Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)

Савецка-фінская вайна (1939—1940)
Савецка-фінская вайна (1939—1940)
	Асноўны канфлікт: Другая сусветная вайна
	; Фінскія лыжнікі на пазіцыі.
Дата	30 лістапада 1939 — 12 сакавіка 1940
Месца	Усходняя Фінляндыя, Карэлія, Мурманская вобласць
Вынік	Перамога СССР; Маскоўскі мірны дагавор (1940)
Праціўнікі
Фінляндыя Шведскі добраахвотніцкі корпус; Добраахвотнікі з Даніі, Нарвегіі, Венгрыі і г.д.;	СССР Фінляндская Дэмакратычная Рэспубліка;
Камандуючыя
К. Г. Э. Манэргейм ; Ялмар Сііласвуа	К. Я. Варашылаў ; С. К. Цімашэнка
Сілы бакоў
Паводле фінскіх даных; на 30 лістапада 1939:; 250 тысяч салдат; 30 танкаў; 130 самалётаў; ; Паводле расійскіх крыніц; на 30 лістапада 1939:; Рэгулярныя войскі:; 265 тысяч чалавек; 194 жалезабетонных бункераў і 805 дрэва-каменна-земляных агнявых пунктаў. 534 гарматы (без уліку берагавых батарэй); 64 танка; 270 самалётаў; 29 караблёў; +500 тысяч рэзервістаў; ~300 гармат у запасе	на 30 лістапада 1939:; 425 640 салдат; 2876 гармат і мінамётаў; 2289 танкаў; 2446 самалётаў ; ; На пачатак сакавіка 1940: ; 760 578 салдат
Страты
Паводле фінскіх даных:; 25 904 забітых; 43 557 раненых; 1000 пленных; ; Паводле расійскіх крыніц:; да 95 тысяч салдат забітымі; 45 тысяч параненымі; 806 палоннымі	71 214 забіта і памерла на этапах санітарнай эвакуацыі; 16 292 памерла ад ран і хвароб у шпіталях; 39 369 згінула без весткі; 264 908 санітарных страт
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Савецка-фінляндская вайна 1939—1940 (у фінскай літаратуры — talvisota, «Зімняя вайна»), ваенныя дзеянні з 30 лістапада 1939 года па 12 сакавіка 1940 года савецкіх войск супраць войск Фінляндыі. Вайна фармальна не аб’яўлялася, але СССР афіцыйна разарваў дыпламатычныя адносіны з Фінляндыяй.

Прычыны і перадгісторыя

Сутыкненне дзвюх краін выклікана імкненнем СССР — у стратэгічным кантэксце Другой сусветнай вайны — адсунуць дзяржаўную граніцу далей ад Ленінграда. Фінляндыі быў прапанаваны тэрытарыяльны абмен (СССР быў гатовы аддаць удвая большую плошчу ў Карэліі), ад якога яна адмовілася.

На працягу дзесяцігоддзяў савецка-фінскія адносіны пасля серыі войн 1918—1922 гадоў заставаліся нестабільнымі, характарызаваліся ўзаемным недаверам.

Хада вайны

Прычынай для вайны быў названы інцыдэнт артылерыйскага абстрэлу тэрыторыі СССР. Праз шмат гадоў М. С. Хрушчоў (на той час ужо былы кіраўнік СССР) пісаў, што гэты абстрэл быў арганізаваны камандармам 1-га рангу Рыгорам Куліком. Савецкі бок адмовіўся ад прапановы Фінляндыі стварыць сумесную камісію дзеля расследавання інцыдэнту і праз 2 дні разарваў дамову аб ненападзе, а яшчэ праз 2 — пачаў вайну.

Войскі Ленінградскай ваеннай акругі ўступілі на тэрыторыю Фінляндыі. Галоўныя падзеі вайны адбываліся на Карэльскім перашыйку па «Лініі Манергейма». Дзеянні сухапутных войск СССР падтрымліваў Балтыйскі флот, у складзе якога ваяваў падшэфны карабель БССР — лідар эсмінцаў «Мінск». Вайна праходзіла ў цяжкіх умовах, пацягнула вялікія страты з абодвух бакоў.

