Перайсці да зместу

Тарно (тканіна)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Тарно[1] (фр.: ternaux) — шарсцяная тканіна саржавага перапляцення з высакаякаснай пражы, на выраб якой ішла воўна горнай казы[2].

Тканіна з казінага пуху з’явілася ў канцы XVIII стагоддзя і названая па прозвішчу першага вытворцы — тэкстыльнага фабрыканта Гіёма Луі Тарно  (фр.). З тарно ў эпоху ампір выраблялі хусткі і шалі  (руск.). Хусткі і шалі ад Тарно карысталіся вялікім поспехам у Расійскай імперыі ў першай палове XIX стагоддзя[3]. У часопісе «Северная пчела  (руск.)» 1832 года паведамлялася, што з надыходам цяпла ў Парыжы насілі не плашчы, а шалевыя хусткі фабрыкі Тарно. Досыць дарагія вырабы з тарно маглі дазволіць сабе толькі заможныя людзі. Мутоўкіна ў «Пашахонскай даўніне  (руск.)» М. Я. Салтыкова-Шчадрына апранутая ў сукенку з сапраўднага тарно. Да часу напісання рамана дарагую тканіну ўжо навучыліся падрабляць, выкарыстоўваючы «невысакародныя матэрыялы», таму прэстыж тарно паменшыўся[4].

Вялікія шарсцяныя хусткі ў яркія колеры, звычайна фабрычнай работы, часам з махрамі[5], на Беларусі зваліся тараноўкамі[6][7][8][9][10][11][12][13], тарноўкамі, тэрноўкамі[12], тарынукамі[14], шаліноўкамі[15] і тэрынуўкамі[16]. Варыянтнасць сведчыць пра запазычанасць зыходнай формы. На ўтварэнне «поўнагалосных» форм і асабліва формы тарнатоўка, магло паўплываць збліжэнне са стара-беларускім словам тарантава́ты — «у яблыкі» (конь)[17], таранта́вы — «белай масці з чорнымі або гнядымі плямамі»[18].

  1. Терно // Толковый словарь живого великорусского языка  (руск.) : у 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд.. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
  2. Л. В. Беловинский 2007.
  3. Розовая ксандрейка и драдедамовый платок 1989.
  4. Р. М. Кирсанова 1995.
  5. Матэрыялы для слоўніка мінска-маладзечанскіх гаворак / пад рэд. М. А. Жыдовіч. Вып. 1-3. Мінск, 1970—1977
  6. Тараноўка
  7. Беларускае народнае адзенне. Мінск. 1975.
  8. Сцяшковіч Т. П. Слоўнік Гродзенскай вобласці. Мінск, 1983
  9. Народная словатворчасць. Мінск, 1979.
  10. Матэрыялы для слоўніка Гомельшчыны // Беларуская мова і мовазнаўства. Вып. 3-4. Мінск, 1975—1976
  11. Матэрыялы для слоўніка Гомельшчыны // Беларуская мова. Вып. 5-10. Мінск, 1977—1982
  12. а б Дыялектны слоўнік Брэстчыны. Мінск, 1989
  13. Паўлаў У. Быў светлы міг // Полымя. № 8. Мінск, 2000.
  14. З народнага слоўніка. Мінск, 1975
  15. Тураўскі слоўнік. Т. 1—5. Мінск, 1982—1987
  16. Лексіка Беларускага Прыпяцкага Палесся. Атлас. Слоўнік. Мінск, 2008.
  17. Булыка А. М. Лексічныя запазычанні ў беларускай мове XIV—XVIII стст. — Мінск, 1980. — С. 124
  18. 1565 г., Картатэка «Слоўніка старабеларускай мовы» / «Гістарычнага слоўніка беларускай мовы» (Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа НАН Беларусі).