Лагішын

Гарадскі пасёлак Лагішын Касцёл і царква Герб Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Пінскі Сельсавет Лагішынскі Каардынаты 52°20′ пн. ш. 25°59′ у. д. Першая згадка 1495 Гарадскі пасёлак з 1959 Плошча 3,5 км² Вышыня цэнтра 170 м Насельніцтва ▼1 773 чал. (1 студзеня 2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 165 Паштовы індэкс 225740 Аўтамабільны код 1 СААТА 1254847906 Лагішын на карце Беларусі ±

Лагішын на Вікісховішчы

Лагішын — гарадскі пасёлак у Пінскім раёне Брэсцкай вобласці Беларусі. Насельніцтва 1 990 чал. (2017).

Геаграфія

Лагішын размешчаны на аўтадарозе Пінск — Івацэвічы, за 28 км ад горада і чыгуначнай станцыі Пінск, за 203 км ад Брэста.

На захад ад пасёлка знаходзіцца максімальная адзнака (174 м) Лагішынскай раўніны, што адпавядае паўднёвай мяжы старажытнага ледавіковага комплексу.

Гісторыя

Герб мястэчка з прывілея 1633 г.

Першы пісьмовы ўспамін пра Лагішын датуецца 1495 годам. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясціна ўвайшла ў склад Пінскага павета Берасцейскага ваяводства. У XVII стагоддзі дзяржаўная ўласнасць, пазней мястэчка зрабілася цэнтрам нягродавага староства ў валоданні Радзівілаў, пазней — Агінскіх, Любецкіх.

20 жніўня 1569 года і 28 мая 1570 года Лагішын атрымаў магдэбургскае права. 25 лютага 1633 года кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза пацвердзіў местачковы герб: «у блакітным полі воўк на ласіных нагах».

У 1634 годзе тут збудавалі мураваны касцёл на сродкі старосты пінскага Альбрэхта Радзівіла, пазней пры ім утварылася місія езуітаў і шпіталь. У касцёле захоўваўся абраз Найсвяцейшай Дзевы Марыі, які лічыўся цудадзейным.

У сувязі з будаўніцтвам Каралеўскага канала Лагішын перададзены М. К. Агінскаму.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Лагішын апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе зрабіўся цэнтрам воласці Пінскага павета Мінскай губерні. Указ Сената Расійскай імперыі ад 16 красавіка 1808 года прадпісваў пакінуць у мяшчанскім званні жыхароў Лагішына і вызваліць іх ад улады памешчыка: «па сіле даравальных тым мяшчанам ад каралёў польскіх прывілеяў і па тым, штояны ў лік зацверджаных за абшарнікам Хамінскім душ не ўваходзілі». Суседнія памешчыкі спрабавалі адсудзіць землі лагішынскіх мяшчан, але Сенат у 1828 годзе зноў захаваў за імі іх правы.

У XIX стагоддзі ў мястэчку дзейнічалі млыны Айзенберга, Хазана і Дубміскага, Марцінкевіча, Бунькевіча, алейня і млын Цыперштэйна, гарбарня Фрыдмана. Па здушэнні нацыянальна-вызвольнага паўстання ў 1863 годзе расійскія ўлады гвалтоўна перарабілі Лагішынскі касцёл на царкву Маскоўскага патрыярхата, у 1897 годзе будынак згарэў; пазней на яго месцы ўзвялі Праабражэнскую царкву.

У 1870 годзе ўлады перавялі мяшчан Лагішына ў дзяржаўныя сяляне, канфіскаваўшы 2133 дзесяціны зямлі, якія на льготных умовах набыў мінскі губернатар Уладзімір Токараў за «бездакорную службу», у прыватнасці за поспехі ў «абрусенні» Мінскай губерні У 1874 годзе ў мястэчку адбыўся зямельны бунт местачкоўцаў супраць свавольства ўладаў, якое здушылі два батальёны пяхоты і сотня казакоў. Неўзабаве аднак лагішынцы здабылі поўнае апраўданне, а вінаватыя ў злоўжыванні панеслі пакаранне. Жорсткая расправа над жыхарамі мястэчка выклікала пратэст у дэмакратычнай грамадскасці краіны, а рэвалюцыянер-анархіст Пётр Крапоткін назваў Лагішынскую расправу адной з самых абуральных у гісторыі Расіі. Жыхары працягвалі дамагацца справядлівасці ў вышэйшых інстанцыях імперыі, і ў 1876 годзе ўлады вярнулі мяшчанам адабраную зямлю. У 1881 годзе ў мястэчку збудавалі мураваныя гандлёвыя рады.