У снежні 1939 года ў раёне баявых дзеянняў былі маразы ніжэй за 30 градусаў. Фінскае войска было значна лепш падрыхтавана да халадоў, ад якіх памерзла шмат савецкіх салдат. Амаль поўная адсутнасць дарог, багністая і лясістая мясцовасць значна ўскладнялі рух Чырвонай арміі.

Пасля прарыву савецкімі войскамі ў пачатку сакавіка 1940 года «Лініі Манергейма» і захопу 12 сакавіка Выбарга, у той жа дзень у Маскве быў падпісаны мірны дагавор. СССР набыў патрэбныя яму землі, адсунуў граніцу на поўнач ад Ленінграда, атрымаў у арэнду востраў Ханка з правам стварэння на ім ваенна-марской базы.

Вынікі вайны

Стратэгічнае становішча СССР па выніках вайны пагоршылася: быў падарваны яго міжнародны аўтарытэт, Ліга Нацый выключыла яго са сваіх членаў, Фінляндыя адышла ад палітыкі нейтралітэту і зблізілася з Германіяй. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны Фінляндыя выступіла на баку Германіі, назваўшы сваю рэваншысцкую акцыю «Вайной-працягам».

Таксама шматлікія праяўленыя ў вайне слабыя бакі Чырвонай арміі і вялікія людскія страты СССР (22 830 забітых фінаў супраць 131 476 забітых і згінуўшых без весткі савецкіх ваенных ^[10]) умацавалі Гітлера ў рашучасці напасці на Савецкі Саюз. Акрамя таго СССР страціў 406 самалётаў супраць 62 фінскіх, 653 танка супраць 50 фінскіх ^[11]. Асноўнымі прычынамі было горшае ўзбраенне савецкай арміі (амаль адсутнічала аўтаматычая зброя), халатнасць часткі службовых асоб і неадэкватнае ўяўленне савецкага ўрада аб сацыяльна-палітычным клімаце ў Фінляндыі. Так меркавалася, што фінскі пралетарыят павінны паўстаць супраць пануючага ў Фінляндыі ладу і далучыцца да Чырвонай арміі. Але на самой справе ўзровень жыцця насельніцтва ў Фінляндыі быў вышэйшы, чым у СССР, нацыя была кансалідаванай і таму аказала аб’яднанае супраціўленне савецкім войскам.

За баявыя подзвігі ў савецка-фінляндскай вайне 20 беларусам і ўраджэнцам Беларусі было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза: П. Р. Алейнікаву, Дз. Д. Валенціку, Б. В. Воўку, І. І. Валасевічу, М. М. Гармозе, А. І. Дыдышку, П. В. Кандрацьеву, І. П. Кірпічову, І. М. Кобзуну, В. Дз. Кучараваму, І. М. Максімене, І. В. Матрунчыку, Р. С. Пінчуку, М. В. Рапейке, І. М. Саламонікаву, М. П. Сінюціну, М. Ф. Турцэвічу, А. Р. Целешаву, С. І. Чарняку, С. Я. Ялейнікаву.

