублеўскі «Паспець надыхацца» (Мінск: Медысонт);
• Юрый Станкевіч «Шал» (Мінск: Галіяфы, серыя «Другі фронт мастацтваў»);
• Андрэй Федарэнка «Ланцуг» (Мінск: Мастацкая літаратура, серыя «Беларуская проза ХХІ стагоддзя»).

2013

• Эдуард Акулін «Святая ноч» (Мінск)
• Уладзіслаў Ахроменка «Музы і свінні» (Мінск: «Ковчег»)
• Аляксандр І. Бацкель «Мімікрыя» (Мінск: «Ковчег»)
• Вінцэсь Мудроў «Багун» (Полацк: «Полацкае ляда»)
• Віктар Сазонаў «Паэзія прозы» (Гродна: «Гарадзенская бібліятэка»).

2014

• Таццяна Барысік «Жанчына і леапард» (Мінск: Кнігазбор).
• Аляксандар І. Бацкель «Маёнтак Рыбы» (Мінск: Ковчег).
• Віктар Марціновіч «Мова» (Мінск: Кнігазбор).
• Таццяна Нядбай «Сірэны спяваюць джаз» (Полацк: Полацкія лабірынты).
• Аляксей Палачанскі «Цвік». (Мінск: Галіяфы).
• Сяржук Сыс «Павук» (Мінск: Галіяфы).
• Андрэй Федарэнка «Ціша». (Мінск: Мастацкая літаратура).

2015

• Алег Аблажэй «Красамоўнае сэрца» (Мінск: Мастацкая літаратура);
• Сяргей Абламейка «Мой Картаген» (Прага: Радыё СвабоднаяЕўропа/Радыё Свабода);
• Валянціна Аксак «Дзікая сьліва» (Мінск: «Кнігазбор»);
• Леанід Галубовіч «Поўня» (Мінск: «Кнігазбор»);
• Алесь Пашкевіч «Рух» (Мінск: «Кнігазбор»);
• Франц Сіўко «Плебейскія гульні» (Мінск: «Логвінаў»);
• Аляксей Шэін «Сем камянёў» (Мінск: «Пазітыў-цэнтр»)

2016

• Валерый Гапееў «Ноч цмока». (Мінск: «Галіяфы»).
• Віктар Жыбуль «Дзяцел і дупло» (Мінск: «Галіяфы»).
• Альжбэта Кеда «Пра тое, што люблю» (Мінск: «Кнігазбор»).
• Наста Кудасава «Маё невымаўля» (Мінск: «Кнігазбор»).
• Алена Ніякоўская «Там, дзе жыта буяла» (Полацк: «Полацкае ляда»).
• Сяргей Пляскач «Шоў працягваецца» (Мінск: «Галіяфы»).
• Міхась Скобла «Камізэлька для месяца» (Мінск: «Кнігазбор»).

2017

• Зміцер Вайцюшкевіч «Простыя словы»
• Леанід Дранько-Майсюк «…натуральны, як лінія небасхілу»
• Людміла Паўлікава-Хейдарава «Прыступкі да Храма Святога Духа»
• Ганна Севярынец «Дзень святога Патрыка»
• Павел Севярынец «Беларусалім»
• Макс Шчур «Галасы»
• Людміла Шчэрба «Урб@н. М: Адзін дзень не майго жыцця»

2018

• Зміцер Вішнёў «Калі прыгледзецца — Марс сіні» (Янушкевіч). 
• Валерый Гапееў «Пазл» (Галіяфы).
• Андрэй Горват «Прэм’ера» (Медысонт).
• Сяргей Календа «Часам панкі паміраюць» (Логвінаў).
• Віктар Марціновіч «Ноч» (Кнігазбор).
• Людміла Рублеўская «Пантофля Мнемазіны» (Янушкевіч).
• Ілля Сін «Libido» (Кнігазбор).
• Галіна Сіўчанка «Зоў Звычаю» (Медысонт).
• Уладзімір Сцяпан «Папяровая шапка: хайку» (Кнігазбор).
• Юлія Шарова «Вяртанне Ліліт» (Янушкевіч).

