Перайсці да зместу

Край (Расія)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Край.
Палітыка
Расія

Артыкул — частка серыі:
Палітычная сістэма
Расіі

Палітычная сістэма

Канстытуцыя Расіі

Прэзідэнт Расіі

Урад

Федэральны сход

Судовая сістэма

Федэратыўны лад

Выбары

Расійская Федэрацыя складаецца з 85 суб'ектаў, 9 з іх называюцца краямі.

У наш час юрыдычнае адрозненне паміж краем і вобласцю адсутнічае. У Савецкім Саюзе (у адпаведнасці з Канстытуцыяй СССР 1977 г., гл. 11) такое адрозненне існавала: аўтаномная вобласць магла ўваходзіць у склад саюзнай рэспублікі або края, але не вобласці. Цікава, што практычна ўсе краі (выключаючы Пермскі і Стаўрапольскі) мяжуюць з іншымі дзяржавамі, іншымі краямі ці з морам.

Пералік краёў Расійскай Федэрацыі

[правіць | правіць зыходнік]


  1. Алтайскі край (Барнаул)
  2. Камчацкі край (Петрапаўлаўск-Камчацкі)
  3. Хабараўскі край (Хабараўск)
  4. Краснадарскі край (Краснадар)
  5. Краснаярскі край (Краснаярск)
  6. Пермскі край (Перм)
  7. Прыморскі край (Уладзівасток)
  8. Стаўрапольскі край (Стаўрапаль)
  9. Забайкальскі край (Чыта)

Краі ў 1830—1910-я

[правіць | правіць зыходнік]

Назва «край» як адміністрацыйнай адзінкі пачынае з'яўляцца дзесьці ў гэты перыяд. Аднак, тады тэрмін «край» часцей за ўсё насіў неафіцыйны характар, выступаючы сінонімам якіх-небудзь афіцыйных адміністрацыйных адзінак, або ж носячы нефармальны характар. Назвы сустракаемых краёў — тэрыторый Расійскай імперыі (тлустым шрыфтам вылучаны больш-менш афіцыйныя назвы):

Пасля I Сусветныя вайны, Рэвалюцыі 1917 года, грамадзянскай вайны і стварэння СССР пералічаныя тэрыторыі былі або страчаны, або ператвораны ў саюзныя рэспублікі або аўтаномныя рэспублікі ў складзе саюзных рэспублік.

Краі ў 1920—1930-я

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля заканчэння Грамадзянскай вайны і ўтварэння СССР, на тэрыторыі РСФСР пачалося ўзбуйненне рэгіёнаў, былыя губерні аб'ядноўваліся ў вобласці і краі.

У гэты перыяд былі ўтвораны (у храналагічным парадку):

  • Паўночна-Каўказскі край (1924) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя Краснадарскі і Стаўрапольскі краі, Растоўская вобласць, рэспублікі Адыгея, Дагестан, Інгушэція, Кабардзіна-Балкарыя, Карачаева-Чаркесія, Паўночная Асеція і Чачня.
  • Сібірскі край (1925) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя Алтайскі і Краснаярскія краі, Іркуцкая, Кемераўская, Новасібірская, Томская, Цюменская і часткова Омская вобласці, рэспублікі Алтай, Бурація і Хакасія.
  • Далёкаўсходні край (1926) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя Забайкальскі, Камчацкі, Прыморскі і Хабараўскі краі, Амурская, Магаданская і Сахалінская (поўнач) вобласці, Яўрэйская аўтаномная вобласць і Чукоцкая аўтаномная акруга.
  • Ніжняволжскі край (1928) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя Астраханская, Валгаградская, Саратаўская вобласці і рэспубліка Калмыкія.
  • Паўночны край (1929) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя большая частка Валагодскай і Архангельская вобласці, рэспубліка Комі і Ненецкая аўтаномная акруга.
  • Ніжагародскі (Горкаўскі) край (1929) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя Кіраўская і Ніжагародская вобласці, рэспублікі Марый-Эл, Удмуртыя і Чувашыя.
  • Сярэдняволжскі (Куйбышаўскі) край (1929) — у яго тэрыторыю ўваходзілі сучасныя Арэнбургская, Пензенская, Самарская, Ульянаўская вобласці і рэспубліка Мардовія.

Краі ў 1930—1990-я

[правіць | правіць зыходнік]

У гэты перыяд адбывалася актыўная карэктыроўка сеткі рэгіёнаў, агульнай тэндэнцыяй якой з'яўлялася іх разбуйненне.

Так, ад Паўночна-Каўказскага края аддзяліўся Азова-Чарнаморскі край, пазней падзелены на Краснадарскі край і Растоўскую вобласць. Ад «новага» Паўночна-Каўказскага края пазней аддзяліліся амаль усе сучасныя паўночна-каўказскія рэспублікі, а астатняя частка края спачатку была пераназвана ў Арджанікідзеўскі край, а пазней атрымала сучасную назву Стаўрапольскі.