Зноскі

↑ Pentti Virrankoski Suomen Historia 2, 2001, ISBN 951-746-342-1, SKS
↑ Erkki Kakela Laguksen miehet, marskin nyrkki: Suomalainen panssariyhtyma 1941—1944, 1992, ISBN 952-90-3858-5, Panssarikilta
↑ Коллектив авторов. Россия и СССР в войнах ХХ века: Потери Вооружённых Сил / Г. Ф. Кривошеев. — М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2001. — С. 191. — 608 с. — (Архив). — 5 000 экз. — ISBN 5-224-01515-4
↑ РГВА. Ф.37977. Оп.1. Д.595. Л.57—59, 95; Д.722. Л.414—417; Зимняя война. Кн.1. С.150.
↑ ^а ^б Под общей редакцией Г.Ф. Кривошеева. Расія і СССР у войнах XX стагоддзя. Страты ўзброеных сіл. Статыстычнае даследаванне. — II. — М.: Олма-Пресс, 2001. — 608 с. — ISBN 5-224-01515-4. Архівавана 29 сакавіка 2010. Табліцы 109 і 111
↑ Kurenmaa, Pekka; Lentilä, Riitta (2007). "Sodan tappiot". In Leskinen, Jari; Juutilainen, Antti (рэд-ры). Jatkosodan pikkujättiläinen(фін.). p. 1152. ISBN 951-0-28690-7.
↑ Lentilä, Riitta; Juutilainen, Antti (2007). "Talvisodan uhrit". In Leskinen, Jari; Juutilainen, Antti (рэд-ры). Talvisodan pikkujättiläinen(фін.). p. 821. ISBN 978-951-0-23536-2.
↑ Malmi, Timo (2007). "Suomalaiset sotavangit". In Leskinen, Jari; Juutilainen, Antti (рэд-ры). Talvisodan pikkujättiläinen(фін.). p. 792. ISBN 978-951-0-23536-2.
↑ Военно-исторический журнал, 1993, No 4, с. 7.
↑ [1] Архівавана 5 сакавіка 2016.
↑ [2] Архівавана 5 сакавіка 2016.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)
Гісторыя савецка-фінскай вайны 1939-40 гг. у фотаздымках

[Virrankoski-1] Pentti Virrankoski Suomen Historia 2, 2001, ISBN 951-746-342-1, SKS

[Kakela-2] Erkki Kakela Laguksen miehet, marskin nyrkki: Suomalainen panssariyhtyma 1941—1944, 1992, ISBN 952-90-3858-5, Panssarikilta

[3] Коллектив авторов. Россия и СССР в войнах ХХ века: Потери Вооружённых Сил / Г. Ф. Кривошеев. — М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2001. — С. 191. — 608 с. — (Архив). — 5 000 экз. — ISBN 5-224-01515-4

[ReferenceA-4] РГВА. Ф.37977. Оп.1. Д.595. Л.57—59, 95; Д.722. Л.414—417; Зимняя война. Кн.1. С.150.

[Krivosheev-5] а ^б Под общей редакцией Г.Ф. Кривошеева. Расія і СССР у войнах XX стагоддзя. Страты ўзброеных сіл. Статыстычнае даследаванне. — II. — М.: Олма-Пресс, 2001. — 608 с. — ISBN 5-224-01515-4. Архівавана 29 сакавіка 2010. Табліцы 109 і 111

[pikkujattilainen-kurenmaalentila-6] Kurenmaa, Pekka; Lentilä, Riitta (2007). "Sodan tappiot". In Leskinen, Jari; Juutilainen, Antti (рэд-ры). Jatkosodan pikkujättiläinen(фін.). p. 1152. ISBN 951-0-28690-7.

[talvisodanpikkujattilainen-lentilajuutilainen-7] Lentilä, Riitta; Juutilainen, Antti (2007). "Talvisodan uhrit". In Leskinen, Jari; Juutilainen, Antti (рэд-ры). Talvisodan pikkujättiläinen(фін.). p. 821. ISBN 978-951-0-23536-2.

[talvisodanpikkujattilainen-malmi-8] Malmi, Timo (2007). "Suomalaiset sotavangit". In Leskinen, Jari; Juutilainen, Antti (рэд-ры). Talvisodan pikkujättiläinen(фін.). p. 792. ISBN 978-951-0-23536-2.

[9] Военно-исторический журнал, 1993, No 4, с. 7.

[10] [1] Архівавана 5 сакавіка 2016.