2019

• Валянціна Аксак «Кава ў арліным гняздзе»
• Міхал Андрасюк «Поўня»
• Леанід Дранько-Майсюк «…Усе бачылі нястачу віна»
• Ігар Кулікоў «Храм ракі»
• Анхела Эспіноса Руіс «Колер крылаў»
• Уладзімір Сцяпан «Хвалі»
• Макс Шчур «Кінараман»

2020

• Сяргей Балахонаў. «Бог кахання Марс»
• Міхал Бараноўскі. «Volumen.2»
• Вольга Гапеева. «Словы якія са мной адбыліся»
• Леанід Дранько-Майсюк. «…Усе бачылі нястачу віна»
• Артур Клінаў. «Локісаў»
• Віктар Марціновіч. «Рэвалюцыя»
• Павел Севярынец. «Беларусалім. Сэрца святла»
• Людміла Шчэрба. «Я пакідаю сонца тут…»

2021

• Валянціна Аксак «Трэці Эдэм»
• Анатоль Брусевіч «Крылы»
• Дар’я Бялькевіч «Слёзы на вецер»
• Вольга Гапеева «Самота, што жыла ў пакоі насупраць»
• Ірына Жарнасек «Нашых дзён крыгаход»
• Сяргей Календа «Дэкалог»
• Максім Клімковіч «Шкляная лялька і іншыя страшныя гісторыі»
• Сяргей Пляскач «ДМБ-91: зычу вярнуцца дадому»
• Віктар Сазонаў «Генетычны алфавіт»
• Сяргей Тарасаў «Еўфрасіння-Офрасіння-Афрасіння Полацкая. Яе час, яе крыж»

2022

• Зміцер Бартосік. «Забіць упалмінзага» («Бібліятэка Свабоды»)
• Максім Знак. «Зэкамэрон» (Выдавецтва «Беларуская турэмная літаратура». Праваабарончы цэнтр «Вясна»)
• Наста Кудасава. «Побач» (ілюстратар Святлана Дземідовіч, выдавец Раман Цымбераў)
• Сяргей Лескець. «Шэпт» (Выдавецкая каманда «Вільма»)
• Антаніна Хатэнка. «Вербніца» (Выдавецтва «Кнігазбор»)
• Юлія Цімафеева. «Воўчыя ягады» (Выдавецтва «Вясна»)

2024

• Вольга Гапеева. Пад асобнымі коўдрамі: вершы. — Лондан: Skaryna Press
• Валер Гапееў. Вольнеры. Бясконцы дзень: раман (частка другая). — Варшава: Янушкевіч
• Зміцер Дзядзенка. Гульні Цырцэі: раман. — Беласток: Kamunikat
• Віктар Жыбуль. Аранжавы: вершы. — Берлін: hochroth Minsk
• Ігар Кулікоў. Бяс край: верша. — Берлін: hochroth Minsk
• Наталля Кучмель. Залатое: вершы. — Вільня: Пфляўмбаўм
• Анхела Эспіноса Руіс. Астралябія божых таямніц: вершы. — Беласток: Kamunikat
• Сяржук Сыс. DOM: вершы. — Лондан: Skaryna Press
• Андрэй Хадановіч. Дзікае паляваньне Караля Стаха. Вершы да оперы. — Кракаў. Gutenberg
• Аляксандр Чарнуха. Гвалт: зборнік апавяданняў. — Варшава: Янушкевіч.

Цікавыя факты

• Удзел у конкурсе можа ажыццяўляцца толькі пасля падачы кнігі арганізацыйнаму камітэту
• Лёс прэміі вырашае журы з 12 нейтральных экспертаў
• З 1998 году ўручэнне прэміі адбываецца ў Полацкім музеі беларускага кнігадрукавання
• Стаць лаўрэатам прэміі можна толькі аднойчы ў жыцці
• Па традыцыі падчас атрымання прэміі лаўрэат абавязкова павінен выступіць з інагурацыйнаю прамоваю

Спасылкі

• Старонка ў Фейсбуку
• «Гліняны Вялес» на litara.net Архівавана 31 студзеня 2008.
• «Гліняны Вялес» на сайце «Полацкі букініст» (копія з архіву web.archive.org)