У 1886 годзе цэнтр воласці. Станам на 1886 год існавалі школа, царква (з 1845), капліца, сінагога, 10 крамаў. У 1893 годзе адкрылася яўрэйская малітоўная школа. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў паблізу Лагішына знаходзіўся фальварак Сімановічаў. У 1919 годзе ў мястэчку выбухнула антыбальшавіцкае паўстанне.

У пачатку сакавіка 1919 года Група «Палессе» войска II Рэчы Паспалітай пад камандаваннем генерала Антонія Лістоўскага выгнала з аколіц бальшавікоў і аблажыла Лагішын.

Згодна з Рыжскай мірнай дамовай (1921) Лагішын апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабіўся цэнтрам гміны Лагішын Пінскага павета Палескага ваяводства. 1 красавіка 1934 года паселішча страціла статус горада.

У 1939 годзе Лагішын увайшоў у БССР. 15 студзеня 1940 года стаў цэнтрам Лагішынскага раёна Пінскай вобласці. У Другую сусветную вайну з 27 чэрвеня 1941 года да 15 ліпеня 1944 года мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй, за гэты час у Лагішынскім раёне загінула каля 2 000 чалавек.

22 снежня 1959 года паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу. З 1962 года ў Пінскім раёне.

10 мая 1997 года ў Лагішыне ўрачыста каранавалі абраз Маці Божай — Каралевы Палесся. 18 верасня 1998 года адбылося афіцыйнае зацверджанне гістарычнага герба пасёлка.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Асвячэнне касцёла
• 
  Царква, інтэр’ер
• 
  Каплічка
• 
  Капліца могілкавая

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1884 год — 2,8 тыс. чал.
• XX стагоддзе: 1909 год — 3351 чал.; 1921 год — 1984 чал.; 1959 год — 3 тыс. чал.; 1996 год — 3120 чал.; 1998 — 3000 чал.
• XXI стагоддзе: 2006 год — 2,6 тыс. чал.; 2008 год — 2,5 тыс. чал.; 2016 год — 2 022 чал.; 2017 год — 1 990 чал.

Эканоміка

Працуюць прадпрыемствы харчовай прамысловасці, механічны завод, лясніцтва і іншыя.

Культура

Дзейнічаюць дом культуры і 2 бібліятэкі, лагішынскі гісторыка-краязнаўчы музей. Таксама працуюць сярэдняя і музычная школы, 2 дашкольныя ўстановы.

У мястэчку маецца свая бейсбольная каманда «Лагішынскія ваўкі».

Славутасці

• Гістарычная забудова (кан. ХІХ — пач. ХХ стст.; фрагменты)
• Петра-Паўлаўскі касцёл (1907—1909) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000568
• Могілкі яўрэйскія
• Спаса-Праабражэнская царква (кан. ХІХ ст.) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000567
• Капліца

• 
  Петра-Паўлаўскі касцёл
• 
  Забудова
• 
  Капліца
• 
  Спаса-Праабражэнская царква

Вядомыя асобы

• Адам Нарушэвіч (1733—1796) — гісторык, паэт, перакладчык.
• Марцін Антоні Паўловіч (1789—1830) — геолаг.
• Рыгор Абрамавіч Пераходнікаў (1909—1981)
• Натан Барысавіч Шацкі (1900—?) — стваральнік сістэмы яўрэйскай стэнаграфіі.
• Тадэвуш Пятровіч Юшкевіч (нар. 1943) — беларускі педагог, спецыяліст у галіне тэорыі і методыкі фізічнага выхавання, спартыўнай трэніроўкі, аздараўленчай і адаптыўнай фізічнай культуры.

Літаратура

• Лагі́шын // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 89—90. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Логишин // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Дарашэнка Л. Пад шатамі Маці Божай Лагішынскай // «Ave Maria» № 5(133), 2006.
• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• Лагішын // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — С. 326. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Łohiszyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. — S. 682.
• Меньчуков Е. А. Бои под Логишиным в 1915 г. — М., Воениздат, 1937. — 73 с.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лагішын
• Навіны Лагішына на інфармацыйным партале Палесся Pinsk.tv Архівавана 12 сакавіка 2013.
• Славутасці на партале globustut.by (руск.)
• Фотаздымкі на сайце Radzima.org