Столін

Горад Столін Панарама гістарычнага цэнтра Століна ў 2022 годзе. Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Столінскі Каардынаты 51°53′ пн. ш. 26°51′ у. д. Вышыня цэнтра 139 м Насельніцтва ▲13 785 чал. (1 студзеня 2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1655 Паштовы індэкс 225501 Аўтамабільны код 1 СААТА 1258501000 Столін на карце Беларусі ±

Столін на Вікісховішчы

Сто́лін (афіц. транс.: Stolin) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Столінскага раёна, на р. Гарынь. За 245 км на усход ад Брэста, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Гарынь на лініі Лунінец—Сарны (Украіна). Аўтадарогі на Пінск і Давыд-Гарадок. Насельніцтва 13 269 чал. (2017).

Гісторыя

Упершыню згадваецца ў XII—XIII ст. сярод гарадоў «погоринских» (на р. Гарынь).

Вядомы з XVI ст. як мястэчка ў Пінскім павеце Берасцейскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Прыватнае ўладанне з драўляным замкам, належала Саламярэцкім, Вішнявецкім, Солтанам, Скірмунтам, Стахоўскім. З XVII ст. горад. Падчас вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 года у верасні 1655 года Столін быў спалены казакамі І. Залатарэнкі. Пры вызваленні войскамі ВКЛ Пагарыння на подступах да Століна адбылася вялікая няўдалая для іх бітва. Пасля гэтых падзей замак прыйшоў у заняпад. У 1792—1793 гадах цэнтр Запінскага павета Берасцейскага ваяводства.

Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 г. у складзе Расійскай імперыі, мястэчка, цэнтр воласці Пінскага павета Мінскай губерні. У 1816 тут адкрытая першая ў Беларусі школа ўзаемнага навучання, у якой вывучалі асновы аграноміі. У 1897 годзе у Століне 250 двароў, дзейнічала пачатковае вучылішча, бровар, смалакурня. З лютага 1918 да студзеня 1919 года акупіраван нямецкімі войскамі. 25 снежня 1918 года ў Століне прайшоў з’езд старшынь валасных рэўкомаў і камандзіраў партызанскіх фарміраванняў.

З 1921 года — у складзе Польшчы. У 1919—1939 цэнтр гміны Пінскага (да 7 лістапада 1920 года), Лунінецкага паветаў (да 1922 года), а ў 1923—1939 гадах цэнтр Столінскага павета Палескага ваяводства. У 1931—1939 гадах у Століне дзейнічала рота сапёраў Корпуса аховы памежжа «Столін». У выніку польскага паходу Чырвонай Арміі ў верасні 1939 года і ўз’яднання Заходняй Беларусі з Беларускай ССР, Столін увайшоў у склад Беларускай ССР. З 15 студзеня 1940 года цэнтр Столінскага раёна Пінскай, а з 1954 года Брэсцкай абласцей.

З 12 ліпеня 1941 да 7 ліпеня 1944 гадоў Столін пад нямецкай акупацыяй, з 1 верасня 1941 года цэнтр Столінскай акругі генеральнай акругі «Валынь—Падолле» рэйхскамісарыята «Украіна». У студзені 1944 года савецкія партызанская брыгада «Савецкая Беларусь» і атрады злучэння С. А. Каўпака разграмілі Столінскі гарнізон немцаў.

У 1954 годзе, па ініцыятыве і на базе збораў краязнаўца Б. В. Міралюбава, быў створаны і адкрыты Столінскі краязнаўчы музей.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1897 — 3,3 тыс. чал.;
• XX стагоддзе: 1921 — 4763 чал.; 1939 — 8 тыс. чал.; 1959 — 5,8 тыс. чал.</ref>; 1970 — 7,1 тыс. чал.</ref>;
• XXI стагоддзе: 2000 — 12,2 тыс. чал.; 2001 — 12,5 тыс. чал.; 2006 — 12,5 тыс. чал.; 2008 — 12,5 тыс. чал.; 2016 — 12 951 чал.; 2017 — 12 269 чал.