Сібірскі край спачатку быў падзелены на Заходне- і Усходне-Сібірскі краі, пазней з частак раней утвораных краёў быў створаны трэці — Краснаярскі. Пасля з астатняй часткі Заходне-Сібірскага края ўтвораны Новасібірская вобласць і Алтайскі край, а астатні Усходне-Сібірскі край ператвораны ў вобласць, якая пазней таксама была падзелена на драбнейшыя вобласці.

Далёкаўсходні край быў падзелены на Прыморскі і Хабараўскі краі. Тэрыторыя Прыморскага края засталася практычна ў ранейшых межах, а ад Хабараўскага края паслядоўна адышлі Сахалінская, Амурская, Магаданская і, нарэшце, Камчацкая вобласці.

Ніжняволжскі край спачатку быў падзелены на Саратаўскі і Сталінградскі краі, а з часткі Горкаўскага края ўтвораны Кіраўскі край. 5 снежня 1936 года Горкаўскі, Кіраўскі, Куйбышаўскі, Саратаўскі, Паўночны і Сталінградскі краі былі ператвораны ў адпаведныя вобласці шляхам вылучэння з іх складу рэспублік.

Такім чынам, да пачатку 1939 года колькасць краёў у РСФСР стала шэсць, а да жніўня 1958 года канчаткова сфарміраваліся іх межы.

У пачатку 1960-х гадоў, апроч РСФСР, на тэрыторыі Казахскай ССР таксама былі ўтвораны тры краі: Цалінны, Заходне-Казахстанскі і Паўднёва-Казахстанскі. Аднак праіснавалі яны нядоўга і да канца 1965 года былі ліквідаваны.

15 снежня 1990 года, у адпаведнасці з «Законам аб зменах і дадатках Канстытуцыі РСФСР» са складаў краёў былі выведзены аўтаномныя вобласці: з Краснадарскага — Адыгейская АВ, са Стаўрапольскага — Карачаева-Чаркеская АВ, з Краснаярскага — Хакаская АВ, з Алтайскага — Горна-Алтайская АВ і з Хабараўскага — Яўрэйская АВ; Прыморскі край не меў у сваім складзе аўтаномных абласцей, таму яго тэрыторыя засталася нязменнай.

У 1993 годзе раўнапраўнымі суб'ектамі РФ сталі Таймырская (Даўгана-Ненецкая) і Эвенкійская аўтаномныя акругі, якія ўваходзілі ў склад Краснаярскага края, аднак намінальна яны працягвалі ў яго ўваходзіць.

Колькасць краёў у Расіі заставалася ранейшай аж да 2005 года.

Узбуйненне рэгіёнаў і ўтварэнне новых краёў

[правіць | правіць зыходнік]

Новы Пермскі край утвораны 1 снежня 2005 на падставе Федэральнага канстытуцыйнага закона ад 25 сакавіка 2004 № 1-ФКЗ у выніку зліцця Пермскай вобласці з Комі-Пярмяцкай аўтаномнай акругай.

Краснаярскі край у якасці новага суб'екта РФ утвораны 1 студзеня 2007 на падставе Федэральнага канстытуцыйнага закона ад 14 кастрычніка 2005 № 6-ФКЗ у выніку зліцця Краснаярскія краі з Таймырскай (Даўгана-Ненецкай) і Эвенкійскай аўтаномнымі акругамі.

Новы Камчацкі край утвораны 1 ліпеня 2007 на падставе Федэральнага канстытуцыйнага закона ад 12 ліпеня 2006 № 2-ФКЗ у выніку зліцця Камчацкай вобласці з Каракскай аўтаномнай акругай.

Новы Забайкальскі край утвораны 1 сакавіка 2008 на падставе Федэральнага канстытуцыйнага закона ад 21 ліпеня 2007 № 5-ФКЗ у выніку зліцця Чыцінскай вобласці з Агінскай Бурацкай аўтаномнай акругай.

У апошні час у Расіі ёсць тэндэнцыя да ўзбуйнення рэгіёнаў, напрыклад з вобласці і аўтаномнай акругі часцей за ўсё ўтвораецца адзіны край.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Б. Г. Алиев, «Традиционные институты управления и власти Дагестана XVIII-первая половина XIX в.» Институт истории, археологии и этнографии (Российская академия наук. Дагестанский научный центр)
  2. ↑ Цытата са «Збору законаў Расійскай Імперыі», 1833
  3. ↑ Заилийский край // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
  4. ↑ Уссурийский край // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Край_(Расія)&oldid=4780292"