[11] [2] Архівавана 5 сакавіка 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Войны і ўзброеныя канфлікты Расіі
Маскоўскае княства	Барценеўская бітва Цвярское паўстанне Паход на Волжскую Булгарыю Бітва на П’яне Бітва на Вожы Кулікоўская бітва Нашэсце Тахтамыша на Маскву Міжусобная вайна ў Маскоўскай Русі Руска-казанскія 1445 1467—1469 1478 1487 1505—1507 1521—1524 1530—1531 Маскоўска-наўгародскія 1456 1471 1477—1478 Стаянне на рацэ Угры Руска-літоўскія 1368—1372 1406—1408 1492—1494 1500—1503 1507—1508 1512—1522 1534—1537 Руска-шведская (1495—1497) Крымскі паход на Маскву (1521)
Руская дзяржава	Казанскія паходы Руска-шведскія 1554—1557 1563—1583 1590—1595 1610—1617 1656—1658 1700—1721 Дагестанскія паходы 1560 1594 1604—1605 Войны Расіі з Рэччу Паспалітай Лівонская 1609—1618 Смаленская 1654—1667 Башкірскія паўстанні 1662—1664 1681—1684 1704—1711 Руска-турэцкія 1568—1570 1672—1681 1686—1700 1710—1713 Руска-крымскія Крымскі паход на Маскву Маладзі Крымскія паходы Далучэнне Сібіры Руска-цынскі пагранічны канфлікт Сялянскія паўстанні Хлопка Балотнікава Сцяпана Разіна Булавінскае
Расійская імперыя	Руска-персідскія 1722—1723 1796 1804—1813 1826—1828 Расійская інтэрвенцыя Башкірскія паўстанні 1735—1740 1755—1756 Войны Расіі з Рэччу Паспалітай Польская спадчына Барская канфедэрацыя 1792 Паўстанне 1794 года Руска-турэцкія 1735—1739 1768—1774 1787—1791 1806—1812 1828—1829 1877—1878 Руска-шведскія 1741—1743 1788—1790 1808—1809 Аўстрыйская спадчына Сямігадовая вайна Сялянская вайна Пугачова Казахскія паўстанні 1783—1797 1836—1838 1837—1847 Руска-французскія 1798—1800 1805 1806—1807 Айчынная вайна 1813—1814 Руска-тлінкіцкая вайна Паўстанне 1830—1831 гадоў Англа-руская вайна Каўказская вайна Паўстанне 1863—1864 гадоў Туркестанскія паходы Хівінскі (1839—1840) Іскандэр-кульскі Ташкенцкі Ірджарская бітва Абарона Самарканда Хівінскі (1873) Ахкал-тэкінскі Памірскія Венгерскае паўстанне Крымская вайна Іхэтуаньскае паўстанне Руска-японская вайна Першая сусветная вайна Усходняя Еўропа Балканы Блізкі ўсход Заходняя Еўропа Сярэднеазіяцкае паўстанне
Савецкая Расія/СССР	Грамадзянская вайна Эстонія Латвія Літва Польшча Манголія Грузія Савецка-фінскія войны 1918—1920 1921—1922 Афганскія паходы 1929 1930 Савецка-кітайскія канфлікты КУЧ Сіньцзян Байтак-Багдо Даманскі Жаланашколь Савецка-японскія канфлікты Хасан Халхін-Гол Другая сусветная Савецка-фінская, 1939—1940 Польскі паход Вялікая Айчынная Савецка-фінская, 1941—1944 Іранская аперацыя Савецка-японская Халодная вайна Карэя Усходняя Германія Венгрыя В’етнам Чэхаславакія Эрытрэя Афганістан
РФ	Прыднястроўе Грузія Асеціна-інгушскі канфлікт Таджыкістан Чачэнскія 1994—1996 1999—2009 наступствы Дагестан Паўднёвая Асеція Інтэрвенцыя ва Украіну
Касым шрыфтам адзначаны цяпер ідучыя канфлікты

Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (навукова-адукацыйны партал) · Кругасвет · Britannica (онлайн)
Нарматыўны кантроль	BNF: 12331283w · GND: 4154442-0 · LCCN: sh85116032 · NKC: ph125882