Эканоміка

У горадзе працуюць вытворчыя філіялы ААТ «Савушкін прадукт», ААТ «Берасцейскі пекар» Столінскі хлебазавод, філіял Столінскага райпо «Столінзагатпрамторг» і тыпаграфія. Працуе шэраг прыватных вытворчых прадпрыемстваў і аб’ектаў гандлю (апошнія ствараюць 75 працоўных месцаў). Дзейнічае мясцовы фонд «Цэнтр падтрымкі сельскага развіцця і прадпрымальніцтва». Гасцей горада прымае гасцініца «Гарынь». Транспартнымі перавозкамі займаецца філіял ААТ «Брэстаблаўтатранс» аўтапарк № 12 г. Століна. Працуе аўтавакзал.

Адукацыя

У Століне знаходзіцца адна гімназія, дзве сярэднія школы, тры яслі-сада, школа мастацтваў, дом дзіцячай творчасці.

Прафесійна-тэхнічная адукацыя:

• Столінскі дзяржаўны прафесійны ліцэй сельскагаспадарчай вытворчасці.

Сярэдне-спецыяльная адукацыя:

• Столінскі аграрна-эканамічны каледж

Культура

Культура горада прадстаўлена домам культуры, Столінскім краязнаўчым музеем, мастацкай галерэяй і двума бібліятэкамі (дзіцячай і дарослай).

Рэлігія

У Століне жывуць прадстаўнікі розных плыняў хрысціянства: праваслаўныя (маюць Свята-Ушэсцеўскую царкву), евангельскія хрысціяне-баптысты (маюць малітоўны дом непадалёк ад радзівілаўскага парка), каталікі (страцілі касцёл за савецкім часам). Вялізная іўдзейская суполка горада была амаль цалкам знішчана нямецкімі акупантамі ў 1942 годзе ва ўрочышчы Стасіна. Нешматлікімі яўрэямі Століна ў 1999 годзе была зарэгістравана яўрэйская абшчына. Пазней былі ўтвораны арганізацыі Столінскае яўрэйскае культурна-асветніцкае грамадскае аб’яднанне «МОСТ» і абшчына прагрэсіўнага іўдаізма «Яхад».

Славутасці

• Батанічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння — піхты каўказскія
• Свята-Ушэсцеўская царква 1938 г.
• Сінагога (1792)
• парк «Манькавічы» — твор садова-паркавага мастацтва, абвешчаны батанічным помнікам прыроды рэспубліканскага значэння (на паўночна-ўсходняй ускраіне горада)
• Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну (1980, скульптары С. Селіханаў, В. Паляйчук, архітэктар Ю. Казакоў).

Страчаная спадчына

• Касцёл Раства Багародзіцы (1811)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1823)

Галерэя

• Краявіды Століна
• 
  Сінагога
• 
  Парк Манькавічы
• 
  Царква
• 
  Ешыбот
• 
  Старая камяніца
• 
  Камяні з-пад алтарнай часткі касцёла
• 
  Валун з гарадскім гербам
• 
  Брукаванка-трылінка каля Століна
• 
  Дзіцячая бібліятэка
• 
  Польская дарога
• 
  Кафэ Лакамка
• 
  Прадуктовы рынак
• 
  Прадуктовы рынак
• 
  Плошча
• 
  Хата на вялікім фундаменце
• 
  Белпошта
• 
  Скульптура дзяўчыны

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Століна

• Міхаіл Іосіфавіч Кулак (1950—2017) — беларускі спецыяліст у галіне механікі дэфармуемага цвёрдага цела, кампазіцыйных матэрыялаў.

Гарады-пабрацімы

• Скапін, з 2014
• Ікшкілэ, з 2013
• Жывец
• Здалбуніў
• Хомберг (Эфцэ)

Гл. таксама

• Гарады Брэсцкай вобласці
• Гарады Беларусі

Літаратура

• Сто́лін // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 186. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Сто́лін // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 424—425. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Столін

• Геаграфічныя звесткі па тэме Столін на OpenStreetMap
• г. Столін на Radzima.org
• м. Столін на Глобус Беларусі